چه آثاری به فجر چهل‌ویکم می‌رسند؟/ متنوع و پرشور
طبق گفته وزیر ارشاد، فیلم‌های ارسالی برای جشنواره فجر بیش از سال گذشته بوده و با نگاهی به پروژه‌های اخیراً ساخته شده، تعداد چشمگیری از آثار مستعد حضور در جشنواره هستند.
سال گذشته در چنین روزهایی همه گمانه‌زنی‌ها درباره فیلم‌های حاضر در جشنواره فجر به پایان رسیده بود و چهلمین دوره این جشنواره فهرست نهایی فیلم‌هایش را شناخته بود؛ اما امسال لحظه‌شماری برای اعلام این فهرست همچنان ادامه دارد. فهرستی که می‌بایست از بین بیش از 75 فیلم ارسالی به دبیرخانه داوری و انتخاب شود. تعداد فیلم‌های ارسالی به دبیرخانه جشنواره فجر امسال، به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیشتر از سال گذشته است که این افزایش و این استقبال، نشان از پنبه شدن همه دسیسه‌هایی دارد که ضدانقلاب در ماه‌های اخیر برای تحریم و رکود جشنواره رشته بود و برخی سلبریتی‌ها هم همصدایش شده بودند؛ سلبریتی‌هایی که عموما بخش عظیمی از اعتبار امروزشان را روی صحنه همین جشنواره به دست آورده‌اند!
شفاف‌ترین اطلاعاتی که تا لحظه تنظیم این گزارش، از فیلم‌های جشنواره امسال در دست است، همین تعداد فزاینده آن‌هاست و اینکه کدام فیلم‌ها شانس حضور در لیست امسال را دارند، هنوز مشخص نیست اما با نگاهی به فعالیت‌های سینمایی اخیر مجموعه‌ها و کارگردانان شاخص، می‌توان حدس‌هایی در این باره داشت. در گزارش حاضر تلاش خواهد شد جزئیات برخی از گزینه‌های احتمالی حضور در جشنواره فیلم چهل و یکم فجر بررسی شود.
بنیاد سینمایی فارابی، سازمان هنری اوج و همچنین سازمان سینمایی حوزه هنری از جمله نهادهایی هستند که آثار مهمی را در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر رونمایی کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این نهادها اینبار هم با دست پر پا به جشنواره چهل و یکم خواهند گذاشت. از این رو غالب آثار احتمالی از میان پروژه‌هایی انتخاب شده‌اند که با حمایت مالی آنها به انجام رسیده‌اند.
*فارابی دست پر آمده!
آنطور که از سخنان محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برمی‌آید، بنیاد سینمایی فارابی امسال سهم بالایی از تعداد فیلم‌های حاضر در جشنواره دارد. وی در این خصوص گفته است: «تعداد فیلم‌هایی که توسط فارابی برای حضور در جشنواره فیلم فجر ساخته شده است، بسیار زیاد است و همه آنها در جشنواره حضور خواهند داشت.» از این نقل وزیر چنین برمی‌آید که همه آثار تولیدی این مجموعه سینمایی که متقاضی حضور در فجر بوده‌اند، در جشنواره حاضر خواهند بود. با بررسی فیلم‌های اخیر فارابی، به 8 گزینه احتمالی می‌رسیم.
1. دومین روز پاییز
حبیب‌الله والی‌نژاد که در بهترین فیلم دوره قبلی جشنواره یعنی «موقعیت مهدی» را تهیه‌کنندگی کرده بود، امسال با تهیه‌کنندگی «دومین روز پاییز» شانس خود برای حضور در جشنواره را محک زده است. کارگردانی این فیلم را اردلان عاشوری‌کلاچاهی بر عهده داشته و نگارش فیلمنامه آن حاصل همکاری همین کارگردان با حسین تراب‌نژاد است. فیلم «دومین روز پاییز» قرار است روایتگر دلاوری‌های ارتش در طول هشت سال دفاع مقدس باشد و بطور ویژه به اقدامات شهید علی‌اکبر شیرودی بپردازد.
2. راه شیری
فیلم سینمایی «راه شیری» دیگر فیلم بنیاد فارابی است که می‌توان به عنوان یکی از فیلم‌های جشنواره امسال نیم‌نگاهی به آن داشت. این فیلم ساخته علی جعفرآبادی است و داستان آن در دل راهپیمایی اربعین می‌گذرد. هنوز اطلاعات دقیقی از عوامل و بازیگران این فیلم در دست نیست و جعفرآبادی مراحل تولید را در سکوت خبری پیش برده است.
