بازگشت اینستاگرام ؛ شاید هرگز!
خوشبختانه بیش از یک ماه است که کشور در شرایط عادی است و بنابر آن چه مسئولان اعلام می کردند که در صورت عادی شدن وضعیت، شرایط اینترنت متفاوت خواهد شد، اما همچنان این وعده در مقام یک «حرف» باقی مانده و چه بسا سخت تر و پیچیده تر نیز شده است.
سه شنبه شب، رئیس جمهور در گفت وگوی تلویزیونی تصریح کرد: «بحث رفع محدودیت پلتفرم‌های خارجی یک امر فراقوه‌ای است که در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی پیگیری می‌شود. دفاتر پلتفرم‌های خارجی باید در کشور ما پاسخگوی عملکردشان باشند و تا وقتی که پاسخگو نباشند، طبیعتاً بستر ناامنی در کشور ما ایجاد می‌شود. وزارت ارتباطات با کمک به پلتفرم‌های داخلی سعی می‌کند که دسترسی مردم به فضای مجازی کمترین مشکل ممکن را داشته باشد.» به دنبال آن، وزیر ارتباطات هم ظهر دیروز مجدد، بر همین رویکرد تاکید و بازگشت اینستاگرام را در صورت ورود پلتفرم های خارجی به مذاکرات با این وزارتخانه «مشروط» کرد و دیگر مطالبی که چندان بوی برگرداندن پلتفرم های پرکاربرد به مردم از آن استشمام نمی شد.
مکاتبات با اینستاگرام از آبان شروع شد ماجرای مکاتبه با اینستاگرام توسط وزارت ارتباطات از اواسط آبان آغاز شد و 24 همان ماه، وزیر ارتباطات اعلام کرد که ایران برای رفع فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ شروطی تعیین کرده که آن ها را برای شرکت متا ارسال کرده، اما این شرکت هنوز پاسخی نداده است.پس از اعلام این نامه نگاری و تمدید مهلت، رسانه ها به نقل از مسئولان «متا»، مالک اینستاگرام آوردند که این شرکت اعلام کرده است: «ما وارد مکالمه با مقام‌های ایران نمی‌شویم. همچنین سرگرم درخواست آن ها برای تعیین یک نماینده در ایران نخواهیم شد.» محدودیت ها در بحران منطقی است سیاست فیلترینگ در کشورهای مختلف، شکل های متفاوت و رویکردهای متنوعی دارد، اما در یک نگاه کلی، تمام کشورها در شرایط اضطرار و التهابات اجتماعی ، سیاسی و امنیتی که گریبان‌گیر کشورشان می شود، تلاش می کنند با ایجاد محدودیت در شبکه های اجتماعی به نوعی سازوکارهای کنترلی را تقویت و مدیریت کنند. این یک قاعده کلی در مواجهه دولت ها با شبکه های اجتماعی است. به عنوان نمونه،
ضمن این که «واقعیت»های دیگری نیز پیش روی ما وجود دارد:
1- فیلترینگ نارضایتی ایجاد کرده است و می کند؛ همان طور که رشیدی کوچی نماینده مجلس می گوید: تعبیر بنده این است که فیلترینگ به شیوه کنونی، همان باتوم در فضای مجازی است. این که ما می گوییم شبکه های اجتماعی خارجی را فیلتر کرده و در پلتفرم های داخلی تبیین انجام می دهیم، خوب است اما در پلتفرم های داخلی برای چه کسی می خواهیم تبیین انجام دهیم؟ تجربه نشان داده است که فیلترینگ به شیوه کنونی جز نارضایتی نتیجه ای ندارد.
3- آیا حذف یک باره پلتفرم های خارجی منطقی است؟ در شرایطی که ما در ابتدای مسیر توسعه پلتفرم ها و سکوهای بین المللی، سازوکار تعریف شده و مشخصی برای نحوه ورود مردم به آن تعریف و سیاست گذاری نکردیم و اجازه دادیم، بخشی از اقتصاد دیجیتال جامعه و بازار که برخی گزارش‌ها حاکی است اکنون اشتغال حدود 9 میلیون نفر وابسته به این سکوها شده است. حالا چگونه و با چه منطقی درصددیم آن ها را به یک باره و آنی حذف کنیم؟ به نظر این موضوع، خیلی واضح است، چنان چه قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی هم به آن اشاره کرده است: «انتقال از یک پلتفرم خارجی به داخلی به شکل دستوری امکان پذیر نیست این باید به صورت یک کوچ توام با تسهیل‌گیری و انگیزه برای این انتقال باشد.»و مسئله مهم «اعتمادسازی» که توانگر، نماینده مجلس درباره اش این طور معتقد است:«ما نمی‌توانیم بدون این که اعتماد کاربران را جلب کنیم، صرفاً با راه‌اندازی پلتفرم‌های داخلی انتظار موفقیت در این حوزه را داشته باشیم. ایجاد محدودیت‌های فراقانونی بر اینترنت و بی‌اعتنایی به پیامدهای زیان‌بار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این‌گونه اقدامات، کاربرها را بیشتر به سمت پلتفرم‌های خارجی ترغیب می‌کند.شایسته نیست دولت بر تکرار یک سیاست غلط اصرار ورزد.»
۴- آیا پلتفرم های خارجی در تمام کشورها نماینده و دفتر دارند؟ و اگر دارند، شرایط همه آن کشورها همچون شرایط ما در عرصه بین المللی است؟ برای نمونه شرایط اقتصادی کشورهایی همچون سنگاپور یا امارات و... که پلتفرمی همچون اینستاگرام در آن ها نمایندگی دارد، همچون اقتصاد ماست؟ و یک پرسش دیگر؛ با وجود تحریم های ناجوانمردانه علیه ایران، اگر چنان چه این پلتفرم ها با ما وارد همکاری شوند، پروتکل های یک سویه و ظالمانه آمریکا این همکاری ها را برمی تابد؟ و این پرسش که پلتفرم های خارجی،چه میزان حاضرند به شرط گذاری های ماتوجه و تمکین کنند ؟
دیدگاه