گفت‌وگو با رضا کیانیان درباره‌ی شکاف میان دولت و اهل فرهنگ: از بالا ترمیم شود
رضا کیانیان، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون با بیان اینکه «شکاف میان اهل فرهنگ و دولت (دولت به معنای عام) از بالا آغاز می‌شود و ترمیم آن هم باید از همان‌جا آغاز شود»، گفت: تا زمانی که بخواهند پافشاری کنند که همه چیز دولتی باشد و دولت تولیدکننده و کارفرما باشد این شکاف عمیق‌تر خواهد شد. هر زمانی که از این کار دست بردارند و به وظایف قانونی و تعاریف شغلی که برایشان تعریف شده بازگردند می‌توان به ترمیم این شکاف امیدوار بود.
متن کامل گفت‌وگوی با آقای کیانیان را می‌توانید در ادامه بخوانید:
هنرمندان هیچ مشکلی با دولت ندارند اما …
درباره‌ی دلایل شکاف ایجاد شده میان اهالی فرهنگ و دولت چه نظری دارد و ریشه‌های آن را در چه مواری می‌دانید؟
اگر هنرمندی نباشد و فعالیت نکند دلیل وجودی وزارت فرهنگ و ارشاد از بین می رود؟! این وزارتخانه به جهت اینکه از هنرمندان حمایت کند و کار آن ها را تسهیل کند وجود دارد نه اینکه هنرمندان جلوگیری کند. از زمان آقای احمدی‌نژاد این ماجرا شروع شد که هنر صرفا دولتی شود، در چنین شرایطی طبیعی است که هنرمند هم کنار بکشد و فعالیتی دل بخواه دولت نکند.
بخش خصوصی از پیش از انقلاب تا سال‌های پس از انقلاب تلاش کرده برای اینکه در رشته‌های مختلف هنری سرمایه‌گذاری کند و سود ببرد و در کنارش سود آن به هنرمند هم برسد. وقتی که این بخش خصوصی هم تعطیل شود هنرمند هم سودی نمی‌برد و فقط باید از دولت اطاعت امر کند. در نتیجه‌ی بیکار می شودو رنجور و افسرده می‌شود.و واکنش نشانخواهد داد
همه‌ی شغل‌ها از جمله هنرمندان هنگامی میتوانند خلاقیت داشته باشند که در آرامش کامل باشند و نه در بحران و اعتراضات و تجمعات و… هر چه فضا آرام‌تر باشد، این به نفع هنرمند است. ما هم همیشه دوست داشتیم که همه چیز آرام باشد اما آنها با کارهایی که می‌کنند اجازه نمی‌دهند این آرامش وجود داشته باشد.
برخی معتقدند که علاوه بر این موارد که به دولت بازمی‌گردد در اتفاقات یک سال اخیر شاهد نوعی انفعال از سوی نهادهای صنفی برای ترمیم این شکاف هم بوده‌ایم که برای مثال وارد گفت‌وگو با نهادهای قدرت نشده‌‌اند.
کیانیان: همیشه بین نهادهای صنفی هنری مثل خانه سینما، خانه موسیقی، خانه تئاتر و … با دولت گفت‌وگو وجود داشته است.
یعنی معتقدید که گوش شنوایی از آن سو وجود ندارد؟
کیانیان: مسئله اصلا گوش دادن آنها نیست، مسئله این است که وزارت فرهنگ و ارشاد ماموریت دارد که هنرهای هفت‌گانه را حمایت کند تا بیشتر و بیشتر رشد کنند نه اینکه آنها را دولتی کند و به انقیاد خودش در بیاورد. وزارت فرهنگ و ارشاد باید به نهادهای صنفی کمک کند که هنرمند و همه‌ی شاخه‌های هنری روی پای خودشان بایستند نه اینکه وابسته به جایی باشند.
وظیفه‌ی وزارت ارشاد تولید آثار هنری نیست
علاوه بر سانسور و ایجاد محدودیت‌ها چه مواردی در ایجاد این شکاف موثر بوده است؟
کیانیان: یک بخشی از موضوع به سانسور بازمی‌گردد، بخش دیگر مسئله مقابله با بخش خصوصی است. وظیفه‌ی وزارت ارشاد تولید آثار هنری نیست و وظیفه‌اش فقط حمایت است ولی آنها دارند تولید می‌کنند. مثلا بنیاد فارابی فیلم تولید می‌کند در حالی که این بنیاد قرار نبوده فیلم تولید کند. بنیاد فارابی باید از آثار هنری حمایت کند اما الان به جای کمک در برابر بخش خصوصی ایستاده است و خودش در حال تولید است. دولت نباید آثار هنری را تولید کند بلکه باید از این آثار حمایت کند.
دولت فعلی دنباله‌ی دولت احمدی‌نژاد است
این دولتی شدن هنر پس از دوران ابتدای انقلاب در زمان دولت آقای احمدی‌نژاد و آن اصطلاح «فیلم‌های فاخر» مجددا بازگشت و شدت گرفت. از نگاه شما دولت فعلی هم در حال حرکت در همان مسیر است؟
کیانیان: در اوایل انقلاب همه کوشش کردند که همه چیز دولتی شود ولی به هر حال مقاومت‌هایی به وجود آمد و در نهایت دولتی بودن کنار گذاشته شد. اوج این موضوع کنار گذاشتن ایده‌ی دولتی کردن هنر در زمان آقای خاتمی بود که تلاش کرد هنر را به دست بخش خصوصی بسپارد. ولی وقتی آقای احمدی‌نژاد آمد دوباره همه چیز را به سمت دولتی کردن برد. دولت فعلی هم دنباله‌ی دولت احمدی‌نژاد است.
