گفت‌وگو با کارگردان نمایش «فاطمه» که این روزها در حوزه هنری اجرا می‌شود؛
اجرایی تمام زنانه از بازیگران و عوامل تا مخاطبان/ روایت فاطمه(س) از گذشته تا امروز برای تمام ساکنان زمین
مریم شعبانی معتقد است: «در ایران و همه کشورهای مختلف، نگاه سنتی به زنان چه در خانواده و چه در جامعه زیاد است. این نگاه صرفا نه در ایران حتی در کشورهای اروپایی همچنان نگاه سنتی و محدود به زن وجود دارد. اما حضرت فاطمه (س) یک شخصیت آزاده و کنشگر بودند و در همه عرصه‌ها امکان حضور داشتند و حضور بهم رسانده است.»
این نگاه باعث شد که نویسنده و کارگردان نمایش «فاطمه» را طراحی و اجرا کند. این نمایش برای دومین سال پیاپی به روی صحنه رفته است. نمایشی که تمام عوامل آن زن هستند امسال به تالار اسوه حوزه هنری آمده و میزبان تماشاگران زن است.
مریم شعبانی درباره اجرا و تغییرات دوباره نمایش «فاطمه» گفت: «سال گذشته یک سری از مخاطبان و کسانی که کارهای ما را دنبال می‌کردند، به ما گفتند که دوست دارند که کار را مجدد ببیند و از طرفی یک سری از افراد هم از دیدن کار جا مانده بودند. به همین خاطر ما مجددا این کار را روی صحنه آوردیم. تعداد عوامل و بازیگران از هفتاد نفر به هشتاد نفر رسیده است ضمن اینکه اجرای جدید برخوردار از نوازندگی و همخوانی زنده روی صحنه است و در این مسیر گروه دختران عرب‌زبان بیروت و گروه زامیر ما را همراهی می‌کنند.»
نماش «فاطمه» هفت فراز از زندگی حضرت زهرا (س) از زمان و علت خلقت این بانو در هستی و سپس حضور حضرت خدیجه(س) در دوران زندگی ایشان و اثرگذاری‌‍‌شان به عنوان مادر است. پرده سوم به ازدواج و همراه شدن حضرت زهرا(س) با حضرت علی(ع) می‌پردازد و تصمیم آن دو در راستای یکی شدن‌شان در مسیر حضرت محمد(ص). پرده چهارم نمایش روایتی است از جنگ احد و لشکرکشی اهریمن. حضور زن‌ها و نقش آن‌ها در غزوه‌های پیامبر(ص) موضوع پرده پنجم است و خانه حضرت فاطمه(س) و نقش اقتصادی و اجتماعی ایشان و حضور در مسجد در پرده ششم روایت می‌شود. پرده هفتم نیز به جاودانگی حضرت زهرا (س) در محشر می‌پردازد. او درباره اجرای این نمایش با بازیگران و عوامل زنانه گفت: «در ایران باستان و اسلام همواره به استقلال زنان تاکید شده است و ما باتوجه به ارزشی که برای استقلال زنان قائل بودیم، ترجیح دادیم که این اجرا، ویژه بانوان باشد. به دلیل حفظ استقلال تمام عوامل گروه خانم هستند. البته تعدادی از هنرمندان آقا هم ما را حمایت کردند و پشتیبانی کار ما را در زمینه‌های مختلف برعهده داشتند.»
این کارگردان درباره روند تبدیل شخصیت‌های دینی به شخصیت نمایشی گفت: «اگر بخواهیم به مستندات تاریخی وفاداری کامل داشته باشیم و عینا از شخصیت تاریخی بهره‌برداری کنیم و دیالوگ بنویسیم، قاعدتا نمایشنامه دچار مشکلاتی می‌شود که مهم‌ترین آن عدم ارتباط با مخاطب است. به همین دلیل نیاز است که برای اجرا و تصویرسازی شخصیت‌های دینی، به هنرمند اجازه تخیل داده شود تا برداشت‌های نیمه آزاد که مبنی بر تاریخ است به کار اضافه کند در این صورت است که می‌تواند کار دراماتیک ارائه بدهد که داستانی باشد، فراز و فرود، آغاز، میانه و پایان داشته باشد تا شخصیت‌ها علاوه بر روایت تاریخ با مخاطب ارتباط لازم را برقرار کند. در این صورت است که مخاطب با شخصیـت‌ها و نمایش همذات‌پنداری می‌کند.»
او در ادامه افزود: «اگر بخواهیم سفت و سخت به تاریخ متصل باشیم، جا خالی‌های بسیاری در تاریخ وجود دارد که نمی‌شود آن را پر کرد و داستان کامل روایت نمی‌شود.»
شعبانی درباره وفادار بودن خود در مقام نویسنده به اصل داستان تصریح کرد: «از جهت محتوای متنی کامل به مستندات تاریخی وفادار بودم. اما از نظر تصویرسازی از تخیل و تصویرسازی هنری استفاده کردم تا جلوه‌های بصری و دیداری بدیعی و جذابی برای مخاطب ایجاد کنم.»
او در پاسخ به این سوال که برای مخاطب وفاداری به تاریخ مهم‌تر است یا ایجاد جذابیت داستانی و بصری گفت: «مخاطبان ما چند دسته هستند. عده‌ای از مخاطبان مطالعات تاریخی دقیقی دارند، زمانی که تصویر را می‌ببیند برایشان بسیار جذاب است، چرا که محتوای که خوانده یا شنیده‌اند به شکل تصویر هنری می‌ببیند. عده دیگر مخاطبانی هستند که کم‌تر خوانده‌اند، کم‌تر دیده‌اند و کم‌تر شنیده‌اند. برای این مخاطبان هر دو شکل کار جذاب است، چرا که محتوای که تا به حال نشنیده‌اند با تصاویر جذاب می‌ببیند با کار ارتباط برقرار می‌کنند.»
او به مخاطبانی اشاره دارد که برای دومین بار به دیدن نمایش «فاطمه» آمده‌اند: «این عده به ما گفتند که ما سال گذشته درگیر تصویر شدیم و امسال به محتوا دقت کردیم.»
در خبرها آمده است که ترجمه عربی این نمایش به پایان رسیده و در حال ترجمه آن به زبان انگلیسی برای اجرا در کشورهای عربی و اروپایی هستند. او درباره اجرای نمایش «فاطمه» در کشورهای دیگر گفت: «سبکی که ما انتخاب کردیم، لکچر پرفورمنس (خطابه اجرا) است تا بانوان سراسر جهان مخاطب ما باشند؛ ایرانی، اروپایی، مذاهب و ادیان مختلف، ملیت‌های مختلف. از آنجایی که حضرت فاطمه (س) یک شخصیت جهانی است و همه زنان جهان می‌توانند از ایشان الگو برداری کنند.»
شعبانی در آخر گفت: «تلاش ما این بود که از شخصیت این بزرگوار را به عنوان یک الگو در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، هنری و مادرانگی را به تصویر بکشیم تا برای زنان جهان الگوی آزادگی باشد.»
دیدگاه