آنچه در سینمای ۱۴۰۲ گذشت؟/ از افتتاح ۳۰۰ سینما تا فروش هزار میلیارد تومانی فیلم‌ها
سالی که گذشت برای سینمای ایران سال مرگ‌های مشکوک بود و سال آمار فروش‌های شوکه‌کننده! در کنار از دست رفتن‌هایی که همه را به اشک وادار کرد گاها از چرخش اقتصاد و تعداد مخاطبانی که با سینما آشتی کردند، سپری کرد.
حال و هوای بهاری و تازه شدن سال جدید برای همه ما نویدبخشِ بهبودی است، بهبودی و حالِ خوبی که سینما هم از آن بی‌بهره نخواهد ماند.
یکسال دیگر گذشت و حالا با نزدیک شدن به بهار ۱۴۰۳ به آنچه در سینما و روزهای خوب و بَدش گذشت، می‌نگریم. از روزهایی که از فروش‌های میلیاردی و چرخشِ اقتصاد سینما خوشحال می‌شدیم تا روزهایی که بخاطر از دست دادن‌های ناگوارِ بزرگان همین سینما؛ شوکه شدیم.
سالی که گذشت گرچه سال خوبِ فروش گیشه به واسطه چند اثر کمدی بود اما متاسفانه در کنار آن فیلم‌هایی را داشتیم که با وجود موفقیت‌های جهانی نتوانستیم تماشاگر آنها روی پرده نقره‌ای سینما باشیم و به‌ناچار بازی‌های درخشانی را روی صفحه ۵۰ اینچی تلویزیون‌های خانگی دیدیم!
سینمای سال ۱۴۰۲ اما در کنار اتفاقات خوبِ اقتصادی، مانند هر سال دیگری تلخی‌هایی را به همراه داشت، از مرگ خودخواسته کیومرث پوراحمد گرفته تا قتل مشکوکِ داریوش مهرجویی و همسرش! در کنار این دو مرگِ دردناک، سینما در سالی که پشت سر گذاشت، هنرمندان بسیار دیگری را از دست داد، هنرمندان و پیشکسوتانی که دیگر مثل آنها نخواهیم دید.
سال 1402 سال آشتی مردم با سینما
یک اثر سینمایی با هر هزینه‌ای تولید می‌شود، مخاطب خود را پیدا می‌کند و وقتی به فروش می‌رسد خروجی مورد نظر را به دست می‌آورد. پس می‌توان گفت که ورودی، مخاطب و خروجی سه عنصر اصلی سینما محسوب می‌شوند.
سینمای ایران در سالی که گذشت، توانست مخاطب سینمازده دوران پساکرونا را به سالن‌های خود بازگرداند و گیشه موفقی را نسبت به سال‌های گذشته‌تر تجربه کند. در واقع سینما دو عنصر مخاطب و خروجی را دریافت کرد اما ورودی؛ تنها فیلم‌های کمدی‌‌ای بودند که میان چند چهره طناز کشور تقسیم شدند!
در طول سال، هرچند وقت یکبار آماری از تعداد مخاطبین دو الی سه فیلم کمدی روی پرده و البته مبلغ فروش آنها در رسانه‌ها منتشر می‌شد، فارغ از ماه‌های طولانی که این فیلم‌ها نسبت به دیگر فیلم‌ها (خصوصا فیلم‌های اجتماعی) در اکران قرار داشتند، مبلغِ هر عدد بلیتی که فروخته می‌شد نقش به‌سزایی در میزان فروش داشت. در نتیجه همین شرایط، تعداد مخاطبان سینمای ایران از نوروز سال ۱۴۰۲ که با اکران فیلم سینمایی «فسیل» آغاز شد، به ۲۷ میلیون نفر رسید، آماری که گرچه برای سینماداران و پخش‌کنندگان خوشایند بود اما سَر بسیاری از فیلم‌های اجتماعی را بی‌کلاه گذاشت.