راه حل ترمیم این شکافی که به وجود آمده است چیست؟
سینما و تئاتر منبر مدرن هستند
به نظر شما نگاه دولت به معنای عام آن به فرهنگ و هنر با چه اشکالاتی همراه است که چنین شکافی را ایجاد کرده است؟
کیانیان: بخش دولتی ما متوجه نیست که هنر و به ویژه سینما و تئاتر منبر مدرن هستند. در گذشته و شکل‌های سنتی منبر به این شکل بوده که فرد منبری بالا می‌رفت و مردم هم جمع می‌‍‌شدند و او مردم را نصیحت و به راه راست هدایت می‌کرد. در شرایط امروز اما مسجد دیگر نمی‌تواند این کار را کند در یک مسجد در نهایت چند نفر پای منبر می‌نشینند؟ حتی در مراسم‌های بسیار بزرگ هم چند هزار نفر پای منبر می‌نشینند. اما پای منبر تلویزیون میلیون‌ها نفر می‌نشینند. پای منبر تئاتر ده‌ها هزار نفر می‌آیند تا آن را تماشا کنند. این یعنی منبر مدرن.
باید متوجه باشند که دوره‌ی اینکه پول‌هایی برای تبلیغ مسائل دینی در کشورهای مختلف خرج کنند گذشته است و با این کار تنها یک بخش کوچکی از اهداف مدنظر را می‌توان محقق کرد. آن بودجه را باید برای هنر قرار دهند و هنر را شکوفا کنند. هنگامی که هنر رشد کند همه‌ی مردم با مسائل انسانی و فرهنگی از طریق هنر آشنا خواهند شد. اما اگر قرار باشد هنر را هم دولتی کنند همان منبرها را افزایش دهند بهتر است!
ذات هنر بر مبنای آزادی است
ذات هنر، آزاد و بر مبنای آزادی است. ذات هنر در فردی که بر اساس خلاقیت می‌آفریند نهفته شده است و دیگرانی مثل تهیه‌کننده که در کنار هنرمند قرار می‌گیرند کمک‌کننده هستند برای اینکه هنرمند رشد کند و خلاقیت خود را بروز دهد.
برای مثال، حراج تهران چند سال است که تعطیل شده؛ مگر حراج تهران کار بدی می‌کرد؟! هم هنرهای تجسمی را رشد می‌داد و هم به دست هنرمند پولی می‌رسید و هم آینده‌ای برای هنرمندان جوان باز می‌شد که بدانند کارشان را میتوانند به حدی برسانند که در حراج تهران یا حراج‌های دیگر مطرح شود. اما الان حراج تقریبا تعطیل است زیرا آقایان در وزارت ارشاد و یا هر ارگان دیگری به آن کمک نمی‌کند.
شکاف میان اهل فرهنگ و دولت از بالا آغاز می‌شود و ترمیم آن هم از بالا خواهد بود
آیا بخش خصوصی بدون کمک دولت نمی‌تواند فعالیت موثری در عرصه‌ی فرهنگ داشته باشد؟
کیانیان: بخش خصوصی اگر آزاد باشد می‌تواند خودش را ترمیم کند ولی وقتی آزادش نمی‌گذارند طبیعی است که نتواند. بخش خصوصی مثلا بخواهد در سینما سرمایه‌اش را هزینه کند، اگر بی ارزش‌ترین چیز را هم بخرد و سال بعد بفروشد چند برابر می‌شود ولی آن سرمایه را اگر در سینما و سریال هزینه کند موانع بسیار در برابرش هست؛ ساترا، ارشاد، پروانه‌ی ساخت، پروانه‌ی نمایش و…
حالا اگر در این میان پروانه‌ی نمایش به فیلمی که سرمایه‌اش را در آن هزینه کرده ندهند آن بخش خصوصی چه کار باید کند؟ این در حالی است که سناریو و عوامل در پروانه‌ی ساخت هم تایید می‌شوند حالا اگر اجازه‌ی نمایش ندهند تکلیف آن سرمایه چه خواهد شد؟! سرمایه‌گذار در چنین شرایطی چرا باید در سینما و سریال‌سازی سرمایه‌گذاری کند؟! مگر اینکه دیوانه باشد!
ولی اگر آزادی وجود داشته باشد و بر اساس همان خط‌های ممیزی که در چارچوب قانون اساسی است و همه آن را می‌دانند کار کنند رشد می‌کنند. مثل همین پلتفورم‌های نمایش خانگی که در دوران کرونا رشد کردند. چرا باید جلوی فعالیت اینها را بگیرند؟! صداوسیما می‌خواهد اینها را زیر چتر خودش قرار دهد در حالی که نمی‌توانند زیرا اگر توان این کار را داشتند تا به حال این کار را کرده بودند. همه چیز از جمله شکاف میان اهل فرهنگ و دولت از بالا آغاز می‌شود و ترمیم آن هم از بالا خواهد بود. باید کار خودشان را کنند و موانعی که روز به روز بیشتر در برابر اهل فرهنگ قرار می‌دهند را بردارند تا بخش خصوصی رشد و در نتیجه‌ی آن هنر هم رشد کند.
دیدگاه