کیانوش عیاری امیدوار به اکران دوباره «خانه پدری»
کیانوش عیاری نسبت به اکران دوباره فیلم سینمایی «خانه پدری» ابراز امیدواری کرد و گفت: «آقای حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی عاقلانه‌ترین مسیر را طی می‌کنند و آن طرح مسأله با ریاست قوه قضائیه است.»
دوشنبه بارانی ششم آبان، کیانوش عیاری مشغول فیلمبرداری سریال «۸۷ متر» است که از تماس‌های تلفنی خبرنگاران در جریان خبری شوکه‌کننده قرار می‌گیرد. فیلمش که پس از حدود یک دهه توقیف، با اصلاحات مجوز نمایش گرفته، چهار روز از اکران نگذشته، با حکم دادستانی متوقف شده. لابد عیاری در موقعیت عجیبی قرار گرفته، سال‌ها برای ساخت سریالی «روزگار قریب» که جزو گنجینه‌های صداوسیماست وقت گذاشته و در روزهایی که مشغول ساخت کاری تازه برای تلویزیون است این گونه با بی‌مهری مواجه شده است.
دلیل توقیف اول: تهدید به استیضاح وزیر
انگار روند نمایش و توقیف «خانه پدری» روی دور تسلسل افتاده. دی ماه سال ۹۳ هم فیلم بعد از سه سال و نیم توقیف برای دو روز در گروه هنر و تجربه روی پرده اکران رفت اما یکباره قفل توقیف بر در «خانه پدری» خورد. ترویج خشونت یکی از اتهاماتی بود که به فیلم زده می‌شد و واکنش‌های منفی نسبت به اکران فیلم آنقدر بالا بود که ممکن بود کل وزارتخانه را تحت‌الشعاع قرار دهد. دو سال بعد کیانوش عیاری در روایتش از آن سال‌ها این گونه می‌گوید: «گفتند مجلس اعلام کرده که اگر فیلم پایین کشیده نشود وزیر استیضاح خواهد شد. در حالی که مجلس اعلام کرد به این ماجرا ورود نکرده در دومین روز فیلم پایین کشیده شد.»
توقیف دوم به دستور دادسرای فرهنگ و رسانه
با وجود پشت سر گذاشتن چنین تجربه‌ای اما واکنش عیاری به اخبار منتشر شده درباره توقیف دوباره فیلمش به دستور دادستانی، همین تک عبارات است: «حکم توقیفی به من ابلاغ نشده، تا زمانی که خبر را به طور رسمی به من اعلام نکنند، آن را باور نمی‌کنم.» نه کسی حکم دادستانی را دیده و نه نامه رسمی ارسال شده. سازمان سینمایی در پاسخ به سؤال اهالی رسانه اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و به‌صورت رسمی اعلام می‌کند که حکمی دریافت نکرده. منبع خبر همچنان خبرگزاری وابسته به صداوسیماست. سایت‌های فروش آنلاین فیلم فعال است و همچون سه روز گذشته استقبال از «خانه پدری» ادامه دارد که یکباره همه چیز متوقف می‌شود. حکم توقیف «خانه پدری» به ساختمان بهارستان می‌رسد و روابط عمومی سازمان سینمایی اعلام می‌کند که اکران فیلم با دستور دادسرای فرهنگ و رسانه متوقف شده است.
دادسرای تهران: مرتکبین و مقصرین تحت تعقیب قانونی قرارگرفتند
ساعاتی بعد دادسرای تهران اعلام کرد که حسب دستور دادستانی علاوه برجلوگیری از پخش فیلم «خانه پدری»، کلیه مرتکبان و مقصران نیز تحت تعقیب قانونی قرارگرفته‌اند. روابط عمومی دادسرای عمومی و انقلاب تهران در خصوص توقیف فیلم «خانه پدری» با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به اینکه اکران فیلم «خانه پدری» بازتاب بسیار منفی و گسترده‌ای در اذهان جامعه بشری به‌دنبال داشته و به نحوی توهین به اعتقادات مذهبی جامعه ایران و ترویج خشونت علیه زنان و زیر سؤال بردن سنن، رسوم و فرهنگ ناب ایرانی-اسلامی و ارائه تصویر وارونه و کذب از خانواده ایرانی در این فیلم مشهود است و پخش آن سلامت روحی و روانی جامعه را به‌مخاطره انداخته به نحوی که با واکنش منفی اقشار و گروه‌های مختلف در جامعه همراه بوده بنابراین از باب پیشگیری از هر گونه اخلال در نظم عمومی و صیانت از سلامت روح و روان جامعه بر اساس گزارشات واصله از دستگاه‌های ضابط پرونده، موضوع به دادسرای فرهنگ و رسانه ارجاع و طبق دستور دادستان تهران دستور جلوگیری از ادامه اکران فیلم مذکور و پخش آن صادر گردید.