در سالی که گذشت ۵۵ فیلم در سینماها اکران شدند، برخی از آنها توانستند کف فروش را رعایت کنند و مدت زمان مناسبی روی پرده باشند اما برخی دیگر بخاطر عدم فروش مناسب، سریعتر از زمان موعود از پرده سینما پایین آمدند و راهی اکران آنلاین شدند.
فسیل به سینمای پساکرونا جان دیگری داد
«فسیل» که به عنوان یکی از فیلم‌های اکران ویژه، نوروز ۱۴۰۲ روی پرده رفت، توانست به سینمای بی‌رَمق سال‌های کرونا جان دوباره‌ای ببخشد تا جایی که تمامی مدیران سینمایی؛ مستقیم و غیرمستقیم از این فیلم به عنوان نجات‌دهنده سینمای بعد از کرونا یاد کردند و در یک اکران استثنایی این فیلم را یکسال روی پرده سینما نگه‌داشتند، آن هم با بیشترین سانس‌های اکران در سینماها! فروشی که این فیلم سینمایی در سینما داشت ناخودآگاه سازندگان و مدیران سینمایی را مُجاب کرد که در این بازه زمانی، این قبیل فیلم‌ها با گروهی از بازیگران طنز محبوب، می‌توانند مخاطب را به‌طور کامل با سینما آشتی دهند. در نتیجه کمدی‌ها توانستند نبض فروش گیشه را به دست بگیرند و اکثر فیلم‌های اجتماعی و دیگر ژانرها را از میدان به در کنند. این اتفاق اعتراض گروهی از سینماگران غیرکمدی و بخش خصوصی را به دنبال داشت؛ البته اعتراضی که به جایی نرسید چراکه آنچه برای این سینمای مخاطب‌زده اولویت داشت، آمار فروش گیشه بود!
آمار فروش سینما در 1402 از هزار میلیارد گذشت
با نگاهی به آمار فروش سینما در سال ۱۴۰۲ درمی‌یابیم با اینکه جمع فروش گیشه بیش از هزار میلیارد تومان بوده اما باز هم از نظر تعداد مخاطبان، قبل از سال ۱۳۹۷ قرار دارد؛ چراکه امسال ۲۷ میلیون مخاطب را به خود دیده در حالیکه در سال ۱۳۹۷ بیش از ۲۸ میلیون مخاطب به سینماها رفته‌اند.
فیلم‌های «آخرین تولد»، «آهنگ دو نفره»، «آهو»، «اخت‌الرضا»، «ارثیه فامیلی»، «باباسیبیلو»، «بچه زرنگ»، «بچه‌های طوفان»، «بعد از رفتن»، «بی‌مادر»، «پالایشگاه»، «پدران»، «پرونده باز است»، «تصور»، «توچال»، «جنگ جهانی سوم»، «جنگل پرتقال»، «جوجه تیغی»، «چرا گریه نمی‌کنی؟»، «حدود ۸ صبح»، «خورشید آن ماه»، «دست‌انداز»، «دسته دختران»، «روشن»، «رویای کاغذی»، «زنبور کارگر»، «ستاره بازی»، «ستون ۱۴»، «سرهنگ ثریا»، «سلفی با رستم»، «سه کام حبس»، «شماره ۱۰»، «شهر هرت»، «شهرک»، «ضد»، «عامه‌پسند»، «عروس خیابان فرشته»، «عروسی مردم»، «غریب»، «فسیل»، «فصل ماهی سفید»، «کت چرمی»، «گیج گاه»، «مسافری از گانورا»، «مصلحت»، «معجزه عشق»، «میان صخره‌ها»، «نارگیل ۲»، «نگهبان شب»، «ورود و خروج ممنوع»، «ویلای ساحلی»، «هاوایی»، «هتل»، «هولیا» «یقه سفیدها» پنجاه و پنج فیلمی بودند که در دوازده ماه گذشته روی پرده سینماها رفتند.