3. هوک
فیلم «هوک» ساخته دیگری از فارابی است که شاید در بین فیلم‌های فجر جایی داشته باشد. «هوک» قرار است داستانی انسانی را روایت کند و رویکردی اجتماعی را پیش بکشد. حسین ریگی کارگردانی آن را انجام داده و قصه را در زادگاه خود یعنی سیستان‌وبلوچستان جلوی دوربین برده است. تهیه‌کنندگی این فیلم را نیز علی آشتیانی‌پور بر عهده داشته است. به نظر می‌رسد این فیلم برخلاف دیگر آثاری که در اقلیم سیستان و بلوچستان ساخته شده‌اند، تلاشی است برای نگاهی نو و تازه به این اقلیم و شرایط فرهنگی و بومی آن. پرداختن به واقعیت بومی مردم این استان به دور از کلیشه‌هایی چون مواد مخدر، قاچاق و... از ویژگی‌های اصلی این فیلم است.
4. جنگل پرتقال
آخرین فعالیت رسول صدرعاملی در عرصه سینما، به تهیه‌کنندگی «شنای پروانه» محمد کارت برمی‌گردد؛ جایی که کارت فیلم‌اولی محسوب می‌شد. حالا صدرعاملی بار دیگر با یک کارگردان فیلم‌اولی همکاری داشته و تهیه‌کننده فیلم «جنگل پرتقال» آرمان خوانساریان شده است. خوانساریان که بیشتر با فیلم‌های کوتاهش شناخته می‌شود، می‌تواند صدای تازه‌ای در سینمای ایران باشد.
5. پالایشگاه
فیلم سینمایی «پالایشگاه» نیز دیگر گزینه احتمالی است که می‌تواند بنیاد سینمایی فارابی را در چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر نمایندگی کند. تهیه‌کننده «پالایشگاه» سعید سعدی و کارگردان آن مهرداد خوشبخت است. این فیلم که به مضمون روحیه جمعی رزمندگان نخبه می‌پردازد نیز از جمله فیلم‌هایی است که در کنار سریال‌های «سقوط» و «پدر گواردیولا»، قربانی نیرنگ حمید فرخ‌نژاد شد. فرخ‌نژاد یکی از بازیگران این فیلم سینمایی بوده و طبق شنیده‌ها پس از دریافت بخشی قابل توجهی از دستمزدش از پروژه کنار گذاشته می‌شود. نادر سلیمانی جایگزین وی در «پالایشگاه» شد و همین ضبط مجدد، اتمام فرایند تولید را به تعویق می‌اندازد و ... به نظر می‌رسد موضوعاتی از این دست، حضور این فیلم در جشنواره فجر را در هاله‌ای از ابهام باقی می‌گذارد.
6. شوماه
بنیاد فارابی همچنین دست به ساخت یک ملودرام عاشقانه در بستر جنگ تحت عنوان «شوماه» زده است. این ساخته مژگان بیات که پژمان بازغی و فاطمه معتمدآریا در آن نقش‌آفرینی می‌کنند، قرار بود سال گذشته و در چهلمین دوره راهی فجر شود اما فرایند تولید به گونه‌ای پیش رفت که «شوماه» از جشنواره سال گذشته جا ماند. حالا با گذشت یک سال، این فیلم از همیشه برای حضور در فجر آماده‌تر است و همین نکته سبب می‌شود «شوماه» را از محتمل‌ترین گزینه‌های جشنواره امسال بدانیم.
7. سینما متروپل
«سینما متروپل» به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر و تهیه‌کنندگی سیدحامد حسینی، فیلمی در ژانر دفاع مقدس است که مهرماه امسال مجوز ساخت گرفت. از وضعیت تصویربرداری «سینما متروپل» اطلاعات چندانی موجود نیست ولی با توجه به فرصت حدودا چهارماهه کارگردان برای پیشبرد مراحل تولید، احتمال آماده شدن آن برای جشنواره فیلم فجر می‌رود.
8. مومن
از بین ساخته‌های اخیر فارابی، «مومن» آخرین گزینه‌ای است که می‌توان برای حضورش در جشنواره احتمال قائل شد. این فیلم که به کارگردانی هادی مقدم‌دوست و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی تولید شده است، بخشی از زندگی شهید حسین همدانی را روایت می‌کند.
