دست اندرکاران سانسور سینمای ایران چه کسانی هستند؟!

 چند روز قبل، مانی حقیقی کارگردان فیلم تفریق طی یادداشتی در ارتباط با ممیزی و اصلاحات فیلم های سینمایی که توسط شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی انجام می گیرد، نوشت: «مقوله اصلاحیه دربست و بدون هیچ بحثی، مقوله نامشروع، غلط و غیر قابل قبول است.» او دربخشی دیگر از یادداشت خود در دفاع از سعید روستایی کارگردان فیلم برادران لیلا که در نشست خبری فیلمش در جشنواره کن گفته بود: «فیلمم را با سانسور در ایران اکران نخواهم کرد» چنین نوشت: «این که فیلمسازی تصمیم بگیرد هرجا دلش بخواهد، اعلام کند با سانسور فیلمش مخالف است نه تنها گناه نیست بلکه حاکی از شرف اوست.»

پس از انتشار این یادداشت سعید روستایی در یک پست اینستاگرامی خطاب به مانی حقیقی از او تشکر کرد و نوشت: «...امیدوارم که به دنبال اقدام ارزشمند شما، تمام سینمای ایران همدل و همراه شوند تا همه بدانیم که فیلمسازی و اکران فیلم حق آشکار و سلب ناپذیر ما است.»

پاسخ به شبهه «نامشروع خواندن مقوله اصلاحیه ها» از سوی آقای حقیقی در سینمای کشور کار ساده است. هر فیلمسازی که در ایران فیلم می سازد، از بدو کلید خوردن فیلمش، یعنی در مرحله صدور پروانه فیلمسازی متعهد می شود که فیلمش را مطابق با قوانین، مقررات و آیین نامه های جاری کشور بسازد. قوانینی که به مرور طی تقریبا ۹۰ سال گذشته، از ابتدای تولید و اکران فیلم در ایران تدوین و تصویب شده است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمای موظف به اجرای آن بوده اند.

هنگامی که فیلمنامه ای در شورای پروانه ساخت مصوب می شود، تهیه کننده فیلم متعهد می شود فیلم خود را براساس فیلمنامه مصوب بسازد. حال اگر در روند تولید فیلم و آماده سازی جهت نمایش، تغییراتی در فیلمنامه اعمال شود که حساسیت برانگیز باشد، شورای پروانه نمایش می تواند به دلیل عدم تطبیق فیلم تولید شده با فیلمنامه مصوب، نسبت به آن پلان یا سکانس اصلاحیه اعمال کند.

به طور مثال برای فیلم سه ساعته برادران لیلا کمتر از سه دقیقه اصلاحیه پیشنهاد شده بود که دو اصلاحیه آن به دلیل عدم تطبیق فیلم با فیلمنامه مصوب شورای پروانه ساخت دولت قبل بوده است. بنابراین، اطلاق عمل نامشروع و غیر قابل قبول بودن اصلاحیه ها از سوی برخی کارگردانان همانند آقای حقیقی به این معناست که قوانین و مقررات را صرفا برای تسهیل در مسیر تولید فیلم در ایران می پذیرند، اما برای نمایش فیلمشان در داخل و خارج کشور زیر امضاء و تعهدات قبلی خود می زنند!

آنچه بیان شد را به عنوان یک  مقدمه طولانی تلقی کنید. من به قوانین و مقررات و آیین نامه های جاری کشور در خصوص نحوه تولید و نمایش اکران فیلم های سینمای در کشور کاری ندارم. حرف اصلی من چیز دیگری است. این که «دست اندارکاران سانسور یا ممیزی فیلم در ایران چه کسانی هستند؟» در واقع موضوع اصلی یادداشت پیش رو است.

برای پاسخ به این پرسش بهتر است بحث خود را با فیلم برادران لیلا دنبال کنیم. موضوع اصلی فیلم برادران لیلا درباره گرفتاری های جامعه ایرانی ناشی از تحریم است. سعید روستایی سه ساعت فیلم درباره تحریم می سازد اما در فیلمش حتی یک دقیقه درباره مسببین اصلی این تحریم ها چیزی نمی گوید!! وقتی فیلمی ادعای واقع نمایی اجتماعی دارد و سعی می کند به مخاطب خود این گونه القاء کند که آنچه را به تصویر می کشد همان واقعیت های جامعه کنونی ایران است، چرا باید بخش مهمی از این واقعیت را پنهان سازد؟ در واقع روستایی با گزینش تنها بخشی از واقعیت، بخش مهم تری از ماجرای تحریم، یعنی ظلمی را که تحریم کنندگان بر جامعه ایرانی روا داشته اند را در فیلمش کتمان می کند و حتی حاضر نمی شود دقایقی از فیلم سه ساعتش را به این بخش مهم واقعیت اختصاص دهد.

چرا روستایی این کار را نمی کند؟ چرا او داستانش را با حذف اصلی ترین بازیگران و بدمن های نظام سلطه تراژدی تحریم جامعه ایرانی روایت می کند؟ پاسخ ساده است، چون فیلم او در کشورهایی که تحریم های ظالمانه را بر جامعه ایرانی تحمیل کرده اند، امکان نمایش یابد! چون امکان نمایش در جشنواره کن فرانسه و مونیخ آلمان و سایر کشورهای غربی پیدا کند! چون امکان پخش جهانی فیلمش را پخش کنندگان بین المللی تضمین کنند!

از این منظر، باید گفت سعید روستایی مهمترین مباحث مرتبط با تحریم های ظالمانه غرب یعنی نقض و عدم پایبندی به توافقنامه برجام از سوی آمریکای زورگو و شرکای زیاده خواه غربی اش را از فیلمش به راحتی حذف و به عبارتی درست تر «سانسور» می کند تا عملا این سینماگر جوان کشورمان عاملِ سانسور مدیران جشنواره ها و پخش کنندگان خارجی شود!

با این حال گرچه این فیلمساز مستعد جوان کشورمان حاضر نشد کوچک ترین اشاره ای به بانیان غربی تحریم های ظالمانه در فیلم برادران لیلا نماید اما در کمال ناجوانمردی و بی صداقتی در مصاحبه ای که ظاهرا جوگیر شده بود! پیش روی ده ها خبرنگار خارجی در جشنواره کن مقصر اصلی تحریم ها را جمهوری اسلامی دانست و گفت: «مشکلات معیشتی مربوط به تحریم‌ها ریشه در دولت جمهوری اسلامی دارد.»

بنابراین باید به جناب آقای حقیقی گفت: فیلمسازی حق دارد با چند اصلاحیه در فیلمش مخالف ورزد که خود واقعیت مهم تری را سانسور نکند و هنگامی می تواند هنرمندی با شرف تلقی گردد که برای خوشآمد جشنواره های خارجی با قلب و تحریف حقایق کشورش، صداقت و شرافت خود را زیر پا نگذارد.