در این میان فیلم‌های «فسیل»، «هتل»، «هاوایی»، «شهر هِرت» و «ویلای ساحلی» پنج فیلم اول پرفروش در جدول اکران بودند؛ اما آنچه برای سینمای انمیشین یک دستاورد مهم محسوب شد، اکران موفق انیمیشن «بچه زرنگ» بود که در رتبه ششم این جدول قرار گرفت که در بازه زمانی اکران خود نزدیک به دو میلیون مخاطب داشت و بیش از ۶۲ میلیارد تومان فروش کرد. این دستاورد، علاوه بر اینکه بازار تولید انیمیشن را برای دیگر سازندگان داغ کرد و به آنها امیدواری داد، باعث شد سازندگان «بچه زرنگ» درصدد تولید قسمت دوم این پویانمایی برآیند.
فروش چند صد میلیارد تومانی سینما در سال ۱۴۰۲ یکی از اتفاقات مهم در دوره وزارت محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی به‌شمار می‌رفت، اتفاقی که بارها به‌عنوان دستاوردی بزرگ روی آن تاکید شد و در تاریخ ۲۳ اسفند ماه، محمدمهدی اسماعیلی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران حضور پیدا کرد و در این‌باره گفت: «فروش فیلم‌های سینمایی در سال جاری از ۴۰۰ میلیارد تومان به یک هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در سال جاری رسیده است. سال ۱۴۰۲ برای حوزه فرهنگ، هنر و رسانه سال خاصی بود و کشور بعد از مشکلاتی که در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ با توطئه دشمنان ایجاد شد، از حوزه عادی سازی فعالیت‌ها وارد دوره طلایی شد.»
وی خاطرنشان کرد: «شاید در ابتدای فعالیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم برخی برای موفقیت‌های این حوزه ابراز تردید داشتند؛ اما حوزه فرهنگ و هنر در همه بخش‌ها از جمله تئاتر، رشته‌های صحنه‌ای و سینما، حد نصاب‌ها و رکوردهای جدیدی به دست آورد که برخی از این رکوردها بیش از ۳ دهه تغییر نیافته بود و برای نخستین بار محقق شد.»
در نهایت و با توجه به آمار ارائه شده و صحبت‌هایی که وزیر فرهنگ و ارشاد، شاید بتوان گفت در سالی که گذشت چند فیلم کمدی تا حدی نجات‌دهنده سینما بودند اما امید می‌رود که این چرخه اقتصادی برای تمامی اهالی هنر و دست‌اندارکاران سینما به یک اندازه بچرخد!
سال شَک، سال شوک، سال اشک
قانون طبیعت این است، یکی می‌رود، یکی می‌میرد و دیگری جانِ دوباره می‌گیرد! پیر و جوان، زن و مرد، کوچک و بزرگ هم نمی‌شناسد! سالی که گذشت هم از قانون‌های طبیعت جدا نبود. ۱۴۰۲ مانند هر سالی که پشت سر گذاشتیم، به تاریخ از دست رفتنِ خیلی‌ها بَدل شد. سینما هنرمندان بسیاری را در این سال از دست داد که قطعا مانندشان را به خود نخواهد دید!
سالی که گذشت سال مرگ‌های مشکوک بود، سالی که در پاییز آن هرهفته یک هنرمند را از دست می‌دادیم، سالی که گذشت سال شوک بود و اشک!
یکی از دردناک‌ترین اتفاقات در بهاری که گذشت، مرگ شوکه‌کننده کیومرث پوراحمد بود. صبح چهارشنبه ۱۶ فروردین‌ماه خبر درگذشت کیومرث پوراحمد؛ کارگردان با سابقه سینما منتشر شد، خبری تکان‌دهنده که با تلخی در جامعه سینمایی همراه شد و در نهایت به تایید همسرش رسید. این کارگردان در کمال ناباوری البته با میل شخصی خود تصمیم گرفته بود با این دنیا خداحافظی کند… و این اولین خبر تلخی بود که برای سینمای ۱۴۰۲ پیش آمد. با اینکه آرزو کردیم این اخبار تا مدت‌ها در سینمای ما منتشر نشوند اما در کمتر از یک ماه بعد از این ماجرا، یعنی در دوازدهم اردیبهشت ماه، حسام محمودی؛ بازیگر جوانی که به‌تازگی در حال درخشش در سینما و تلویزیون بود را به‌علت ایست قلبی از دست دادیم. کمی بعد در اواخر اردیبهشت ماه (۲۹ اردیبهشت) رضا حداد؛ کارگردان تئاتر بر اثر سکته قلبی درگذشت.
