سومین اثر موزه ملی ایران که در فهرست حافظه جهانی به ثبت رسید چیست؟

شامگاه ۲۸اردیبهشت 1402، سه اثر پیشنهادی ایران، برای ثبت در "فهرست حافظه جهانی" از تصویب شورای اجرایی سازمان یونسکو گذشت.

جبرییل نوکنده (رییس کل موزه ملی ایران) با اعلام این خبر و تشریح بیشتر گفت: این آثار شامل دو اثر مستقل ایران و یک اثر مشترک بوده ودربرگیرنده اسناد بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی در موزه ملی ایران به پیشنهاد عمادالدین شیخ‌الحکمایی،  اسناد روابط خارجی ایران در دورۀ قاجار با تلاش مژده محمدی، مجموعه آثار مولانا مشتمل بر مثنوی، دیوان کبیر، مجالس سبعه، مکتوبات و فیه مافیه به کوشش اکبر ایرانی است.

اسناد ثبت شده موزۀ ملّی ایران  از  جمله  آثار مهمی هستند که از آستانۀ شیخ صفی الدین اردبیلی به  این موزه منتقل شده‌اند. این مجموعۀ منحصر بفرد  بازتابانندۀ گوشه هایی از زندگی واقعی و روزمره مردم ایران به­ خصوص شمال­ غرب در فاصلۀ سده­ های پنجم تا دهم هجری­ قمری هستند.

 بیش­تر این اسناد حاوی نمونه خطوط بسیاری از رجال به ویژه قاضیان، کاتبان، و گواهان اسناد است. این مجموعه منبع بسیار ارزشمندی برای مطالعات مربوط به مُهرها و ظعراهای حاکمان ایران و یا امرای منطقه و نیز تاریخ استفاده از مُهر بر کاغذ ایران در دوران اسلامی بوده و از حیث نوع در این مجموعه کهن ترین نمونه های فارسی و عربی اجاره نامه، استفتا، استشهادیه، اقرارنامه، مبایعه نامه، وقف نامه، وکالت نامه، مصالحه نامه، هبه نامه وجود دارد. در پشت بیش­تر این اسناد اثر دو ُمهرکوچک دورۀ صفوی دیده می­شود یکی اثر ُمهر عبارت «فوضت امری الی الله» و دیگری با عبارت «وقف حظیره ی صفویه» که خود وقف یکی از مضامین قرآنی است که در دوره صفویه فراگیر بوده است.

برنامه ثبت حافظه جهانی از سال ۱۹۹۲م تأسیس شده و وظیفۀ ثبت میراث مستندی را که دارای ارزشِ جهان‌شمول شناخته شوند را بر عهده دارد‌. شورای کارشناسان بین‌المللی زیر نظر سازمان یونسکو، ارزش آثار معرفی شده را بررسی و بر اساس ملاک‌های فنی و مصوب، اعلام نظر می‌کنند. در نهایت شورای اجرایی یونسکو، متشکل از ۵۸ کشور جهان با بررسی اسناد ذیربط، برای درج عنوان آثار در فهرست جهانی، تصمیم می‌گیرند.

یادآور می‌گردد پیش از این دو اثر موزۀ ملّی ایران؛ نسخه های ترجمۀ خطی المسالک و الممالک به شمارۀ 3515 در دوم دی ماه 1387  با شمارۀ 1005 و نسخه خمسه (پنج گنج)نظامی به شمارۀ 4393 در بهمن ماه 1388  خورشیدی (2010 میلادی) با شمارۀ 1009 در   فهرست حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید.

نسخۀ خطی المسالک و الممالک استخری از مهترین کتاب های جغرافیایی سدۀ 4 هـ.ق است که ترجمه فارسی آن در سال 726 هـ.ق توسط محمد نخجوانی در اصفهان کتابت شده است.

نسخۀ خطی خمسۀ نظامی را شاعر بزرگ ایران حکیم نظامی گنجوی سروده است. مجموعۀ خمسه نظامی شامل پنج کتاب مخزن‌ الاسرار، خسرو شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، و اسکندرنامه است که به پنج گنج هم مشهور است. کتابت این نسخه را شیخ محمد بن فخر‌الدین احمد الکاتب ‌السلطانی الهروی به خط نستعلیق در روز 20 ماه مبارک رمضان سال 933ق به پایان رسانده است.