لازم به ذکر است بنا به گزارش مراجع نظارتی با وجود اینکه مقرر شده بود که فیلم یاد شده مورد اصلاح و بازسازی قرار گیرد ولی در این خصوص اقدام اصلاحی انجام نگرفته فلذا حسب دستور دادستانی علاوه بر جلوگیری از پخش فیلم مذکور، کلیه مرتکبین و مقصرین نیز تحت تعقیب قانونی قرار گرفتند.»
انتظامی: نظر قاطبه مخاطبان با برداشت بازپرس دادستانی متفاوت است
«خانه پدری» درباره یک قتل خانوادگی است و بازتاب یک جنایت کهنه در خانواده را بررسی می‌کند. زهر صحنه مناقشه‌برانگیز فیلم با اعمال اصلاحاتی گرفته شده اما نه «مثبت ۱۵» روی پوستر مخالفان را متقاعد می‌کند و نه اصلاحاتی که با تعامل سازمان سینمایی و سازنده فیلم اعمال شده. در چند روز گذشته دلواپسان آنچنان به فیلم تازه از بند توقیف رها شده عیاری تاخته‌اند که حالا مجوزی که سازمان سینمایی برای اکران فیلم صادر کرده زیر سایه حکم دادسرای فرهنگ و رسانه قرار گرفته. تمام نگاه‌ها به ساختمان خیابان کمال‌الملک و دفتر حسین انتظامی دوخته شده. ایستادن سازمان سینمایی و وزارت ارشاد بر سر مجوزهایش همانطور که سید محمد طباطبایی‌نژاد معاون نظارت و ارزشیابی سازمان در زمان خبر رفع توقیف «خانه پدری» وعده داده، بدیهی‌ترین انتظاری است که اهالی فرهنگ و هنر دارند. اولین واکنش رئیس سازمان سینمایی مذاکره و تعامل با مراجع ذی‌صلاح برای حل مشکل توقیف اکران فیلم است.
حسین انتظامی طبق قانون بر مرجعیت قانونی تصمیم‌گیری شورای پروانه ساخت و نمایش تأکید دارد. او به ایرنا می‌گوید: «اعضای شورای پروانه نمایش و قاطبه منتقدان و جامعه‌شناسان، خانه پدری را فیلمی در ترویج خشونت نمی‌دانند.» انتظامی به معترضانی که معتقدند اصلاحی در فیلم صورت نگرفته پاسخ می‌دهد: «با مذاکره مسئولان سازمان سینمایی با کارگردان فیلم، بار تصویری خشن صحنه‌های ابتدایی آن، کاسته و با تمهیدات تصویری و صوتی، اصلاح شد. جای تعجب است که عده‌ای می‌گویند هیچ اصلاحی در این فیلم صورت نگرفته است.»
او در بخش دیگر صحبت‌هایش در دفاع از فیلم «خانه پدری» تأکید می‌کند: «نظر قاطبه مخاطبانی که این فیلم را در چهار روز نمایش آن دیده‌اند، با برداشت بازپرس مربوط در دادستانی تهران متفاوت است. اکثر مخاطبان و کارشناسان، این فیلم را ترویج خشونت علیه زنان نمی‌دانند، بلکه متقابلاً آن را روایتی در تخطئه تحجر و اثرگذار نسبت به قتل‌های ناموسی یافته‌اند. این فیلم وقتی با بافتار جامعه امروز تحلیل می‌شود، یکی از برکات انقلاب اسلامی را بیان می‌کند؛ چرا که بیننده، وضعیت امروز زنان در جامعه را با آن چیزی که در ابتدای قرن حاضر یعنی دوره پهلوی اول بوده است مقایسه می‌کند. حتی در اپیزود پایانی فیلم که در عصر جمهوری اسلامی می‌گذرد، چهره‌ای که از زن تصویر می‌شود بانویی فعال و تحصیلکرده است.»
