از «قهرمانِ» اصغر فرهادی تا «ابلقِ» نرگس آبیار/ کم از هالیوود نداریم
کوروش فرزادفر، معتقد است با وجود همه موانع و مشکلات، جلوه‌های دیداری به کار رفته در سینمای ایران، با معیار جهانی در این عرصه برابری می‌کند و دانش این کار در کشور، در سطح بسیار خوبی است.
کوروش فرزادفر، هنرمندِ جلوه‌های سینمایی، از سن ۱۸ سالگی به عنوان دستیار تدوین در برنامه‌ای تلویزیونی شروع به کار کرد. پس از آشنایی با سینا قویدل، وارد پهنه جلوه‌های ویژه دیداری شد و تاکنون در ۳۰ اثر سینمایی و سریال‌های شبکه نمایش خانگی، فعالیت داشته است. او اینک سرگرم کار در سریال «خاتون» است که از شبکه نمایش خانگی پخش می‌شود و آخرین کار او در سینما، همکاری با گروه فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی بوده است.
امروز به‌یاری اینترنت، تماشاگر ایرانی، تازه‌ترین فیلم‌های جهان را که در بسیاری از آن‌ها جلوه‌های ویژه کامپیوتری به کار رفته است، می‌بیند. همین مخاطب، وقتی آثار سینمای ایران را به تماشا می‌نشیند، یا کم‌تر از جلوه‌های کامپیوتری خبری هست و اگر هم هست، بسیار ضعیف‌تر از سینمای جهان است. این ارزیابی را می‌پذیرید؟
تا حدودی درست است، ولی به این معنی نیست که از لحاظ علمی، عقب‌تر از سایر نقاط جهان هستیم. مسائل دیگری در این موضوع دخیل هستند که مهم‌ترین آن‌ها، کمبود متخصص است، برای مثال در فیلم‌های هالیوودی، شاید گروه جلوه‌های ویژه به ۱۰۰۰ نفر هم برسد، ولی در ایران به دلیل شرایط مالی پروژه‌ها و نبود متخصص به تعداد کافی، خود به‌خود این قضیه منتفی می‌شود. دلیل دیگر، زمان ناکافی است که از طرف کارفرما به این بخش اختصاص داده می‌شود؛ این عجله به‌دلیل شرایط مالی و برگشت سرمایه یا ضرب‌الاجل رساندن فیلم به جشنواره‌ها است. با این اوصاف در سال‌های اخیر، جلوه‌های بصری ایران پیشرفت چشمگیری داشته است.
پیشرفتی که می‌گویید، بر چه اساس است؟
در چند سال گذشته، کارگردان‌های جوان، ارزش و اهمیتِ بیشتری به این بخش از کار می‌دهند که منجر به رقم خوردن اتفاقات خوب در سینما و در بخش ویژوال شده است. همچنین وارد کردن مفاهیم انتزاعی به فیلم‌ها، نیاز به جلوه‌های دیداری را بیشتر کرده است. از سوی دیگر، مسائلی که امکان فیلمبرداری سرِ صحنه را به دلیل عظیم بودن حجم کار و هزینه زیاد، برای بخش تولید به صرفه نمی‌کند، بهره‌گیری از جلوه‌های ویژه دیداری را ناگزیر می‌کند. نکته دیگر، اعتمادی است که امروزه در بین کارگردان‌ها و بخش ویژوال در حال شکل‌گیری است.
ممکن است در ادامه، پَسروی هم داشته باشیم؟ می‌خواهم اشاره‌ای کنم به فیلم «شب‌نشینی در جهنم» که در سال ۱۳۳۵ تولید شد، در این فیلم از جلوه‌های دیداری لابراتواری استفاده شد که می‌توانست آغازی برای بهره‌گیری بیشتر از این فناوری باشد، اما بعد از آن، سینمای ایران یک بی‌توجهی طولانی به این عرصه نشان داد. شاید دوباره، همین اتفاق روی دهد.
حالِ حاضر واقعا با آن زمان قابل مقایسه نیست، در آن دوره، تروکاژ که روی نگاتیو انجام می‌شد، به کار گرفته می‌شد. همان دوره هم، جلوه‌های ویژه دیداری، از سطح‌کیفی مورد لازم برخوردار نبودند.
در این زمانه ما، وقتی کارگردان‌ها چند اثر با شکوه را همانند فیلم «چهارراه استانبول»، «تنگه ابوقریب» و... دیدند و متوجه تاثیر جلوه‌های دیداری روی تماشاگران شدند، اعتماد آن‌ها نسبت به این حوزه بیشتر شد. امروزه با اعتماد به جلوه‌های دیداری، عنصر تخیل وارد سینمای ما شده است. در حال حاضر، حتی برخی شرکت‌ها و دفترهای ایرانی فعال در این پهنه، در پروژه‌های خارجی هم شرکت دارند.
آثار سینمای ایران بیشتر واقع‌گرا (رئالیستی) هستند. در چنین کارهایی، جلوه‌های ویژه کامپیوتری چه نقشی دارند. برای مثال در فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی ، چه چیزی را ساختید یا تجربه کردید؟
آقای فرهادی، سبک مشخص خودشان را دارند و برای همین، جلوه‌های ویژه فیلم «قهرمان» به سمت انتزاع نرفته است.
به عقیده من، شما می‌توانید فیلم «مسخره‌باز» را به نوعی نقطه عطف جلوه‌های بصری در ایران بدانید. آقای غنی‌زاده با فرصتی که به تیم ویژوال‌شان دادند، باعث شدند اثری در حد سینمای بین‌الملل شکل بگیرد. همین اتفاق در «ابلق» خانم آبیار هم رخ داد که گروه ما، امسال به خاطر این فیلم، سیمرغ بلورین این بخش را از جشنواره فجر برنده شدیم.
با توجه به مشکلات و شرایط خاص، این پهنه هنری و فناوری، چه آینده‌ای در سینمای ایران در پیش خواهد داشت.
به نظرم این بخش از سینما، در ایران در حال توسعه است. البته نه فقط در ایران در تمام جهان و نمی‌توان هیچ پایانی برای آن متصور شد. بنابراین پیشنهاد می‌کنم به جوانانی که علاقمند به این حوزه هستند، از طریق اینترنت و آموزش‌های موجود، وارد این حرفه شوند؛ چون به شدت نیازمند نیروی متخصص و ماهر هستیم.
و این نیروی متخصص، خواهد توانست دل تماشاگران سینمای ایران را هم به‌دست آورد؟
نیروهای بسیار سخت کوشی در این زمینه فعالیت دارند. چرا که برای تحویل پروژه در زمان معین، باید چندین روز بیدار باشیم. من از همگان درخوست دارم که کار ما را ببینند و آن ذهنیتی که راجع به ویژوال ایران شکل گرفته است و آن را ضعیف می‌دانند، کنار بگذارند؛ چون الان می‌توانیم بگوییم کارهایی در حال ارائه است که قابل مقایسه با نمونه‌های خارجی است.
دیدگاه