فخری خوروش یکی دیگر از بازیگرانی بود که نتوانست تابستان ۱۴۰۲ را ببیند. او ستاره سال‌های سی، چهل و پنجاه سینما بود که البته سال‌های پایانی عمرش را خارج از ایران سپری کرد، این هنرمند بیستم خردادماه در سن ۹۴ سالگی از دنیا رفت و در همان کالیفرنیا (محل زندگی‌اش) به خاک سپرده شد.
وارد تابستان شدیم با این خیال که مرگ از جامعه هنری رَخت بر بسته است اما این ماجرا دوام چندانی نیاورد و متاسفانه تابستان تلخ‌تر از بهار را گذراندیم. نُهم تیر ماه بود که خبر درگذشت فریماه فرجامی؛ بازیگر خوش‌سیمای دهه ۶۰ و ۷۰ منتشر شد، بازیگری که در اثر سکته مغزی دار فانی را وداع گفت. فرجامی در دو ماه پایانی عمر خود دچار سکته مغزی شد و پس از بهبود نسبی، درمان را تحت نظر پزشک در خانه ادامه داد؛ اما دوباره براثر سکته در بیمارستان بستری شد و چند روز در کما به‌سر برد و سرانجام در ۹ تیر ۱۴۰۲ در سن ۷۱ سالگی درگذشت.
۳۱ مرداد ماه، ابراهیم گلستان؛ نویسنده و فیلمساز که سال‌ها در خارج از ایران زندگی می‌کرد، در خانه‌اش در جنوب انگلیس و در سن ۱۰۰ سالگی از دنیا رفت. اما این هنرمندان تنها از دست رفتگان تابستان نبودند! مرتضی پورصمدی؛ فیلمبردار باسابقه سینما (۱۱ شهریور) و آرش میراحمدی؛ بازیگر (۲۸ شهریور) دو هنرمند دیگری بودند که در تابستان گذشته به دیار باقی شتافتند.
و پاییزی که پر از اشک بود و حسرت و شوک! فردوس کاویانی را نُهم مهر ماه بر اثر بیماری پارکینسون از دست دادیم. یک هفته پس از آن در تاریخ ۱۴ مهر با خبر ناگوار درگذشت آتیلا پسیانی مواجه شدیم، پسیانی در سال‌های آخر زندگی‌اش به سرطان مبتلا شد و برای درمان به خارج از کشور (فرانسه) رفت اما بعد از مدتی بر اثر عوارض بیماری دار فانی را وداع گفت.
اما آنچه از همه تلخ‌تر، شوکه‌کننده‌تر و البته مشکوک بود، خبری بود که شامگاه ۲۲ مهر ماه منتشر شد، قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر (همسرش) با ضربات چاقو! این شوک بزرگی که به سینمای ایران وارد شد حتی با مرگ کیومرث پوراحمد هم برابری نمی‌کرد، مرگی که حتی خانه سینما را برآن داشت تا سه روز عزای عمومی اعلام کند. با اینکه همچنان دادگاه‌های این قتل مشکوک ادامه دارد و اعلام شده باغبان‌های این دو هنرمند قصد جان آنها را کرده‌اند اما دختر داریوش مهرجویی این موضوع را نپذیرفته و عاملین این فاجعه را کسان دیگری می‌داند. پرونده این قتل همچنان باز است و تحت پیگیری و بررسی است.
اگر مهرماه، ماهِ از دست رفتن بزرگان مَرد در سینما بود، آذر ماه، ماه از دست دادن بزرگان زن بود! بیتا فرهی؛ بازیگری که اکثرا او را با بازی‌های درخشانش در فیلم‌های داریوش مهرجویی به خاطر داریم، چهارم آذر ماه بعد از دو هفته بستری در بیمارستان به علت عارضه قلبی و ریوی در سن ۶۴ سالگی درگذشت. دو روز بعد از آن متاسفانه با خبر درگذشت پروانه معصومی مواجه شدیم، مرحومه معصومی به علت پارگی روده و عفونت ریوی در بیمارستان درگذشت.
