ادامه فعالیت بازیگران هنجارشکن منوط به تایید مراجع ذی‌صلاح است

سی‌امین قسمت از برنامه «نقد سینما» شب گذشته ۳ شهریور ماه با موضوع «تنهایی» روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.

اولین بخش «نقد سینما» به میز سینمای ایران اختصاص داشت که محمد صابری روزنامه‌نگار سینمایی میزبان سیدمرتضی فاطمی کارگردان فیلم سینمایی «بی‌مادر» شد.

سیدمرتضی فاطمی ابتدا بیان کرد: همیشه به این فکر می‌کردم که روزی باید فیلم بسازم و هدفم این بود که تجربه‌های زیسته‌ام را در قالب بزرگ‌تر و پُرمخاطب‌تر با دیگران به اشتراک بگذارم‌. منتظر فرصتی بودم که این کار را انجام دهم و زمان کرونا بهترین فرصت بود که از سکوت و تنهایی بهره ببرم و در خلوت خود متمرکز بنویسم.

وی ادامه داد: این فیلم محصول زیسته من است. این اثر از یک فلسفه‌ای تبعیت می‌کند و دنبال بیان مطالبی نبود که مخاطب پس بزند؛ اینکه انسان‌ها مجموعه ای از بیچارگان هستند که مجبورند کُنش کنند. من در فیلمم آدم بد ندارم و در اجرا و تدوین تلاش کردم به روایت وفادار باشم.

کارگردان «بی‌مادر» با بیان اینکه نگاه پست مدرنی به حقیقت و زندگی دارد، تصریح کرد: از نظر من انسان بین ۲ جبر تولد و مرگ قرار گرفته است. همچنین ژنتیک، زیست‌جهان، جغرافیا و ..‌. دست انسان نیست اما به این معنا نیست که انسان اختیار ندارد. نگاه من این است که یک چیزهایی در هر حال دست آدم نیست اگر این اتفاق به فیلم ضربه می‌زند که اشتباه است اما اگر نه، یعنی من درست رفتم. «بی‌مادر» در ۶ ماه اخیر در ۴ جشنواره حضور داشته که در سه رویداد جایزه برده است. اما نظر من این است که این نگاه کار می‌کند و در خارج از ایران بیشتر طرفدار دارد.

فاطمی درباره معنادار بودن رنج کاراکترها مطرح کرد: ما در سینما قرار نیست به چیزی پاسخ بدهیم بلکه باید سوالی را طرح کنیم و با صدای بلند بپرسیم، مثلا اینکه انسان‌ها تا کجا باید به قرارها و قول‌هایشان پایبند باشند؟ من دنبال معنادار بودن و پاسخ نبودم اما معتقدم کاراکتر «مهروز» معنای بزرگی را به مخاطب می‌دهد.

وی در ادامه گفت: نزدیک به ۷ دقیقه از فیلم «بی‌مادر» در ایام جشنواره کوتاه شد و ما برای اولین بار صحنه زایمان طبیعی را در سینمای ایران می‌بینیم. همکاری‌های بسیاری برای این اتفاق رخ داد چون اگر نمی‌دیدیم، برخی سکانس‌ها شاید معنایی پیدا نمی‌کرد.

فاطمی یادآور شد: تنهایی یک بحران و آسیب دنیای مدرن است که به غلط ترویج و تبلیغ می‌شود. من به شدت تنهایی را می‌پسندم؛ اما معادل کردن واژه تنهایی با انزوا، همان چیزی است که انسان مدرن از آن رنج می‌برد. از نظر من انسان در جزیره انسان نیست و در اجتماع تبدیل به انسان می‌شود اما نیاز به خلوت دارد. افراد باید بدانند جز خودشان و نزدیک‌ترین دوستان و خویشاوندان قرار نیست کسی باری از دوش کسی بردارد و آنجاست که انسان با تنهایی مواجه می‌شود.

در ادامه محمد صابری اظهار کرد: حس من نسبت به «بی‌مادر» دوگانه است. من سه بار فیلم را دیدم و در هر نوبت این اثر در لحظاتی من را درگیر کرد. «بی مادر» از منظر فیلم اول یک فیلمساز نقاط قوت و ضعفی دارد. این اثر به لحاظ نماهای بصری یکی از بهترین فیلم‌اولی‌هاست و از مسعود سلامی به عنوان فیلمبردار جز این انتظار نمی‌رفت که تلاش کرد فیلم تماشایی شود. همچنین موسیقی نیز تاثیرگذار بوده است.

