طغرل؛ برجی که مشخص نیست مدفن پادشاه است یا صوفی/ ثبت جهانی در بایگانی مدیران/ عکس

به گزارش سرنا خبر، در شرق آرامگاه ابن بابویه در خیابان ابن بابویه شهر ری  برجی واقع شده که از آثار به جا مانده  دورهٔ سلجوقیان است. ارتفاع برج حدود ۲۰ متر بدون احتساب گنبد مخروطی شکلی که امروزه اثری از آن نمانده است.

این برج که به عنوان یکی از جاذبه‌های میراثی شهر تهران محسوب می‌شود نه به درستی اطلاع رسانی شده و نه نسبت به سرنوشت آن تصمیم گیری قطعی صورت می‌گیرد.

 جستجو در خصوص مدفن این برج به نتایج متفاوتی می‌انجامد تا جایی که عده‌ای آن را آرامگاه طغرل بیک سلجوقی می‌دانند  تا جایی که در مجمل‌التواریخ صفحهٔ ۴۶۵ این‌گونه آمده‌است که «سلطان طغرل‌بیک شهر ری وفات رسید و تربتش آنجا برجاست». مورخ ترکیه‌ای، فارق سومر نیز محل دفن طغرل را همین مکان می‌داند.

اما به دلیل پنهان بودن مقبره ادعاهای دیگری نیز مطرح است. برخی این مکان را محل دفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسر او شادالملک در قرن پانزدهم دانسته اند. در کتاب جامع ری باستان تألیف حسن کریمیان نیز آمده‌است که گروهی این بنا را منتسب به فخرالدوله دیلمی ‌می‌دانند. ادعاهایی که صرفاً مطرح شده اما به تائید نرسیده است.

 از طرفی محمد محیط طباطبایی این بنا را متعلق به ابراهیم خواص می‌دانست و خودش هم پس از مرگ در جوار این برج در سال ۱۳۷۱ به خاک سپرده‌شد.

کاربرد برج دوار نامشخص است

نه‌تنها این ابهام بر قوت خود باقی است که برج طغرل مدفن چه کسی است، کاربری آن نیز نامشخص است. بعد از وارد شدن به محوطه، بیننده با برجی که در داخل گرد و در بیرون چند ضلعی است مواجه می‌شود. منافذ داخل دیواره برج که به گفته راهنمای آن 193 تا در داخل دیواره و دو تا در بیرون آن است، موجب می‌شود تا فضای داخل برج دوار با بیرون آن در انعکاس صدا متفاوت باشد.

از سویی هیچ دری به برج باز نمی‌شود و تنها درِ آن حدود 10 متر بالاتر از زمین است که باز به گفته راهنمای برج با پله‌های دواری به بالای برج می‌رسد.

گفته می‌شود از جمله کاربردهای این برج استفاده در شب‌های تار با استفاده از روشن کردن آتش بر باروی بلند آن برای راهنمای مسافران جاده ابریشم که از جانب خراسان به جانب ری می‌آمدند، بوده و در روز احتیاجات گاهشماری مردم را مرتفع نموده‌است.

از طرفی کاربری برج به عنوان یک ساعت آفتابی نیز مطرح بوده است. اما اینکه قبل از دفن فردی خاص این برج کاربری‌های دیگری نیز داشته یا نه، باز هم پنهان است.

از مرمت ناصرالدین شاه تا انتظار ثبت جهانی

برج طغرل برای نخستین بار در سال ۱۳۰۱ هجری قمری و در پایان ۳۵امین سال پادشاهی ناصرالدین شاه مرمت و بازسازی شد. این مرمت به دستور شاه و به دست صدراعظم امین السلطان و توسط ابوالحسن خان معمارباشی انجام گرفت و لوحه‌ای مرمر بر سردر بنا نصب گردید. این بازسازی بنا را از خطر نابودی نجات داد ولی ظرافت کاری‌های قدیمی‌و بقعهٔ کتیبهٔ کوفی آن را از بین برد.

در تابلوی اطلاع رسانی برج نیز به اقدامات ناصر الدین شاه در احیا و بازسازی این بنا اشاره شده است.

بعد از انقلاب ۱۳۵۷ سال‌ها این بنا متروک بود تا در اوایل دههٔ هفتاد بار دیگر مورد بازسازی قرار گرفت و به‌طور جدی در نیمهٔ سال ۱۳۷۷ آغاز و در زمستان ۱۳۷۹ به پایان رسید. امروز ثبت جهانی این بنا به دلیل ویژگی‌های ممتاز آن مطرح شده است. هر چند که لازم است برای ثبت جهانی وضعیت بناهای پیرامون آن مشخص شود. اما در کنار سکوت برای ثبت جهانی،  شهروندان تهرانی در انتظار حداقل اقدامات ساماندهی بنا هستند.