قوه قضائیه و سازمان سینمایی تعامل می‌کنند؟
بنابر اظهارات حسین انتظامی، سازمان سینمایی، تهیه‌کننده، کارگردان و پخش‌کننده این فیلم، قانونمندی خود را با اجرای فوری حکم دادستانی تهران نشان داده‌اند اما در عین حال از ریاست محترم قوه قضائیه تقاضا دارند که با ورود به این موضوع موجبات دلگرمی و همدلی و انسجام اصحاب فرهنگ و هنر فراهم شود. کیانوش عیاری که بعد از خبر حکم توقیف دادستانی ترجیح داده در سکوت منتظر گشایش‌های تازه در سایه تعامل و گفت‌وگو باشد می‌گوید: «آقای حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی عاقلانه‌ترین مسیر را طی می‌کنند و آن طرح مسأله با ریاست قوه قضائیه است.»
کارگردان «خانه پدری» با اشاره ضمنی به تصمیمات ابراهیم رئیسی در دوره ریاستش بر قوه قضائیه ابراز امیدواری می‌کند: «در شرایطی که آقای رئیسی برخوردهای غافلگیرکننده در دوره چند ماهه ریاستشان بر قوه قضائیه داشته‌اند می‌توانم امیدوار باشم که چه بسا نگاهی منصفانه نه صرفاً نسبت به این فیلم بلکه به مقوله سانسور در کشور داشته باشند.»
او در پایان بر همکاری با سازمان سینمایی برای رفع مشکل فیلم «خانه پدری» تأکید می‌کند: «منتظر اقدام‌های بعدی حسین انتظامی هستم و به‌عنوان سازنده فیلم اگر کاری از من بربیاید که ایشان بخواهند دریغ نمی‌کنم.»
شما از چه عوامل بازدارنده‌اي سعي كرديد در فيلم بهره نبريد؟
همانطور كه مي‌دانيد، فيلم در 5 دوران روايت مي‌شود و 5 تاريخ بر شخصيت‌ها مي‌گذرد. در وهله اول من ابتداي هر دوران، تاريخ و سالي را كه شخصيت‌ها در آن قرار مي‌گرفتند، ذكر مي‌كردم اما بعد تصميم گرفتم اين تاريخ‌ها را حذف كنم تا به واسطه اين تاريخ‌ها بر ذهن تماشاگر تاثير نگذارم. تا به اين طريق او در سالي كه بعضي اتفاقات در آن مي‌افتد، مكث كرده و از آن تعبيرتراشي كند و به دنبال تعميم بيفتد كه مثلا در سال 42 چه اتفاقاتي افتاده است و حوادث را استخراج كند و فيلم را از اين حيث به آن جزييات مربوط بداند. براي من قطعي بود كه بايد اعداد سالگرد از روي فيلم برداشته شود. البته مي‌دانستم با حذف سال‌ها، ارتباط فيلم با تماشاگر كمي كند مي‌شود اما ترجيح دادم اين كندي به وجود بيايد تا معناتراشي‌هاي بيهوده از فيلمم نشود و از اين بابت خوشحال هم بودم. مثلا در روايت فيلم وقتي مي‌رسيديم به سال‌هاي دهه 70 ممكن بود مخاطب اين فصل از فيلم را به وقايع فرامتني دوم خرداد تعميم دهد و تحول شخصيت‌هاي فيلمم را به آن مقطع تاريخي نسبت بدهد و در ذهنيت تماشاگر چنين نكاتي را متبادر سازد در حالي كه غرور من به من اجازه اين كار را نمي‌داد كه اين گونه به بعضي معاني متوسل شوم و وقايع فيلم خودم را به دوم خرداد وصل كنم تا معناي بيشتري به ذهن مخاطب برسد. حس مي‌كردم خب تماشاگر با تماشاي اين صحنه‌ها، لبخندي ناشي از رضايت مي‌زند كه من مفهوم عياري را گرفتم و متوجه شدم او چه مي‌خواسته در اين صحنه به ما بگويد. اين به نظر من تحقير و خفت فيلم است و روان فيلم را آلوده مي‌كند.
