میبد؛ شهری باستانی با جاذبه‌های افسانه‌ای
میبد یکی از کانون‌های اولیه یکجانشینی در مرکز ایران است که با پیشینه هفت‌هزارساله، از جاذبه‌ها و دیدنی‌های بسیار شگرف با افسانه‌هایی پیرامون آنها برخوردار است.
بر طبق یک افسانه، شهر تاریخی میبد در روزگار «کیومرث» بنا شده و نخستین ساکنان این سرزمین، اهالی فیروزآباد، بیده، مهرجرد، میبد و بارجین بوده‌اند که در دهانه یا نزدیکی رودخانه‌های قدیمی میبد سکونت داشته‌اند.
همچنین روایتی دیگر از پیشینه این شهر تاریخی وجود دارد که ساخت اولیه شهرستان میبد را به «مهبود» یکی از سرهنگان یزدگرد و سپهبد نامدار زمان قباد و انوشیروان نسبت می‌دهد و دوره ساسانی را اوج شکوفایی و توسعه میبد همانند شهرهای دیگر ایران می‌داند.
کلمه میبد (میبذ) هم یک واژه فارسی میانه است که از آن دوره، بر این شهر اطلاق شده و در آثار تاریخی و جغرافیایی قرون اولیه پیش از اسلام نیز بارها از آن یاد شده است.
البته روایت دیگری هم در این باره هست که «شاه موبد» را بنیانگذار میبد می‌داند و بر همین اساس نام این شهر را «موبدگرد» نهاده و به مرور ایام، «گرد» از آخر آن حذف و موبد به میبد تبدیل شده است.
شهرستان میبد در اواخر دوره ساسانی و حمله مغول، شهری معتبر و دارای جایگاه ویژه سیاسی بوده که گواه آن، سکه‌های ضرب‌شده میبد در آن دوره است؛ زیرا از ۱۱۱ شهری که در ایران قبل از اسلام شناسایی شده، تنها تعداد معدودی از آنها، شرایط و اجازه ضرب سکه را داشته‌اند که میبد نیز یکی از آنها بوده است.
بافت تاریخی
میبد یکی از کانون‌های اولیه یکجانشینی در ایران است که با پیشینه هفت‌هزارساله خود، یک بافت تاریخی و ارزشمند را به یادگار گذاشته که بارزترین مشخصه شهرسازی و کهنسالی این شهر، دژ استوار «نارین قلعه» و تأسیسات دفاعی آن است.
میبد با پیشینه تاریخی خود، یکی از نمونه‌های نادر شهرهای باستانی ایران به شمار می‌رود که هنوز بسیاری از عناصر شهری قدیم مانند بناهای کهن و بازمانده‌های آن، کهن دژ، شارستان، راه‌های باستانی، بیرونه‌ها و آثار گسترش شهری در آن به چشم می‌خورد.
طراحی و نقشه ابتدایی شهر میبد طبق اصول شهرسازی ساسانیان، بسیار سنجیده و به صورت شبکه مستطیل مانند با محورهای اصلی متقاطع و فرم چلیپایی بوده که در میان خندق و یک حصار قرار داشته است.
در این دوره، معتقد بودند که جهان ۴ بخش دارد و ساخت شهرها باید به‌گونه‌ای باشد که درهای آن به چهارسوی جهان (چهارکوستیک) گشوده شود؛ مسلماً میبد هم از این امر مستثنا نبوده و ابتدا و انتهای شاهراه‌ها و شاه کوچه‌های آن، به چهار دروازه می‌رسیده است.
الگوی کهن شهرسازی در شهر تاریخی میبد، به‌گونه‌ای است که «شارستان» در مرکز حصار میبد قرار گرفته و کهن‌ترین هسته تاریخی شهر میبد محسوب می‌شود؛ این هسته شامل مسجد جامع میبد، کهن دژ نارین قلعه، سه محله قدیمی بالا، پائین و کوچک است که ارزش ویژه‌ای در کشور و جهان دارد.
هم اکنون حدود ۸۰۰ هکتار از بافت تاریخی شهر میبد به ثبت آثار ملی رسیده است.
نارین قلعه
درباره پیشینه نارین قلعه میبد روایت است که سلیمان نبی(ع)، نارین قلعه را برای اختفای دفینه و گنج خود ایجاد کرده است. یک نقش نگاره نیمه انسان - نیمه حیوان بر روی تکه سفال یافت شده در این مکان، شبیه همان نقش نگاره‌هایی است که در تمدن هزاره سوم پیش از میلاد عیلامی‌ها کشف شده است.
