اگر کودکی با نیازهای ویژه دارید؛ از کم‌بینایی تا اوتیسم، این کتاب‌ها را دوست خواهد داشت
هشت اثر از ایران به فهرست کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه ۲۰۲۳ دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان راه پیدا کرد.
کتاب های حسی- لمسیِ «آشنایی قطعه گمشده با دایره بزرگ» و «زنبور طلایی ویزویزکنان کجا می‌ره؟»، «تصویر آخر»، «دارکوب ۱۸+۲»، «مادر» و «به کرگدن بگو برو» در بخش شخصیت معلول، «تو یک جهانگردی» برای کودکان مهاجر و «چپکی» برای فرزندان طلاق این هشت اثرند.
گروه جوایز کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه شورای کتاب کودک در جلسه داوری اسفندماه ۱۴۰۰ از میان کتاب‌های رسیده هشت عنوان را برای معرفی به دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) انتخاب کرد.
بخش کتاب‌های حسی-لمسی
«آشنایی قطعه گمشده با دایره بزرگ» اقتباس از داستان «قطعه گم شده» شل سیلوراستاین، با طراحی و اجرای سودا آزادی نمین. هنرمند با نوآوری و خلاقیت به گونه‌ای چالش‌برانگیز و بازی‌گونه کتاب اصلی را برای کودکان با آسیب بینایی طراحی کرده است. تضاد رنگ‌ها امکان حرکت چشم در صفحه را برای کودک کم‌بینا فراهم می‌کند.
«زنبور طلایی ویزویزکنان کجا می‌ره؟» با طراحی و اجرای هاله حق‌بجانب به شکل ساده ولی در عین حال گویا و روان به آموزش جهت‌یابی به خردسالان می‌پردازد. هر دو کتاب حسی- لمسی برای کودکان با اختلال بینایی و همه کودکان با ویژگی‌های متفاوت مناسب هستند.
در بخش شخصیت معلول
«تصویر آخر» نویسنده لیلا دارابی، نشر پیدایش. با روایتی ساده، حقیقی و باورپذیر به خوبی دنیای افراد اوتیستیک و خانواده آن‌ها و مشکلاتی را که دارند به تصویر می‌کشد.
«دارکوب۱۸+۲» نویسنده محمدهادی محمدی، تصویرگر سلیمه باباخان، انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان. با نمادسازی و زبانی شاعرانه به مساله ناشنوایی و دنیای کودک ناشنوا می‌پردازد. نداشتن بعد مکانی و زمانی، بهره‌گیری از تصاویر زیبا و زنده و چندلایه بودن اثر از ویژگی‌های بارز اثر محسوب می‌شود.
در بخش کتاب‌های تصویری برای همه
«مادر» سراینده ایرج میرزا تصویرگر هدا حدادی، انتشارات میرماه. بهره‌گیری از تصاویر ساده و هماهنگ با موضوع کتاب و ایجاد ادراک شاعرانه در کودک ناشنوا. برای کودکان ناشنوا و با اختلال خواندن مناسب است.
«تو یک جهانگردی» نویسنده شهرزاد شهرجردی، تصویرگر غزل فتح‌الهی، انتشارات فاطمی. با پیرنگی قوی و هماهنگی متن و تصویر دنیای پناهجویان، سختی‌ها و دغدغه‌های مهاجرت اجباری و... به‌ویژه وضعیت کودکان در این شرایط را روایت می‌کند.
«به کرگدن بگو بره» نویسنده اعظم مهدوی، تصویرگر پدرام کازرونی، انتشارات فاطمی. فضاسازی ماهرانه و هماهنگ با متن و موانع ذهنی برای ارتباط با دیگران در برخی از کودکان (اوتیسم) را نشان می‌دهد. تصویر مستقل از متن بوده و امکان تصویرخوانی به تنهایی را برای مخاطب ایجاد می کند.
«چپکی» نویسنده زهرا جلایی‌فر، تصویرگر هاجر مرادی، شرکت انتشارات علمی فرهنگی. به خوبی دغدغه‌های یک کودک طلاق را نشان می دهد. کنش کودک جذاب است و داستان با نگاه خوبی به ماجرا بخصوص در زمینه حل مسئله از زاویه دید کودک می‌پردازد.
کتاب حسی لمسی گونه‌ای از کتاب‌های تصویری است که با انگشتان خوانده می‌شود. عبارت حسی لمسی بیانگر آن است که چگونه اطلاعات کتاب از طریق لمس کردن منتقل می‌شود. تصاویر این کتاب‌ها از اشکال برجسته‌ای تشکیل می‌شود که با استفاده از مواد مختلف و غالبا با تضاد رنگ بالا ساخته می‌شود. متن موجود در کتاب می‌تواند به شکل بریل یا حروف چاپی درشت باشد.
دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان باور دارد که همه کودکان باید به کتاب‌هایی با بالاترین کیفیت دسترسی داشته باشند. برای کودکان با نیازهای ویژه این کتاب‌ها می‌توانند پاسخ به نیازها، بازتاب‌دهنده تجربیات و بیان توانمندی‌هایشان باشند.
داوری آثار برای این فرایند در دو مرحله انجام می‌شود. ابتدا توسط گروه متخصص جوایز شورای کتاب کودک تعدادی اثر انتخاب می‌شود و سپس توسط داوران بین‌المللی در IBBY، داوری نهایی صورت می‌گیرد.
انتخاب آثار در سه گروهِ محصولاتی که با شکل‌های خاص همچون بریل، زبان اشاره، کتاب‌های حسی و لمسی، کتاب‌های آسان‌خوان، به خصوص برای کودکان و نوجوانانی که دارای ناتوانی‌های زبانی یا ذهنی بوده یا در حال آموزش‌گیری هستند، کتاب‌های تصویری که با استفاده از طراحی، موضوعی، تصویرگری و متن‌ها پاسخ‌گو به نیازهای این گروه باشد و کتاب‌های تصویری و رمان‌هایی که برای کودکان تولید شده و دارای شخصیت کودک و نوجوان با نیازهای ویژه است، صورت می‌گیرد.
در این فهرست هر ساله ۵۰ عنوان کتاب از ناشران سراسر دنیا انتخاب می‌شود.
این طرح برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ با هدف تشویق چاپ کتاب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان دارای ناتوانی‌های جسمی و روحی آغاز به کار کرد.
شورای کتاب کودک، سازمانی مستقل، غیردولتی و نخستین سازمانی است که برای پیشبرد ادبیات کودکان و نوجوانان در ایران پایه‌گذاری شد. شورا در سال ۱۳۴۱ با کوشش توران میرهادی (۱۳۹۵- ۱۳۰۶) و با همکاری گروهی از کارشناسان تعلیم و تربیت و نویسندگان و هنرمندان، فعالیت خود را آغاز کرد.
دیدگاه