هیچکاک و مهم‌ترین فیلم ترسناک تاریخ

امسال هفتادمین سالگرد ساخت فیلم Les Diaboliques است، فیلمی فرانسوی از هنری-ژرژ کلوآزو که داستان دو زن را روایت می‌کند که نقشه قتل شوهر آزارگر خود را می‌کشند. این فیلم به عنوان یک درس بزرگ در ایجاد وحشت و دلهره شناخته می‌شود و الهام‌بخش آثاری چون Psycho آلفرد هیچکاک بوده است.

رابرت بلوک، نویسنده رمان Psycho (1959) که پایه‌گذار فیلم مشهور آلفرد هیچکاک در سال 1960 شد، همیشه از فیلم Les Diaboliques به عنوان "فیلم مورد علاقه‌اش در تمام دوران" یاد کرده است. این فیلم فرانسوی نه تنها بر Psycho تأثیر گذاشت، بلکه به عنوان یک شاهکار در ژانر وحشت شناخته می‌شود.

Les Diaboliques: فیلمی که سینمای وحشت را دگرگون کرد

فیلم Les Diaboliques اقتباسی از رمان She Who Was No More (1952) نوشته پیر بویلئو و توماس نارسژاک است و به نوعی انقلاب در سینمای وحشت به شمار می‌آید. این فیلم با ترکیب تکنیک‌های نوآر و وحشت، فضای مرگبار و دلهره‌آوری را خلق می‌کند که در تاریخ سینما ماندگار شد.

داستان Les Diaboliques: قتل و وحشت در مدرسه شبانه‌روزی

Les Diaboliques داستان دو زن است که در یک مدرسه شبانه‌روزی خصوصی در حومه پاریس زندگی می‌کنند و به خاطر آزارهای شوهر یکی از آنها نقشه قتل او را می‌کشند. پس از اینکه شوهر آنها به طور ظاهری کشته می‌شود، جسد ناپدید می‌شود و زنان در ترس از انتقام روح آزاردهنده او گرفتار می‌شوند.

کلوآزو با نگاه تاریک و بی‌رحمانه‌اش به سینمای تریلر شناخته می‌شود. همانطور که سوزان هیورد در کتاب خود اشاره کرده، "نگاه او به این ژانر، تاریک و دلهره‌آور است"، و این چیزی است که کلوآزو را از دیگر کارگردانان سینما متمایز می‌کند. او با آثار خود همچون Le Corbeau (1943) جنجال‌هایی را در دوران جنگ جهانی به پا کرد و پس از آن نیز در سینمای فرانسه اثری منحصر به فرد از خود به جای گذاشت.

تأثیرات Les Diaboliques بر سینمای وحشت جهانی

فیلم Les Diaboliques نه تنها بر سینمای فرانسه بلکه بر سینمای جهان تأثیر عمیقی گذاشت. بسیاری از فیلم‌های ترسناک و تریلرهای روان‌شناختی پس از آن به دنبال ساختارهای مشابهی از جمله پایان‌های غیرمنتظره و وحشت‌های روان‌شناختی بودند که در این فیلم شاهد بودیم. در دهه 1960 و بعد از آن، فیلم‌هایی مانند Psycho و The Innocents به نوعی از Les Diaboliques الهام گرفتند.

کلوآزو نوعی جدید از تریلرها را به سینما معرفی کرد که برخلاف فیلم‌های قبلی، به دنبال قهرمانان شاد و پایان‌های خوش نبود. او مفاهیم اخلاقی ساده را رد کرد و داستان‌هایی با پایان‌های تلخ و بدبینانه خلق کرد. Les Diaboliques نمونه‌ای از این نوع فیلم‌هاست که در آن هر دو زن قربانی در نهایت در دنیای وحشت گرفتار می‌شوند.

کمتر خون‌ریزی، بیشتر ترس

رابرت بلوک در تمجید از Les Diaboliques گفت که «کمتر خون‌ریزی» در این فیلم دلیل موفقیت آن است. فیلم کلوآزو با خودداری از نشان دادن خون و صحنه‌های خشونت‌آمیز، بیشتر بر ایجاد احساس ترس و پیش‌بینی متمرکز شده است. این فیلم با داشتن فضای تاریک و مرموز، ترسی به عمق روح تماشاگر می‌زند که تأثیر آن تا سال‌ها ادامه خواهد داشت.

در واقع، خود هیچکاک هم خواهان اقتباس از رمان اصلی Boileau-Narcejac بود. به گفته هیورد، ورا کلوآزو را با این رمان آشنا کرد و او حقوق اقتباس آن را درست قبل از هیچکاک به دست آورد. «او… این حقوق را برای یک سال مسدود کرد»، او نوشته است، «و به این ترتیب عملاً مانع شد که آلفرد هیچکاک دسترسی به این داستان پیدا کند.» افسانه‌های سینمایی می‌گویند که بی‌خوابی کلوآزو باعث شد که او خیلی زودتر از هیچکاک حقوق فیلم را به دست آورد – هرچند شواهد زیادی وجود ندارد که نشان دهد این فاصله زمانی آنقدر نزدیک بوده است.