نارین قلعه که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در سال ۷۱۵ هجری شمسی توسط «محمد بن مظفر» از شاهان آل مظفر بازسازی و دور آن خندق ایجاد شده است.
این قلعه در قرون اولیه اسلامی، عظمت و اهمیت زیادی داشته و برای دشمنان غیرقابل نفوذ بود.
برج کبوترخانه
برج کبوترخانه میبد از زیباترین کبوترخانه‌های این شهر تاریخی است که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد. این برج کهن با هشت متر ارتفاع و سبک معماری اصیل استوانه‌ای خود، دارای چهار هزار لانه کبوتر بوده است.
کاربرد و علت ساخت کبوترخانه‌ها، گردآوری کود کبوترها و دیگر پرندگان برای مصارف کشاورزی بوده؛ همچنین در گذشته، استفاده‌های صنعتی زیادی ازجمله صنعت دباغی در چرم‌سازی و ساخت باروت نیز داشته است.
این کبوترخانه‌ها، با طراحی عالی خود در جذب کبوتران و خلق زیستگاهی امن برای آنها حیرت‌برانگیز بوده است.
کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی میبد یکی از ۱۰۰۰ کاروانسرایی است که شاه‌عباس اول صفوی در پی سیاست گسترش راه‌ها و امنیت تجارت، اقدام به ساخت آن در کنار جاده کرده است.
این رباط یکی از کامل‌ترین کاروانسراهای آجری و به شیوه معروف چهار ایوانی است که نقش یک ایستگاه بین‌راهی مهم را در مسیر شرقی_غربی ایران ایفا می‌کرده است.
این کاروانسرا شامل ایوان‌های بیرونی، ساباط (با پوشش یزدی‌بندی)، هشتی ورودی، حوض‌خانه، مهتابی، چهار هشتی زیبا، حیاط مرکزی، فضاهای سرپوشیده (سول) شرقی و غربی و به‌طورکلی صد ایوان و اتاق و اجاق جهت استفاده کاروان‌های تجاری و زیارتی بوده است.
چاپارخانه
قدمت چاپارخانه میبد به دوره قاجار می‌رسد، در مجاورت کاروانسرای رباط شاه‌عباسی میبد قرار دارد و از عمده مراکز پستی و چاپاری قدیم به شمار می‌رود.
این اثر ثبت ملی شده، وظیفه نگهداری، تیمار اسب‌ها و استراحتگاه پیک تازه‌نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه‌ها و امانت‌های مهم را داشته و ازاین‌رو، آنها را به‌صورت قلعه و دژ دفاعی می‌ساخته‌اند.
یخچال خشتی
یخچال خشتی میبد از جمله کهن ترین و قدمت‌دارترین یخچال‌های موجود در استان یزد و البته از عظیم‌ترین یخچال های خشتی کشور بشمار می رود.
این بنای خشتی که به ثبت ملی نیز رسیده، در روزگارهای کهن به منظور حفظ و نگهداری از یخ در فصل گرما ایجاد شده بود.
یخچال خشتی میبد دارای ۱۲ متر ارتفاع و عمق پنج متر است و بیشترین یخی که در کشور تولید می‌شده مربوط به این یخچال بوده است.
صنایع دستی
گردش اصلی اقتصادی شهر میبد بر پایه صنایع‌دستی آن می‌چرخد و مهم‌ترین آنها شامل زیلو، کرباس، موتابی، سفال، کاشی، سرامیک، فرش و ذوب‌آهن است. همچنین کارخانه‌های متعدد کاشی و سرامیک‌سازی، میبد را به قطب صنعت کاشی و سرامیک ایران تبدیل کرده است.
میبد که به شهر جهانی زیلو نیز در یونسکو به ثبت رسیده است، دارای جاذبه‌های دیگری همچون روستای مزرعه کلانتر، امامزاده بی‌بی خدیجه خاتون (س)، یخچال خشتی میبد، مسجد جامع میبد، خانه برونی، خانه سالار میبد، خانه وکیل، خانه حاج ملک، خانه گلشن، قلعه بارجین، قلعه رکن‌آباد، قلعه مهرجرد، برج محمودآباد، موزه زیلو و پلاس میبد، موزه مردم‌شناسی میبد، آب‌انبار کلار، روستا و آسیاب بیده، کاروانسرا و آسیاب کچلک، آسیاب دوسنگی میبد و فرودگاه انگلیسی‌ها نیز هست.
دیدگاه