حوزه هنری و دو امید در فجر
عطرآلود
سازمان سینمایی سوره وابسته به حوزه هنری انقلاب اسلامی نیز در این فضای رقابتی حاضر شده و انتظار می‌رود یک یا دو مورد از این تولیدات این سازمان را در فهرست فیلم‌های فجر ببینیم. فیلم «عطرآلود» یکی از نمایندگان احتمالی حوزه هنری در فجر امسال است. این فیلم را نیز هادی مقدم‌دوست (کارگردان «مومن» که پیشتر بدان اشاره شد) کارگردانی کرده و می‌توانیم منتظر دو فیلم از این کارگردان در جشنواره باشیم؛ آن هم دو فیلم با دو فضای متفاوت! «عطرآلود» بر خلاف «مومن»، در فضایی ملودرام و عاشقانه روایت می‌شود و همچون ساخته‌های قبلی این کارگردان، وجهی انسانی و فطری دارد.
دیگر امید حوزه هنری برای فجر یک اثر پویانمایی است و با توجه به ضوابط خاص حضور پویانمایی در جشنواره، ورود آن به فهرست مستلزم برخی شرایط است.
پویانمایی به فجر بازمی‌گردد؟
انیمیشن «مسافری از دایتیا» محصول مرکز انیمیشن سوره است و تحت شرایطی می‌توان در جشنواره فجر به تماشایش نشست. طبق ضوابط حضور پویانمایی در جشنواره، حداقل دو پویانمایی متقاضی می‌بایست حاضر باشند تا امکان رقابت فراهم شود و شاهد بخش بهترین فیلم پویانمایی در جشنواره باشیم. به همین خاطر «مسافری از دایتیا» تنها در زمانی می‌تواند رنگ جشنواره را ببیند که لااقل یک پویانمایی دیگر هم در جشنواره داشته باشیم. اینجاست که سرنوشت «مسافری از دایتیا» به تازه‌ترین انیمیشن سینمایی سازمان هنری - رسانه‌ای اوج گره می‌خورد.
انیمیشن «ببعی قهرمان» محصول سازمان اوج و دیگر انیمیشنی است که حضورش در دوره چهل‌ویکم جشنواره فجر محتمل است. به عبارتی، حضور هر یک از این دو انیمیشن در جشنواره، منوط به حضور دیگری است و اگر این حضور قطعی شود، آثار پویانمایی پس از دو سال غیبت به جشنواره بین‌المللی فیلم فجر بازمی‌گردند.
*حضور پرشور اوج در جشنواره
1. غریب
سازمان هنری و رسانه‌ای اوج علاوه بر پویانمایی «ببعی قهرمان»، سه فیلم غیرپویانمایی نیز در دستور ساخت داشته و آن سه فیلم را هم می‌بایست جزو شانس‌های جشنواره بدانیم. در بین این سه فیلم، شانس «غریب» از همه بیشتر است. این ساخته محمدحسین لطیفی مرداد امسال پروانه ساخت گرفت تا با تهیه‌کنندگی حامد عنقا به تولید برسد. در فیلم سینمایی «غریب» مقطعی از دوران فرماندهی شهید بروجردی در منطقه غرب، پیش از آغاز جنگ تحمیلی و دفاع مقدس به نمایش گذاشته می‌شود و بابک حمیدیان در قامت شهید بروجردی، نقش این شهید بزرگوار در ایجاد اتحاد در غرب کشور را به تصویر می‌کشد.
2. سرهنگ ثریا
«سرهنگ ثریا» کار دیگری از اوج است که می‌توان از آن به عنوان مدعی فجر نام برد. لیلی عاج، کارگردان و نمایشنامه‌نویس شناخته‌شده عرصه تئاتر در «سرهنگ ثریا» برای نخستین بار خود را در مقام کارگردانی سینما محک زده است.
3. نائله(عشق کوفی)
دیگر ساخته اوج که احتمالا به فجر می‌رسد، «نائله» یا همان «عشق کوفی» است. در این فیلم که کارگردانی‌اش را حسن آخوندپور و تهیه‌کنندگی‌اش را سعید سعدی بر عهده دارند، داستان یک عشق در شهر کوفه روایت می‌شود و قصه به ماجرای حضرت سیدالشهدا پیوند می‌خورد. لعیا زنگنه و شبنم قربانی از جمله بازیگران «عشق کوفی» هستند. این پروژه ابتدا قرار بود صرفا در قالب یک سریال آماده پخش شود اما پس از مدتی مجوز ساخت نسخه سینمایی آن نیز صادر شد؛ اتفاقی که مشابه آن، پیشتر برای یکی از پروژه‌های بنیاد روایت فتح افتاده بود.