کلوآزو زودتر از هیچکاک عمل کرد

بعد از اینکه کلوآزو حقوق فیلم را به دست آورد، او کار با رمان را به شیوه‌ای آزاد و متفاوت آغاز کرد. یکی از مهم‌ترین تغییرات او انتقال داستان به محیط بسته یک مدرسه بود، که به اعتقاد گورارا، این یکی از بهبودهای اساسی فیلم به حساب می‌آید. «از دیدگاه من»، او می‌گوید، «بهبود اصلی در انتخاب یک مدرسه شبانه‌روزی برای پسران است که جامعه‌ای ‘مهر و موم شده’ را فراهم می‌کند، چیزی که در داستان‌های معمایی و تریلرهای ‘اتاق بسته’ بسیار محبوب است. این انتخاب همچنین زمینه‌ای فرهنگی-اجتماعی جذاب برای داستان فساد، اشتیاق و وحشت سه شخصیت اصلی به وجود می‌آورد.»

کلوآزو همچنین روابط شخصیت‌ها را تغییر داد، به طوری که داستان از جایی که شوهر و معشوقه‌اش به نظر می‌رسید علیه همسر نقشه قتل می‌کشند و بدن او ناپدید می‌شود، به داستانی تبدیل شد که در آن دو زن به عنوان دسیسه‌گران اصلی و شوهر به عنوان قربانی ظاهری معرفی می‌شود. «ساختن شوهر به عنوان ‘قربانی’ و یک سادیست به این معنا است که کلوآزو می‌تواند ما را به همکاری در جرم بکشد، که این می‌تواند ترس ما را زمانی که اتفاقات به طرزی گوتیکی به اشتباه پیش می‌روند، بیشتر کند»، کمپل در مورد این تغییر می‌گوید. در کتاب، پیچش نهایی این است که دو زن همدستان واقعی هستند زیرا آنها عاشق یکدیگرند؛ با تغییر ساختار، کلوآزو عناصر صریح همجنسگرایی را از رمان حذف کرده اما همچنان حسی از نزدیکی بین زنان حفظ می‌کند، که ظاهراً به اعتماد نادرست کریستینا به نیکول کمک می‌کند.

تأثیر Les Diaboliques بر هیچکاک و سینما

هیچکاک زودتر از کلوآزو توانست رمان سوم Boileau-Narcejac با عنوان The Living and the Dead (1954) را به دست آورد، گرچه شاید اگر کلوآزو اثر قبلی را نمی‌گرفت و از آن فیلم خوبی نمی‌ساخت، هیچکاک آنقدر مصمم نمی‌شد. فیلم اقتباسی حاصل از این رمان Vertigo (1957) بود که به طور مرتب یکی از بزرگترین دستاوردهای سینما به شمار می‌رود. در حالی که Vertigo از نظر موضوعی به Les Diaboliques مرتبط است به دلیل نویسندگان مشترک، بسیاری از فیلم‌های دیگر نیز جنبه‌هایی از فیلم کلوآزو را بدون ارتباط آشکار از آن گرفته‌اند.

درباره بازگشت سینمای فرانسه به ژانر وحشت

فرانسه در دوره پس از جنگ جهانی دوم به ویژه به خاطر سینمای وحشت شناخته نمی‌شد، اما تصور اینکه فیلم دیگر شوکه‌کننده فرانسه، Eyes Without a Face (1960) ساخته ژرژ فرانژو، بدون Les Diaboliques وجود داشته باشد دشوار است، چرا که سینمای فرانسه در آن زمان از تاریکی زیاد در سینما پرهیز می‌کرد. در حقیقت، کلوآزو در بازگشت سینمای فرانسه به وحشت و همه چیزهای مرگبار نقش داشت، در حالی که شیوع تریلرهای روان‌شناختی و گوتیک در سینمای غرب به طور کلی به اندازه هیچکاک، تحت تأثیر Les Diaboliques قرار داشت. تصور سینمایی که بعداً توسط تریلرهای روان‌شناختی و وحشت‌های هیبریدی مانند The Innocents (1961) ساخته جک کلیتون، The Haunting (1963) ساخته رابرت وایز و Repulsion (1965) ساخته رومن پولانسکی تسخیر شد، بدون Les Diaboliques دشوار است.

تأثیر عمیق Les Diaboliques بر Psycho و فیلم‌های بعدی هیچکاک

این تأثیر را می‌توان در خود هیچکاک نیز مشاهده کرد. فیلم Les Diaboliques بدون شک تأثیر زیادی بر نوشتن Psycho و فیلم‌های بعدی هیچکاک داشت، همانطور که از ترکیب روان‌شناختی و جنبه‌های فراطبیعی و جو مرگبار آنها دیده می‌شود. کمپل اشاره می‌کند که با وجود اینکه کلوآزو حقوق رمان She Who Was No More را پیش از هیچکاک به دست آورد، هیچکاک نسخه کلوآزو را تحسین کرده و گفته می‌شود که «آن را در حین ساخت Psycho برای اعضای گروه نشان داد – و احتمالاً از درخواست کلوآزو برای عدم افشای پایان داستان پیروی کرد.»

با توجه به تأثیر وسیع Psycho بر سینما، دای‌انای مرگبار Les Diaboliques قطعاً در سراسر سینما گسترش یافته است. «من فکر می‌کنم که Les Diaboliques اوج آن چیزی است که یک فیلم ترسناک باید باشد»، بلوک در مصاحبه خود با L'Ecran Fantastique نتیجه‌گیری می‌کند. با ترس‌هایی که در آن گنجانده شده، دقت وحشت‌انگیز آن و تأثیر ماندگاری که بر بلوک و دیگران گذاشته، قطعاً این فیلم همچنان یک معیار اساسی است که ژانر وحشت باید به آن دست یابد.