وی یادآور شد: اما آنجا که بناست رابطه علت و معمولی بین کاراکترها شکل بگیرد، از نظر من اتفاق نیفتاده است و احساس مخاطب را چندپاره و دچار گسست می‌کند. این جهانی که خلق شده به جهت علت و معلولی یک‌پارچه نیست و تصمیم کاراکترها متکی بر شخصیت‌شان نیست. همین باعث احساس دوگانگی مخاطب می‌شود.

همچنین امیررضا مافی میزبان برنامه عنوان کرد: به نظر می‌رسد که کارگردان «بی‌مادر» معتقد است که ما در جهانی زندگی می‌کنیم که جبر بر ما مستولی است و شخصیت‌ها بنا بر جبر حاکم رفتارهایی انجام می‌دهند. این جبر در قیاس با اختیار باید دیده شود و بنا بر نگاه پست‌مدرن کارگردان باید دید که سویه بعد از جبر برای او اختیار است؟

ادامه فعالیت بازیگران هنجارشکن منوط به تایید مراجع ذی‌صلاح است

در ادامه برنامه روح الله سهرابی مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی درباره دستورالعمل اکران و نمایش فیلم‌هایی که بازیگرانشان کشف حجاب کردند، گفت: اخیرا مصاحبه‌ای از قول بنده منتشر شده است که در آن کلیتی از قوانین و مقررات وزارت ارشاد را گفتم. به دلیل ضرر و زیان و خسارت عمده‌ای که به بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان آثار به واسطه عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای و تبعیت از قوانین و موازین رسمی کشور از سوی برخی بازیگران و عوامل وارد شده است، طی جلسات مرتبطی که با مدیران سینمایی داشتیم گفتم که باید مسیر پیشرو را برای فعالان این اثر روشن کنیم تا هم از اتفاقات مشابه ماه‌های اخیر مراقب کنیم و هم آثاری را که در شرایط قبل از این اتفاقات و رفتارهای هنجارشکنانه عده‌ای تولید شده است، اکران کنیم.

وی ادامه داد: طبق اعلام و دستور مقام عالی وزارت و به تبع آن رئیس سازمان سینمایی امیدواریم و تلاش می‌کنیم در روند طبیعی، آثاری که ماقبل از رفتارهای هنجارشکنانه تولید شده است، وارد چرخه اکران شوند. با این روش امنیت سرمایه را نیز می‌توانیم تضمین کنیم.

مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی مطرح کرد: درباره بازگشت بازیگران هنجارشکن و یا عاملان متخلفی که اقدام به قانون‌شکنی کرده اند، باید مراجع ذی صلاح تصمیم بگیرند. پیش‌تر هم وزیر ارشاد و رئیس سازمان سینمایی گفتند که مسیر، مسدود و بن بست نیست و چنانچه بازیگری پشیمان شود، از رفتار خود ابراز ندامت کند و به اصول قبلی بازگردد، با تصمیم مراجع ذی صلاح می‌تواند فعالیت کند. البته در این مسیر فقط سازمان سینمایی تصمیم گیر صفر تا صد نیست. چراکه برخی اقدامات خارج از قاعده سینما و هنر اتفاق افتاده، شکل قضایی، حقوقی، امنیتی و … به خود گرفته است و تصمیم‌گیری صرفا در سازمان سینمایی انجام نمی‌شود و در فضایی فراتر اتفاق می‌افتد.

فیلم سینمایی «بو ترسیده» سوژه این هفته میز نقد سینمای جهان در برنامه «نقد سینما» با حضور آرش خوشخو و محمدرضا مقدسیان بود.

آرش خوشخو ابتدا اظهار کرد: «بو ترسیده» در دسته فیلم‌هایی است که به مخاطب احساس ترس و ناامنی می دهد، تمدن معاصر را ناقص می‌داند و پشت رفاه زندگی امروزی اضطراب نشان می‌دهد. این موضوع در سینمای امروز سابقه بسیار دارد که بهترین آن «پرندگان» هیچکاک است‌. این اثر به مخاطب جهان‌بینی نمی‌دهد و مجموعه‌ای از کابوس‌های مرد معاصر است. این اثر با وجود آنکه کار پُرزحمتی بوده است، من را راضی نکرد.