همچنین بیست و هشتم آذر ماه، توران مهرزاد؛ بازیگر سینما، به‌دلیل افت اکسیژن و تنگی نفس در سن ۹۳ سالگی از دنیا رفت.
متاسفانه سال تلخ ۱۴۰۲ به درگذشت همین اسامی ختم نشد، بلکه درگذشت‌های غیرقابل باور دیگری هم در این سال رخ داد. ناصر طهماسب، الهام شکیب و جلیله هیبتان، سینا زند، پرویز ربیعی مجدآبادی و حمید منوچهری‌فر، مازیار شیخ محبویی و مصطفی احمدیان، اسماعیل سلطانیان، و محمد صدری، نورمحمد ذوالفقاری، بیژن سراجی پاکپور، امرالله صابری، معین محمودزاده، خسرو امیر صادقی، ایرج تقی‌پور، محمدکاظم زمانی، سید حسین قدیمی، فرشاد کلباسی، زهرا سرلک، تورج پورمروت، رضا نوروزی، اسفندیار مجتبی زاده ابراهیمی، علی ظریفی، بهاره حسینی، علی محمد شکسبوس، جعفر پدیدار، علی غرابی طهرانی دیگر فعالان حوزه سینما بودند که سال ۱۴۰۲ برایشان پایان زندگی بود.
سایه سنگینِ قاچاقِ فیلم‌ها در کنارِ قدرت‌نمایی کمدی‌ها
ماجرای انتشار غیر قانونی فیلم‌ها از سال ۱۳۸۵ آغاز شد، طی این سال‌ها نزدیک به ۴۰ فیلم قاجاق شده‌اند که اگر بخواهیم به‌صورت میانگین محاسبه کنیم، تقریبا هر سال بیش از دو فیلم در سینمای ایران به انتشار غیرقانونی رسیده‌اند!
سالی که گذشت، سال خوبی برای اکثر فیلم‌های سینمایی نبود. در حالیکه آمار فروش فیلم‌های کمدی روی پرده روزانه جابه‌جا می‌شد، آن طرف ماجرا فیلم‌هایی حضور داشتند که با قاچاق و انتشار غیرقانونی درگیر شده بودند. انتشار غیرقانونی فیلم‌ها در دوره ریاست محمد خزاعی؛ رییس سازمان سینمایی افزایش قابل توجهی داشت. از ابتدای سال ۱۴۰۲ فیلم‌های «برادران لیلا»، «جنگ جهانی سوم»، «تفریق»، «خط فرضی»، «بی‌رویا»، «اورکا»، «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا»، «شب، داخلی، دیوار» به صورت غیرقانونی در شبکه‌های اجتماعی منتشر و در کانال‌ها و سایت‌های مختلف دست به دست چرخیدند. با اینکه فیلم «جنگ جهانی سوم» توانست بلافاصله پس از قاچاق، اکران خارج از نوبت بگیرد اما باقی فیلم‌های ذکر شده از این قافله جا ماندند و نتوانستند اکران شوند.
با توجه به این که پس از اکران «جنگ جهانی سوم» این فیلم به فروش بیش از ۶ میلیارد تومانی رسید، می‌توان پیش‌بینی کرد که دیگر فیلم‌های قاچاق شده به خصوص فیلم‌های «برادران لیلا»، «تفریق» و «شب، داخلی، دیوار» که از آثار کارگردان سینمای ایران بودند می توانستند فروش قابل توجهی را برای اقتصاد سینمای ایران رقم بزنند.
افتتاح ۳۰۰ سینما؛ دستاورد مهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
تقریبا از ۳ سال گذشته، ساز و کارِ ساخت سالن‌های سینمایی جزو دستور کار دولت و وزارت ارشاد قرار گرفت. این ماجرا از دو سال و نیم گذشته آغاز شد و در سالی که گذشت تعداد سینماهای افتتاح شده به ۳۰۰ سالن رسید.
