اخرین خبرها از نخستین جشنواره فیلم فجر دولت سیزدهم/ شگفتانه ۴۰ سالگی هم هست؟

 مسعود پویا در همشهری نوشت: با انتشار فراخوان چهلمین جشنواره فیلم فجر، مهم‌ترین رخداد سینمایی کشور رسماً کلید خورد. جشنواره‌ای که با همه فراز و نشیب هایش، همچنان اهمیتش را حفظ کرده است.

محمد خزاعی با انتخاب مسعود نقاش‌زاده به‌عنوان دبیر جشنواره فجر، سکان هدایت این رخداد را به‌دست مدیری سپرد که هیچ حاشیه و شائبه‌ای در کارنامه‌اش به چشم نمی‌خورد. انتخابی که بوی تعامل با سینماگران از آن به مشام می‌رسد. خزاعی که خود سابقه دبیری جشنواره فجر را دارد، هم به اهمیت ماجرا واقف است و هم اشراف کافی درباره این رخداد سینمایی دارد. جشنواره‌هایی که به دبیری خزاعی برگزار شدند به فاخر بودن شهره بودند. جشنواره‌هایی که در دولت برخوردار دهم و در شرایط اقتصادی کاملا متفاوت از وضعیت امروز برگزار شدند. حالا اما رسیده‌ایم به ایستگاه چهلم؛ به نخستین جشنواره‌ای که در دولت سیزدهم برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که اغلب فیلم‌های حاضر در آن در دولت قبلی ساخته شده یا پروانه گرفته‌اند. وضعیتی آشنا که هر ۸ سال یک‌بار و با عوض شدن دولت‌ها شاهدش هستیم. چنان‌که فجر شانزدهم، نخستین جشنواره دولت اصلاحات بیشتر با ترکیب فیلم‌های پروانه گرفته دردولت سازندگی برگزار شد و در جشنواره بیست و چهارم هم وزارت ارشاد صفار هرندی میزبان فیلم‌های ساخته شده در دولت اصلاحات بود. تغییر دولت و انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد جدید زمانی صورت می‌گیرد که سال تقریبا به نیمه رسیده است و عملا در سال اول دولت‌ها زمانی برای برنامه‌ریزی و سیاستگذاری سینمایی که بشود نمودش را در جشنواره مشاهده کرد وجود ندارد.

  نگاهی به فراخوانی که دفتر جشنواره منتشر کرده است نشان‌دهنده این نکته است که مدیران تازه قصد دارند جشنواره‌ای جمع و جور برگزار کنند. جشنواره‌ای که برگزاری چهلمین دوره‌اش اهمیتی مضاعف دارد؛رسیدن به عددهای رند به هر رخدادی ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی می‌بخشد و امسال چهلمین دوره جشنواره برگزار می‌شود. 40 سالگی‌ای که می‌تواند مناسبتی برای مرور آنچه گذشت فراهم کند. بخشی که برگزار‌کنندگان جشنواره به بهانه چهلمین دور فجر تدارک دیده‌اند «گنجینه‌های سینمای ایران» نام دارد. در این بخش منتخبی از بهترین فیلم‌های دوره‌های گذشته جشنواره به نمایش درخواهد آمد. پیش شرط‌های درنظر گرفته شده برای انتخاب فیلم‌های گنجینه‌های سینمای ایران، همسو بودن با اهداف جشنواره و وجود شرایط فنی روزآمد برای نمایش است. به این معنا بهترین فیلم‌های 40 سال اخیر با درنظر گرفتن ضوابط و شرایط اجتماعی- فرهنگی روز (که می‌تواند هم در مورد فیلم‌ها و هم فیلمسازان ملاحظاتی را در بر داشته باشد) و وجود نسخه با کیفیت و ترجیحا ترمیم شده از فیلم هاست. باید منتظر ماند و دید گنجینه‌های سینمای ایران با چه ترکیبی شکل خواهد گرفت. از همایش‌های علمی سینمای ایران به‌عنوان یکی دیگر از بخش‌های جشنواره امسال نام برده شده که قرار است با رویکرد مطالعات میان رشته‌ای برگزار شودو کنارش قرار است نشست‌های مطبوعاتی هم با موضوع سینمای ایران برپا شود.