بعضي هم خشونت مندرج در فيلم را مهم‌ترين دليل بر توقف اكران مي‌دانستند. آيا شما براي تعديل صحنه‌هاي خشونت اقدام نكرديد؟
من كاملا مطابق با خواسته وزارت ارشاد عمل كردم. آنها از من نكاتي را خواستند كه خودم هم راغب بودم بخش‌هايي از فيلم بايد حذف شود. به نظرم درخواست وزارت ارشاد كاملا منطقي بود و من هم پذيرفتم.
نكات ديگري مبني بر حذف صحنه‌هاي خشونت‌آميز نبود؟
خير. من به قانون تمكين مي‌كنم. از جانب وزارت ارشاد همين نكات ذكر شد. با دستور وزارت ارشاد من به اين حذف‌ها مبادرت ورزيدم. اين نكته را بگويم وقايعي كه در كشورمان رخ مي‌دهد به جاي آنكه مبتني بر قانون باشد، مطابق با عرف است و عرف توانمند‌تر از قوانين عمل مي‌كند.
نكته مهمي كه اينجا بايد به آن ورود كرد، نگاه خصمانه‌اي بود كه صدا و سيما به فيلم شما داشت. شما يكي از مهم‌ترين سريال‌ها (روزگار قريب ) را براي تلويزيون ساختيد كه درحال حاضر آبروي اين تلويزيون شده به طوري كه شاهد پخش چندباره آن بوديم و سريال ديگر شما هم از مجموعه‌هاي تحسين‌برانگيز صداوسيماست. الان هم در حال ساخت مجموعه ديگري براي اين سازمان هستيد. اين درحالي است كه فيلم شما از طرف سازمان مورد تهاجم قرار گرفت كه ظاهرا جزو دلايل مهم توقف اكران فيلم‌تان بود.
خالصانه بگويم، ويژگي من به گونه‌اي نيست كه چنين دشمني‌هايي را تشخيص دهم. باور كنيد، سرم مشغول كار خودم است و ذهنم درگير سريالي است كه مي‌سازم. ساده بگويم كه درك درستي از اين شرايطي كه تلويزيون پيش آورده ندارم و اصلا متوجه هم نشده بودم. وقتي از جانب برنامه20:30 و برنامه هفت سروصدا به پا شد، اين صحبت‌هاي ديگران بود كه من را متوجه منفي بودن رفتار آنها و اتفاق‌هاي پيرامونم كرد. من اتفاقا بخش خبري 20:30 را ديدم، زياد گزيده نشدم. شايد به اين خاطر باشد كه كمي كندذهن باشم. (مي‌خندد) اما وقتي بعدش واكنش‌ها را ديدم، متوجه شدم محتواي برنامه ناجور بوده است. حقيقتش اين است كه اصلا از تلويزيون انتظار ندارم. براي آنها سريال مي‌سازم و دو سريال موفق هم براي‌شان ساخته بودم كه مورد توجه آنها قرار گرفته است. به نظر من نبايد چنين رفتارهايي را انجام دهند. جالب است كه ديگران مرا متوجه چنين برخوردهايي مي‌كنند. من هم مثل شخصيت درسو در فيلم دروسواوزالا به كارگرداني آكيراكوروساوا هستم كه به كاپيتان مي‌گويد:«چرا پول‌هاي من زير درخت نيستند. من فكر مي‌كنم كه شكارچيان پول‌هاي مرا برداشته باشند. عجب ديوانه‌هايي هستند.» در واقع درسواوزالا نمي‌فهمد كه آنها دزد و طمعكار هستند و مي‌پرسد آنها چرا پول‌هاي مرا برداشته‌اند.
نظرات منفي و مثبت را در فضاي مجازي مي‌خوانيد؟
خوشبختانه پرسشي كه اغلب در فضاي مجازي منتشر مي‌شد اين بود كه آيا درست است فيلمي كه توسط وزارت ارشاد مجوز قانوني دريافت كرده و روي پرده سينما رفته توسط نهادي ديگر بدون كسب اجازه از وزارت ارشاد از پرده پايين كشيده شود؟ صحبت من اين است همانطور كه ما اهالي سينما به قوه قضاييه احترام مي‌گذاريم و «خانه پدري» را بلافاصله از پرده پايين كشيديم، انتظار داريم به تصميمات وزارت ارشادي كه براي فيلم «خانه پدري» پروانه نمايش صادر كرده، احترام گذاشته شود. اگر هم تخلفي صورت گرفته بايد طي گفت وگو قوه قضاييه با وزارت ارشاد اين موضوع حل شود و خودشان به اين نتيجه برسند كه فيلم را از پرده كنار بگذارند يا نه. اينكه برخورد شلاقي كنند كه در نهايت به فضاي تشنج و تنش بينجامد، جالب نيست.