این خبر را محمدمهدی اسماعیلی در تاریخ ۱۲ دی ماه و در حاشیه آیین پایانی ششمین جایزه پژوهش سال سینمای ایران اعلام کرد و با تاکید بر اینکه اتفاق‌های خوبی در سینما افتاده است، گفت: «سینمای ایران سال بی‌نظیری را به لحاظ میزان مخاطب و فروش و نیز کار‌های زیرساختی که در حال انجام است، تجربه می‌کند و در آستانه رسیدن به ۹۰۰ سالن سینما هستیم.»
وزیر ارشاد همچنین با اشاره به اینکه در یک شرایط دشوار، در طول دو سال و نیم اخیر بیش از ۳۰۰ سینما به مجموعه سینماهای کشور اضافه شده است، بیان کرد: «نگاه ما در سینما توسعه‌ای، گشایش و افتتاح است و با نگاه‌هایی که به دنبال محدودسازی سینما و کار هنری هستند، مخالفیم. در عین حال خواسته ما از اصحاب سینما و همه افراد این است که از دستاورد‌ها حمایت کنند.»
پیش از صحبت‌های وزیر ارشاد، محمد خزاعی؛ رئیس سازمان سینمایی نیز در تمامی سخنرانی‌های خود افتتاح ۳۰۰ سینما را از مهمترین دستاوردهای دوران مدیریتی خود می‌دانست و بارها تاکید کرده بود که این اتفاق می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای بهبود شرایط اکران پس از دوران سخت همه‌گیری کرونا باشد.
خزاعی در یکی از سخنرانی‌های خود که یکم آذر ماه در نشست با اصحاب سینمایی استان گیلان و در تالار مرکزی رشت داشت، عنوان کرد: «تا سال ۱۴۰۰، تعداد سالن‌های سینما در کشور ۵۷۰ سالن بود و بیش از ۲۰۰ شهر که بالای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشت فاقد سالن سینما بودند، لذا توسعه زیرساخت سینما و سالن های نمایشی را در اولویت قرار دادیم و مقرر شده طی چهار سال حداقل ۴۳۰ سالن به چرخه سینمایی ایران افزوده شود و تا ۱۴۰۴ به ۱۰۰۰ سالن سینما برسیم.»
جشنواره فیلم فجر و عضو جدانشدنی حاشیه!
هرگز نمی‌توان جشنواره‌ای برگزار کرد که بدون حاشیه شروع شود و به کار خود پایان دهد. اینکه همه شرکت‌کنندگان از عملکرد یک رویداد ابراز رضایت کامل کنند، امری است غیر قابل اجرا! قطعا جشنواره‌های فجر نیز از این قاعده مستثنی نیستند، به‌خصوص جشنواره پرحاشیه فیلم فجر که همواره در انتخاب‌هایش (از هیات انتخاب و داوری گرفته تا اهدای سیمرغ‌ها) نارضایتی‌هایی وجود داشته است.
امسال جشنواره چهل و دوم فیلم فجر را با وجود تمام حاشیه‌های پیش آمده پشت سر گذاشتیم که البته به باور اکثر منتقدان و اصحاب رسانه، فیلم‌های این دوره سطح کیفی بالاتری نسبت به دو سال گذشته داشتند.
اما آنچه بیش از هر اتفاق دیگری در جشنواره چهل و دوم حاشیه‌ساز شد، عدم حضور فیلم سینمایی «بی‌بدن» در بخش مسابقه سودای سیمرغ بود. حاشیه‌های این فیلم از همان روز اعلام اسامی فیلم‌ها (که نام این فیلم در بخش سودای سیمرغ قرار نداشت) آغاز شد و تا لحظه آخر اعلام کاندیداها توسط مجتبی امینی؛ دبیر جشنواره ادامه داشت.