   برگزار‌کنندگان جشنواره چهلم، سیمرغی برای فیلم‌های هنر و تجربه تدارک ندیده‌اند. از تشکیل گروه هنر و تجربه به‌عنوان دستاورد نخستین رئیس سازمان سینمایی دولت تدبیر و امید، نام برده می‌شد؛ گروهی که با رفتن حجت‌الله ایوبی از سازمان سینمایی، مهم‌ترین حامی‌اش را از دست داد و در چند سال اخیر هم به‌نوعی به حاشیه رانده شده بود. از دوره سی و ششم سیمرغی به بهترین فیلم هنر و تجربه اهدا می‌شد که البته سال گذشته جایزه‌ای برای فیلم‌های این گروه تدارک دیده نشد و امسال هم کل بخش هنر و تجربه کنار گذاشته شده است.

   نزدیک به یک دهه است که بخش فیلم‌های اول، تبدیل به یکی از بخش‌های جذاب جشنواره برای منتقدان شده است؛ فیلم‌هایی که به شکل پدیده وار ظهور کرده و گاهی وقت‌ها بیشتر از آثار فیلمسازان شاخص و با تجربه مورد استقبال قرار گرفته‌اند. امسال اما بخشی به‌عنوان مسابقه فیلم‌های اول در جشنواره وجود نخواهد داشت.طبق آیین‌نامه اجرایی جشنواره، امسال اگر حداقل ۳ فیلم اول به بخش مسابقه سینمای ایران راه یابد، سیمرغی هم به یک فیلم اولی اهدا می‌شود. به این ترتیب اگر هیأت انتخاب جشنواره کمتر از۳ فیلم اول را برای بخش مسابقه انتخاب کند، سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول هم حذف می‌شود.

  مشابه همین قانون برای فیلم‌های پویا نمایی درنظر گرفته شده است؛ با این تفاوت که اگر حضور ۳ فیلم اول در بخش مسابقه محتمل به‌نظر می‌رسد، انتخاب ۳ پویانمایی برای این بخش نه مسبوق به سابقه است و نه چندان محتمل. پس سیمرغ بلورین بهترین پویانمایی در خطر حذف قرار دارد، مگر اینکه تعداد این فیلم‌ها در بخش مسابقه، به حد نصاب برسد.

  طبق آیین‌نامه اجرایی منتشر شده، فقط فیلم‌هایی می‌توانند در جشنواره پذیرفته شوند که نهایتا در سال ۱۳۹۹ تولید شده باشند. همیشه جذاب‌ترین بخش جشنواره، مسابقه سینمای ایران بوده است، میزان موفقیت یا ناکامی جشنواره با فیلم‌های مسابقه سینمای ایران سنجیده می‌شود و نگاه همه بیش از هر قسمت و بخش دیگری معطوف به همین جاست. با اینکه کرونا اکران سینماها را در 2 سال اخیر تحت‌الشعاع قرار داده ولی برخلاف اکران، بازار تولید خیلی هم کساد نبوده است. جوری که به‌نظر می‌رسد امسال هیأت انتخاب با گزینه‌های فراوانی مواجه شود. هنوز خبری درباره فیلم‌هایی که فرم ثبت نام جشنواره را پر کرده‌اند منتشر نشده، اما براساس گزینه‌های موجود می‌شود بخشی از ترکیب فیلم‌های جشنواره فجر را پیش‌بینی کرد؛ اگر در مورد فیلم‌های بخش خصوصی ابهاماتی وجود دارد درباره فیلم‌هایی که با بودجه نهادهای مختلف و سازمان‌های دولتی ساخته شده‌اند، تکلیف تقریباً روشن است. مثل فیلم‌هایی که با مشارکت بنیاد سینمایی فارابی تولید شده‌اند که میانشان این نام‌ها کنجکاوی برانگیز‌تر و حضورشان در جشنواره محتمل‌تر به‌نظر می‌رسد: «دسته دختران» (منیر قیدی)، «نگهبان شب» (رضا میرکریمی)، «خط نجات» (وحید موساییان) و « بدون قرار قبلی» (بهروز شعیبی).

در بخش خصوصی هم از چهره با تجربه‌ای چون مسعود کیمیایی تا جوانانی چون سعید روستایی و رضا درمیشیان فیلم‌هایی ساخته‌اند که حضورشان در جشنواره می‌تواند جالب توجه باشد. جشنواره چهلم فجر با حضور فیلم‌هایی برگزار می‌شود که برگزار‌کنندگان و مدیران نقشی در تولیدشان نداشته‌اند. خوب و بد این فیلم‌ها به نام مدیریت سابق سینما نوشته خواهد شد. از این جهت خیال محمد خزاعی و همکارانش کمی آسوده است. می‌ماند شیوه برگزاری که آن هم خودش یک داستان دیگر است.