زوایای پنهان سووشون نوشته سیمین دانشور
دانشور در سووشون نشان می‌دهد که زری چگونه به مرور زمان به یک شخصیت مستقل و دادخواه تبدیل می‌شود. او در زمان تشییع جنازه همسرش در مقابل همه مردان می‌ایستد و از گفتن حقیقت ابایی ندارد
کتاب "سووشون" اثر سیمین دانشور، منبع الهام نرگس آبیار برای تولید جدیدترین سریال با همین عنوان است که به زودی در شبکه نمایش خانگی عرضه خواهد شد.
سیمین دانشور اولین رمان نویسی است که محور اصلی داستان را زن قرار می‌دهد. او در سووشون نظام مرد سالاری را نقد و تبعیض علیه زنان را آشکار می‌کند. در این مطلب به بررسی زوایای مهم این کتاب خواهیم پرداخت.
سووشون از کجا آغاز می‌شود؟
دانشور رمان سووشون را بر اساس تجربه زیسته خود نوشته است. او که زاده فارس است از نزدیک شاهد حمله انگلستان بوده و توانسته به خوبی صحنه‌ها را در رمان خود تداعی کند.زن در سووشون نسخه ثانی دانشور است. شکیبایی، عشق به همسر، طبع شاعرانه را نشان می‌دهد و یوسف مردی که با مخالفان می‌جنگد شباهت بسیاری به جلال آل احمد دارد.داستان «سووشون» از جایی آغاز می‌شود که یوسف به دست انگلیسی‌ها به قتل می‌رسد. زری همسر او، به شخصیتی معترض تبدیل می‌شود که به هر کوی و برزن می‌رود تا قاتل شوهرش را پیدا کند.
جدال سنت و مدرنیته در سووشون
در دهه ۲۰ شمسی و آغاز مدرن سازی، حضور نیرو‌های انگلیسی در کشور افزایش پیدا کرد. به موجب این حضور بیگانگان، نظام فرهنگی به هم ریخته‌ای به وجود آمد که در حال حرکت از کهنه به سوی نو بود که نشانه‌هایی از آن را در سووشون می‌بینیم.
یوسف، در انگلستان اقتصاد خوانده و با یکجا نشینی عشایر موافق است و به دنبال بهبود زندگی آن هاست و از سوی دیگر با بیگانگان مخالف است. او از انگلیسی‌ها متنفر است و از فروش غله به آنها خودداری می‌کند، امری که در نهایت باعث مرگ او می‌شود. زری نیز بعد از مرگ شوهرش، حفظ ظاهر در برابر دولت مرکز و بیگانگان را کنار می‌گذارد و به مبارزه با استعمار می‌پردازد. دانشور به مانند همسرش جلال آل احمد نگاه بدبینانه‌ای به غرب دارد. گلشیری در این باره می‌گوید: «پرداخت روایت در رمان به گونه‌ای است که در هر کلمه داستان شما «کار، کار انگلیسی هاست» را حس می‌کنید.
زن در سووشون
بر اساس بسیاری از کلیشه‌های رایج در آن زمان، زنان معمولا تسلیم، وابسته و منفعل معرفی می‌شدند، در حالی که خصوصیات مانند شجاعت، اعتماد به نفس و فعال به مردان نسبت داده می‌شد. زنان با وجود جایگاه پایین تر، اگر طبق کلیشه‌ها رفتار نمی‌کردند از خانواده و جامعه طرد می‌شدند. بسیاری از این کلیشه‌ها در شخصیت زری نمود عینی دارد و دانشور تلاش کرده است تا نشان دهد که نگاه مردسالارانه در جامعه آن زمان به گونه‌ای درونی شده است که حتی زنان به سختی می‌توانند کاری خلاف آن انجام دهند.»
دانشور درباره زنان دهه ۲۰ می‌گوید: «در این دوران حتی زن ثروتمند و باسواد نیز احساس انفعال می‌کردند، زیرا می‌اندیشد که با شیوه زندگی و تربیتی که دارد، محال است دست به کاری بزند که نتیجه اش بهم خوردن وضع موجود باشد و مردان نیز اگر تابو شکنی در میان زنان باشد، آن را هنجار گریزی تلقی می‌کنند.»
نمونه عینی این صحبت دانشور را می‌توان در سووشون دید. یوسف و خسرو (همسر و پسر)، زری را که زنی تحصیلکرده و اجتماعی است ترسو، خطاب و شجاعت او را مسخره می‌کنند. به گونه‌ای که زری زیر بار این فشار‌ها با خود می‌اندیشد که شاید از اول ترسو بوده است.در عین حال دانشور در سووشون نشان می‌دهد که زری چگونه به مرور زمان به یک شخصیت مستقل و دادخواه تبدیل می‌شود. او در زمان تشییع جنازه همسرش در مقابل همه مردان می‌ایستد و از گفتن حقیقت ابایی ندارد.در این کتاب شخصیت زن ایرانی در برخورد با تجدد و مدرنیته دگرگون شده است. حتی مناسکی که زن در آنها نقش اساسی دارد، تغییر کرده است، مانند سوگواری که تبدیل به یک مراسم نمادین علیه بیگانگان می‌شود.
دیدگاه