فیلم سینمایی «بی‌بدن» به نویسندگی کاظم دانشی، تهیه‌کنندگی سیدمصطفی احمدی و اولین ساخته مرتضی علیزاده بود که در دومین روز از برگزاری جشنواره چهل و دوم رونمایی شد. فیلمی که بعد از تماشای آن جملگی بر این باور بودند که می‌بایست در بخش اصلی (سودای سیمرغ) حضور داشته باشد! در نشست رسانه‌ای فیلم که بدون بازیگران و تنها با کارگردان، نویسنده، تهیه‌کننده و برخی از عوامل فنی برگزار شد، کاظم دانشی صراحتا اعتراض خود را به عدم حضور فیلم در بخش اصلی مطرح کرد.
وی در این نشست رسانه‌ای گفت: «من هر اعتراضی که کردم به فیلم‌هایم کردم. من بچه این سینما هستم و سال‌ها در صف جشنواره ایستادم و برای فیلمم جنگیدم تا به اینجا برسم. از کسی هم جز خداوند نمی‌ترسم. ما در اواخر آذر این فیلم را کلید زدیم و اکنون اثری شسته‌ورُفته برای شما پخش کردیم. سوال من این است که چرا باید فیلمنامه ما را قبل از اکران منتشر کنید؟ به چه حقی این اتفاق افتاده؟ خیلی از فیلم‌ها که یک سال در صف جشنواره هستند، اکنون با پرده سبز اکران می‌شوند! شاهد و ناظر این ماجراها خانم شاکردوست است. دیروز پس از تماشای این فیلم به قدری متاثر شده بود که نمی دانستیم به ایشان چه بگوییم. ایران و این مملکت برای ما مهم است.»
پس از این نشست رسانه‌ای، تب و تاب فیلم «بی‌بدن» در جشنواره بالا گرفت، حالا همه رسانه‌ها درصدد بودند تا با گرفتن مصاحبه‌ای از اعضای هیات انتخاب علت عدم حضور فیلم را در بخش اصلی جویا شوند. در همین حین محمدرضا عباسیان؛ یکی از اعضای هیات انتخاب فیلم‌های چهل و دومین جشنواره فیلم فجر در اظهارنظرش در برنامه «صبح ایرانی» گفت: «فیلم «بی‌بدن» حتی نباید در بخش نگاه نو راه می‌یافت، چون اصل بازبینی تحت فشار عوامل دولتی فیلم اتفاق افتاد.»
پس از صحبت‌های عباسیان و پیگیری‌های مجدد خبرنگاران، محمدمهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه برگزاری تازه‌ترین جلسه هیأت دولت در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر احتمال حضور فیلم سینمایی «بی‌بدن» در بخش سودای سیمرغ توضیح داد: «بعدازظهر امروز (چهارشنبه ۱۸ بهمن) آقای امینی دبیر جشنواره درباره این موضوع توضیحات لازم را ارائه خواهد کرد. آقای امینی برای برگزاری جشنواره امسال زحمت بسیاری زیادی کشیده که جا دارد از او تشکر کنم.»
این اظهارنظر در حالی بیان شد که تا آخرین روز از برگزاری جشنواره، محتبی امینی صحبتی مبنی بر حضور «بی‌بدن» به بخش سودای سیمرغ نکرد تا جاییکه بهروز افخمی که با فیلم «صبح اعدام» در بخش اصلی جشنواره حضور داشت، در واکنش به اظهارات محمدرضا عباسیان در برنامه‌ی «هفت» گفت: «برای جبران اشتباهتان درباره فیلم «بی‌بدن» که با بی‌دقتی دیدید، بهتر است حالا که معتقدید فیلم «صبح اعدام» اصلا فیلم نیست، «صبح اعدام» را از بخش مسابقه حذف کنید و به جای آن فیلم «بی‌بدن» را در بخش سودای سیمرغ قرار دهید. برای شرکت فیلم خودم در بخش مسابقه کمترین ارزشی قائل نیستم. بهتر است هرچه زودتر جلوی اشتباهاتتان را بگیرید و اشتباه بعدی را مرتکب نشوید!»