وی ادامه داد: این فیلم برای بیان مساله تنهایی خود را دست بالا می‌گیرد و بیشتر زمان مخاطب را تلف می‌کند و از راه سختی با مخاطب ارتباط می‌گیرد. سازنده این اثر داستان خود را جدی گرفته است و می‌خواهد همه نشانه‌ها را در فیلم بگذارد. این باعث می‌شود مخاطب پس بزند.

این منتقد سینما یادآور شد: ناگفته نماند ارتباط مادر و پسر و ضربه‌ای که رفتار سلطه‌جویانه مادر به پسر زده در سینما بسیار مطرح شده است اما نمی‌توان از «بو ترسیده» به عنوان اثری خوب یاد کرد.

در ادامه محمدرضا مقدسیان اظهار کرد: در نوبت اول تماشای فیلم برایم سخت بود اما زمانی که دوباره تماشا کردم، چیزی که برایم رقم زد این بود که این اثر حوصله می‌طلبد. ما در این فیلم بحث‌های اجتماعی را به شکل بیرونی و نمادین می‌بینیم. در این میان قصد دارم به این مطلب اشاره کنم که واژه تنهایی و مفهوم آن اضطراب‌آفرین است، یعنی احتمال اینکه ما در مقابل خطر بی‌دفاع باشیم، بیشتر است.

وی مطرح کرد: همه کسانی که درباره روانشناسی رشد صحبت می‌کنند، می‌گویند که ریشه شکل‌گیری شخصیت و احساس امنیت در دنیا به دوران کودکی و ارتباط با مادر بازمی‌گردد.

این منتقد سینما مطرح کرد: باید به علاقه‌مندان سینمای جهان گفت که اگر حوصله دارید این فیلم را تماشا کنید. ناگفته نماند که هر جا «بو» می‌ترسد، دنیا را ترسناک می‌بیند.

امیررضا مافی نیز عنوان کرد: «بو ترسیده» قصد دارد حرف زیاد بزند اما اگر می‌خواست کمتر حرف بزند و روی یک موضوع تکیه می‌کرد، می‌توانست اثر بهتری خلق کند.

در ادامه «نقد سینما» میز گفتگوی ویژه با موضوع «تصویر تنهایی در سینمای ایران» با حضور بابک خواجه‌پاشا نویسنده و کارگردان سینما برپا شد.

خواجه‌پاشا ابتدا بیان کرد: ما از لحاظ بیولوژیک به روابط اجتماعی نیاز داریم اما جامعه مدرن باعث از دست دادن این روابط اجتماعی شده و اولین دلیل آن ترس است. هنرمندانی که روشن‌فکر به معنای درست آن هستند یعنی پیشتر را می‌بینند، درد تنهایی را حس می‌کنند و بر اساس آن فیلم می‌سازد. شاید یکی از دلایلی که ما ورود نکردیم این است که هنوز تنها نشدیم و درد را حس نکردیم.

وی ادامه داد: درد تنهایی، درد بزرگی است و سال‌ها می‌توان درباره آن فیلم ساخت اما متاسفانه به آن دقت نمی‌کنیم. اگر از من بپرسند که چگونه می‌توان شخصیت تنها را نشان داد، می‌گویم باید رابطه شخصیت را با خود و دیگران واکاوی، کشف و بررسی کرد.

کارگردان «در آغوش درخت» بیان کرد: درام براساس قهرمان، فیلمنامه و مضمون شکل می‌گیرد اما مضمون و شخصیت در مساله تنهایی با هم عجین می‌شوند و شخصیت باید چنان تنها باشد که مضمون را به دوش بکشد. این اتفاق به سختی در فیلمنامه رخ می‌دهد. در این مسیر فیلمنامه‌نویس باید جرات این کار را داشته باشد و سرمایه‌گذار هم نباید به از دست دادن گیشه فکر کند.

خواجه‌پاشا توضیح داد: ما در فیلم سینمایی «خیلی دور خیلی نزدیک» با تنهایی روبرو هستیم که منجر به رشد می‌شود. اما در فیلم سینمایی «شعله ور»، دردِ تنهایی منجر به گارد می‌شود. در حقیقت کسانی که در سینمای حمید نعمت‌الله تنها هستند، برای دیگران خطر دارند و این مساله آسیب‌زا است.