کیانوش عیاری: همچنان به اكران خانه پدري اميدوارم
حتي گفته مي‌شد، دست‌‍‌اندركاران اين ماجرا تحت تعقيب قرار دارند؟
خير اين گونه نبوده است. حداقل تا اين لحظه اتفاقي نيفتاده است براي اينكه ما مجوز قانوني براي نمايش و اكران فيلم داشتيم و به قانون تمكين كرديم.
خيلي‌ها معتقد بودند كه توقيف فيلم شما بيشتر متاثر از فضاي دوقطبي است حتي بعضي معتقد بودند، فيلم جنبه‌هاي سياسي هم پيدا كرده است.
من هيچ گونه قضاوتي در اين باره نمي‌كنم. براي اينكه مشكلات فيلمم سابقه 10 ساله دارد. مساله امروز و ديروز و يك هفته پيش نيست. هر گونه قضاوت در اين شرايط براي من دشوار است.
جواد شمقدري در مصاحبه‌اي گفته، فيلم «خانه پدري» جنايت فرهنگي است. نظرتان درباره اين صحبت چيست؟
فيلم در دوران رياست جواد شمقدري پروانه ساخت دريافت كرده است و من كاملا مطابق با فيلمنامه فيلم را ساختم. اسناد كاملا موجود و محفوظ دال بر اين است كه فيلمنامه «خانه پدري» مصوب وزارت ارشاد در دوران رياست شمقدري، معاونت امور سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد است. آن وقت من چه چيزي به فيلمنامه اضافه كردم كه به جنايت فرهنگي تبديل شده است؟ اگر فيلم خانه پدري جنايت فرهنگي است حتما طرحش هم جنايت فرهنگي تلقي مي‌شده پس چرا در دوران رياست خودشان به فيلمنامه مجوز ساخت داده شده است؟
آيا قرار بود فيلم «خانه پدري» در محافل خاص نمايش داده شود؟ شما در جريان چنين تصميمي از جانب شوراي صنفي نمايش قرار داشتيد؟ بحثي بود كه عماد افروغ به آن اشاره داشت.
اين صحبت آقاي افروغ براي من تازگي دارد.
عماد افروغ به نارضايتي شما از اكران در گروه هنر و تجربه اشاره مي‌كند همچنين عدم حذف صحنه‌هاي خشونت‌آميز فيلم را دليل بر نمايش فيلم در محافل خاص عنوان كرد.
اگر قرار بود فيلم در محافل خاص نمايش داده شود چرا چيزي به من گفته نشد؟ آيا من به عنوان كارگردان نبايد در جريان قرار مي‌گرفتم؟ در انزواي مطلق كه نبودم. در اين مدت هم با اداره نظارت و ارزشيابي و هم با مسوولان گروه هنر و تجربه در ارتباط بودم. فيلم «خانه پدري» در گروه هنر و تجربه اكران شد و از 4 سالن تنها يك سالن را (پرديس كوروش) به اين فيلم اختصاص دادند. خب طبيعي بود من راضي نباشم با يك سالن فيلم اكران شود ضمن اينكه در اين مدت آقاي داروغه‌زاده درباره امكان مجدد نمايش اين فيلم در گروه هنر و تجربه صحبت كرده بودند. آنها سعي مي‌كنند با ميكروسكوپ قسمت‌ها و لايه‌هاي كپك زده و آلوده فيلم را برجسته كنند و حاضر هم نمي‌شوند كوتاه بيايند و به جنبه‌هاي ديگر فيلم اشاره‌اي داشته باشند.
با تمام اين حرف‌ها به اكران مجدد فيلم و رفع توقيف سه باره آن اميد داشته باشيم؟
اميدوارم.
منبع: ایران و اعتماد
دیدگاه