اما این درخواست افخمی هم چاره‌ای برای فیلم «بی‌بدن» نشد و در کمال تعجب و در حاشیه تمام گمانه‌زنی‌ها نخستین ساخته مرتضی علیزاده به بخش سودای سیمرغ راه پیدا نکرد و در مقابل «صبح اعدام» بهروز افخمی که خودش نیز خواستار خارج شدن از بخش مسابقه بود، در اختتامیه این جشنواره سیمرغ بهترین کارگردانی و بهترین نقش اول مرد را از آن خود کند.
رد شکایت علیه اصغر فرهادی
چند روز پیش، در آخرین روزهای اسفند ماه سال ۱۴۰۲، شکایت علیه اصغر فرهادی رد و حکم پرونده نقض حقوق مؤلف در فیلم «قهرمان» صادر و ادعای شاکی بی‌اساس و مردود اعلام شد.
حکم دادگاه پرونده نقض حقوق مؤلف در فیلم «قهرمان» بر اساس نظریات تخصصی سه تن از اساتید برجسته دانشگاه تهران، متخصص و مدرس در رشته حقوق مالکیت فکری و همچنین چهار کارشناس هنری رسمی که به اتفاق تمامی ادعاهای شاکی را بی اساس و مردود اعلام کرده بودند، صادر و فیلم قهرمان از این اتهامات به طور کامل تبرئه شد.
پس از طرح شکایت از سوی هنرجوی سابق اصغر فرهادی (آزاده مسیح زاده) مبنی بر نقض حقوق مؤلف در فیلم «قهرمان» و ادعای وی برای سهیم شدن در کلیه درآمدهای داخلی، خارجی و جوایز این فیلم، دادگاه به دلیل برخورد غیرتخصصی در مرحله بازپرسی و صدور کیفرخواست بدون ارجاع به کارشناسان مربوطه، موضوع را جهت بررسی جامع حقوقی در سه مرحله جداگانه به کارشناسی‌های تک نفره و سه نفره و در نهایت به هیات سه نفرهای از اساتید دانشگاه تهران متخصص در حوزه کپی رایت، ارجاع داد. هر هفت نفر متخصص، پس از بررسی‌های جداگانه از محتویات پرونده و تحلیل جوانب حقوقی و هنری موضوع، ادعاهای شاکی (آزاده مسیح زاده) را فاقد اعتبار تشخیص داده و اتهامات وارده به سازنده‌ی فیلم قهرمان را ماهیتاَ بی اساس دانستند.
در حکم صادرشده بر مبنای نظریات کارشناسان رسمی و متخصصین دانشگاهی، ضمن تشریح مفصل مبانی حقوقی و هنری و با بررسی فیلم «قهرمان» و هر سه نسخه متفاوت مستند شاکی و همچنین ده‌ها ساعت تصاویر ورکشاپ اصغر فرهادی، با قاطعیت تأکید شده است که ساخت هر فیلم یا اثر هنری با الهام از یک اتفاق واقعی یا اخبار منتشر شده از آن، کاملاَ بلامانع است زیرا یک اتفاق واقعی و اخبار آن جزء حوزه عمومی (پابلیک دومین) و متعلق به همگان است و حق استفاده از آن در انحصار هیچکس نیست و این امری کاملاَ پذیرفته شده و بدیهی در تمام دنیا است.
در کنار تمام اتفاقات خوب و بد و تلخ و شیرینی که در سال گذشته شاهد آن بودیم، اما برگزاری جشنواره‌های قابل قبول‌تری را نسبت به سال‌های اخیر داشتیم. در جشنواره فیلم فجر که امسال چهل و دومین دوره‌اش را برگزار کرد، شاهد فیلم‌هایی با استانداردهای بالاتری حداقل نسبت به دو سال گذشته و سال‌های کرونا بودیم که شاید این را بتوان یکی از دستاوردهای سال ۱۴۰۲ دانست. امید داریم که سال جدید سال بهتری برای سینما و هنر کشور باشد و با حداقل خبرهای ناگوار روبه‌رو شویم.
دیدگاه