زنانی که قربانی تجاوز داعش شدند/ بازسازی انیمیشنی «فرزندان شب»

بهروز نورانی‌پور کارگردان مستند درباره ساخت سه فیلم مستند «A۱۷۵»، «فرزندان شب» و «سه نهزارم» درباره داعش، زنان و کودکان به خبرنگار مهر گفت: سال ۹۵ پس از ظهور داعش، ذهن من درگیر ساخت اثری بود که بتواند این توحش، رفتار غیرانسانی و غیرمدنی که این فرقه تروریستی دارد، نشان دهد. فضای آثارم در این سال‌ها، حول این محور بوده، حتی در «دایان» هم به همین موضوع پرداخته‌ام. جنگ نقطه مشترک همه این آثار است و زنان و کودکان به عنوان قربانیان جنگ‌ها، مسئله‌ای است که در همه این مستندها روی آن تمرکز کرده‌ام.

این کارگردان با اشاره به اینکه «فرزندان شب» مستند محض نیست، و بخش عمده آن بازسازی نحوه مواجهه داعش در عراق با کودکان است، درباره تجربه متفاوتش در این مستند گفت: در «فرزندان شب»، شما با مستندی بازسازی شده مواجهید. من امکان دسترسی به شخصیت‌ها و رویدادهای واقعی را نداشتم، اما به حقیقت رخدادها وفادار ماندم. با استفاده از نابازیگران و انیمیشن، سعی کردم جهانی را که شخصیت‌ها تجربه کرده بودند، بازسازی کنم. آنچه در این فیلم تجربه کردم، در حوزه سینمای مستند، کار دشواری است اما تلاش کردم بدون اینکه مرزهای سینمای مستند مخدوش شود، حقیقت را به شکلی تازه روایت کنم.

نورانی‌پور درباره انتخاب سوژه‌ها و شخصیت‌های این مستندها گفت: در ساخت چنین آثاری انتخاب شخصیت و همراه شدن با او ۵۰ درصد از کار تولید را پیش می‌برد. البته این مرحله، کار سخت و زمان‌بری است. شخصیت‌های واقعی که دچار رنج‌ها و مشکلات فراوان هستند باید شما را به عنوان مستندساز در کنار خود بپذیرند و همراهتان شوند.

این کارگردان ادامه داد: در سه‌گانه «A۱۷۵»، «فرزندان شب» و «سه نهزارم» واقعیت از زوایای مختلف و با استفاده از ساختارهای متنوع روایت شده است. نقطه اشتراک این سه مستند، داعش، جنگ، زنان و کودکان هستند اما اگر این فیلم‌ها را ببینید متوجه می‌شوید که تلاش کرده‌ام دغدغه‌هایم درباره این مسائل و آنچه در اطراف ما جاری است، به شیوه‌هایی تازه و غیرتکراری به تصویر بکشم.

نورانی‌پور در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به ساخت مستند «سه نهزارم» گفت: این مستند که در شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» نمایش داده شد، در ادامه مسیری است که مدتی است شروع کرده‌ام، در این مستند با زنانی رو به رو هستیم که مردد هستند با فرزندانی که از تجاوز دارند، چه کنند؟ آنها را از بین ببرند؟ به یتیم‌خانه بسپارند یا نگهداری کنند؟ این همه یک رخداد و موقعیت تراژیک و در ادامه همان اتفاق‌هایی است که داعش برای بخشی از زنان رقم زده است.

این کارگردان در پاسخ به سوالی درباره امید و جایگاه آن در آثارش بیان کرد: موضوع‌هایی که درباره آنها فیلم ساخته‌ام ذاتاً تلخ و تراژیک هستند اما در همین فیلم‌ها و در زندگی همین زنان و کودکان می‌شود امید را دید، اگرچه شکننده و لرزان. به عنوان مثال رویاهای کودکان برای داشتن یک عیدی یا خرید کوچک یا تلاش زنان برای تامین آینده بهتر برای فرزندانشان، نشانی از امید است.

نورانی‌پور درباره تاثیر سوژه‌ها و موقعیت‌ها بر خود در زمان ساخت این آثار گفت: تلاش می‌کنم فاصله معناداری با موضوع‌ها و شخصیت‌ها برقرار کنم، اما در مرحله تحقیق و پژوهش ناخودآگاه با فضا و شرایط درگیر می‌شوم. واقعیت در آن مرحله، دردناک و اندوه‌بار است. فکر می‌کنم این شرایط بحرانی برای هر انسانی، غیرقابل تحمل است. اما در مرحله ساخت، سعی می‌کنم از این حس فاصله گرفته و به کلیت اثر فکر کنم.

این کارگردان درباره مخاطب آثارش اظهار کرد: من به مخاطب عام فکر می‌کنم، به نظرم مستندهایم می‌تواند برای هر بیننده‌ای با هر زاویه دید و نگاه به مسائل انسانی، حاوی نکاتی باشد. من دوست دارم تماشاگر را با خود به سفری ببرم و در این سفر، او را با موضوع‌ها و شخصیت‌هایی همراه کنم. اینکه او پس از دیدن این فیلم‌ها، یک نفس عمیق بکشد یا لحظه‌ای مکث کند، برای من کفایت می‌کند.

بهروز نورانی‌پور کارگردان مستند «سه نهزارم» در پایان در پاسخ به این سوال که چه زمانی تصویر زنان قوی، مقتدر و مستقل را در آثارش می‌بینیم گفت: قطعاً به ساخت فیلم درباره گروه‌های مختلفی از زنان فکر می‌کنم، به نظرم همین زن‌ها که در این مستندها به آنها پرداخته‌ام، به سهم خود کوشیده‌اند و می‌کوشند دریچه‌ای به روشنی در دل سیاهی باز کنند، در متن همه این آثار، امید وجود دارد. در «سه نهزارم» بارقه‌هایی از این نو، و تلاش را می‌شود به وضوح دید.

بهروز نورانی‌پور که با مستند «سه نهزارم» در شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» حضور داشت، جایزه بهترین مستند بلند بخش بین‌الملل و تندیس طلایی جایزه شهید آوینی را دریافت کرد.