*حضور کمرنگ انجمن سینمای دفاع مقدس
پیشتر مطابق با وعده مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در ملاقات با رئیس سازمان بسیج قرار بود فیلم «سووشون» و 5 فیلم سینمایی دیگر به جشنواره فیلم فجر برسد، در ابتدای کار بخشی از این وعده با تکذیب عوامل فیلم سووشون رد شد، سپس با نزدیک شدن به ایام جشنواره فیلم فجر و پیگیری‌های صورت گرفته مشخص شد اساسا فیلمی در کار نیست و جز مشارکت در خانه گلی بنیاد روایت فتح سهمی از فجر نخواهد داشت.
البته «ارس» دیگر فیلم بنیاد نیز که به سرگذشت ۳ مرزبان ایرانی در تقابل شوروی و جمهوری آذربایجان می‌پردازد و کارگردانان آن برادران بهمن و بهرام ارک و تهیه‌کننده آن محمدرضا مصباح است همچنان در مرحله پیش تولید قرار داشته و به جشنواره نمی‌رسد؛ این در حالی است که در دو دوره گذشته بیاد روایت فتح با دو فیلم موقعیت مهدی و تک تیرانداز موفقیتی نسبی را کسب کرده بود.
«خانه گلی» که احتمالا تنها نماینده انجمن سینمای بنیاد روایت فتح است داستانی از نیروهای سپاه محمد رسول‌الله را به تصویر می‌کشد و به اتفاقاتی بازمی‌گردد که این نیروها در حین عملیات مرصاد از سر گذراندند و در اتاقکی گلی از زنان و کودکان محافظت کردند. وضعیت فیلمبرداری این فیلم هم در شرایطی مبهم به سر می‌برد.
*فجر چهل‌ویکم؛ جشنواره‌ای متنوع
در جشنواره امسال این انتظار می‌رود که یک یا چند اثر کمدی نیز حاضر باشند. «ویلای ساحلی» کیانوش عیاری که زوج کمدی «شیشلیک» یعنی رضا عطاران و پژمان جمشیدی را بار دیگر کنار هم آورده، هر چند ژانری اجتماعی دارد اما می‌توان به عنوان فیلمی مفرح از آن یاد کرد. «قیف» محسن امیریوسفی هم یک کمدی ترسناک با بازی رضا عطاران است که سعید ملکان تهیه‌کنندگی آن را بر عهده دارد و بازیگران دیگری چون جواد عزتی، غلام‌رضا نیک‌خواه، کتایون ریاحی، عباس جمشیدی‌فر و صابر ابر در آن به نقش‌آفرینی پرداخته‌اند.
در ژانر علمی-تخیلی هم می‌توانیم چشم انتظار «زمانی برای ابدیت» مهدی نوروزیان باشیم که در یک درام متافیزیک پویایی‌های اجتماعی ایران معاصر را بررسی می‌کند. «دختری با لباس ارغوانی» نیز در ادامه دو ساخته دیگر خداداد جلالی یعنی «بچه‌ای با جوراب قرمز» و «زنی با ارابه چوبی»، سه‌گانه‌ای عاشقانه را تکمیل می‌کند. «پرونده باز است» کیومرث پوراحمد، «نهر خین» جواد افشار، «آزردگان» مهدی فردقادری، «مسخ نرگس» فیلم ایرانی-اسپانیایی حامد حقیقت، «چرا گریه نمی‌کنی» علیرضا معتمدی، «سمفونی باران» علیرضا امینی و «حدود ساعت هشت صبح» منوچهر هادی از جمله دیگر فیلم‌هایی است که امکان حضور آنها در فهرست فجر امسال که به زودی اعلام می‌شود، بیش از سایرین وجود دارد. جشنواره فجر امسال، افزون بر افزایش کمی آثار، از لحاظ تنوع ژانر و محتوا نیز در سطح خوبی قرار دارد و می‌توان به یک رقابت تنگاتنگ سینمایی در بهمن‌ماه امسال امیدوار بود.
دیدگاه