چه شد که سلطنت در ایران به پایان رسید؟

در ابتدای این نشست بیژن مقدم مدیر مجموعه نیاوران درخصوص لزوم برگزاری نشست های تاریخی در این مجموعه اظهار داشت: از نظر جایگاه و فضای کاخ موزه ای که در آن قرار داریم، وظیفه ما است که برای روشنگری اذهان عمومی اقدام به برگزاری نشست های تاریخی و فرهنگی کنیم. وی ادامه داد: در زمان حاضر شاهد آن هستیم که کلیپ های منقطع شده و تحریف آلود با اهداف خاص در فضای مجازی منتشر می شوند که موجب انحراف افکار عمومی می شوند و همین امر ضرورت پرداختن به بحث های تاریخی را دو چندان می کند .

وابستگی و ترک استقلال مهمترین ویژگی ساختاری حکومت پهلوی

دکتر مصطفی انتظاری مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم سیاسی در این نشست گفت: وقتی از سلطنت به عنوان یک مدل حکمرانی صحبت می شود باید به ریشه های آن توجه کرد که چطور آغاز شده، چگونه عمل کرده و به کجا رسیده است. سلطنت با پدیده دولت و شکل گیری نهادی که بتواند از امنیت و مالکیت خصوصی افراد حمایت کند و اداره امور جامعه را انجام دهد آغاز شده است.او با بیان اینکه ریشه های شکل گیری سلطنت به ادواری باز می گردد که جامعه خانواده محور و نوع اداره جامعه به شکل فئودالی بوده است، توضیح داد: به مرور که تحولات اقتصادی رخ می دهد، از فئودالی به سمت انقلاب صنعتی می رویم و حکمرانی تبدیل به علم می شود و هرکس که علم کافی داشته باشد می تواند اداره جامعه را به عهده بگیرد و با این دیدگاه حکمرانی موروثی از بین می رود.

مردم از خود می پرسیدند چرا یک خانواده و یک شاهزاده به صرف ارث و نسل و خانواده باید در قدرت باشد.

انتظاری افزود: اگر بخواهیم انقلاب اسلامی 57 را فهم کنیم باید بدانیم از چه زمانی ریشه های سلطنت دچار ضعف شد . و باید بدانیم مردم و تحولات مفهومی مردم چگونه ریشه های سلطنت در ایران و جهان را تضعیف کرد و به انقلاب رسید.

وی تصریح کرد : نهاد سلطنت در ایران دیگر پایگاه مردمی و مشروعیت ندارد و باید بدانند از طریق رگ و ریشه خاندانی نمیتوانند حاکمیت موروثی  دیگری را  به مردم تحمیل کنند.چرا که  خاندانها دیگر مشروعیت ساز نیستند .

او با بیان اینکه خاندان پهلوی چندین بار در تاریخ سابقه آمد و شد داشتند اظهار داشت: دلیل این رفت و آمدها تحولات پدید آمده در متن جامعه و فروپاشی پایه های سلطنت بود. نظام سلطنت عملا متوجه شد هیچ زمینه ای برای ادامه حیات در متن جامعه ندارد.

او ادامه داد: آن ها متوجه شده بودند که در دنیا حرف از جمهوری خواهی و مدل جدید حکمرانی است و در ایران نیز نهاد سلطنت پایگاه مردمی ندارد؛ از اینرو و با توجه به اینکه توان ایجاد ریشه های مردمی برای حکومت خود نداشتند تمام تمرکزشان را بر خارجی ها گذاشتند و با کودتا و ایفای نقش خارجی ها، حکومت پهلوی بوجود آمد و مجدد از طریق همین کودتا حکومت بین پدر و پسر دست به دست و در جایی دیگر حفظ شد.

این پژوهشگر علوم سیاسی مهمترین ویژگی ساختار حکومت پهلوی را وابستگی آن دانست و اظهار داشت: پهلوی اولین و آخرین سلسله در تاریخ ایران است که سلطنتی بوده، ریشه های مردمی ندارد و مبتنی و متکی بر خارجی ها بود؛ و این امر موجب ازبین رفتن آزادی های ملی ما شد و بحث های مربوط به قانون کاپیتولاسیون، نوع نفت فروشی، ارتباط با اسرائیل و غیره به خاطر همین وابستگی به خارجی ها شکل گرفت.

به تعبیری دیگر محمد رضا چون اداره داخل کشور را تابع مناسبات خارجی میدانست و فکر میکرد قدرتهای جهانی که او به آنها وابسته بود میتوانند از وی در مقابل تحولات و جنبشها محافظت کنند از درک درست تغییرات جا ماند . 

انتظاری خاطر نشان کرد: به دلیل همین وابستگی، محمدرضا پهلوی در سال 1357 که همواره خود را مستظهر به پشتیبانی خارجی ها می دید به این نتیجه رسید که آمریکا به این جمع بندی رسیده که او باید برود، از اینرو اعتماد به نفسش را از دست داده و احساس کرد کاری از دستش برنمی آید و از کشور خارج شد.

امروز تلاش می کنند با تحریف، خاندان سلطنت را تطهیر کنند 

در ادامه این نشست سید عباس فاطمی کارشناس رسانه و تاریخ گفت: در مواردی شاهدیم بازماندگان نظام پهلوی و سلطنت طلبان مدعی می شوند انقلاب اسلامی ایران یک شبه اتفاق افتاده و مردم حق نان و نمک پهلوی را به جا نیاورده اند،برخی هم ادعا می کنند قدرت های بزرگ نخواسته اند شوکت و عظمت رژیم پهلوی را تحمل کنند و آن را از بین بردند؛ حال آنکه ریشه های این انقلاب به یکصد سال قبل باز می گردد، جایی که مردم درحال مبارزه برای استقلال و عدالت و تامین حق تعییم سرنوشت  خود بودند.

وی با بیان اینکه خاندان پهلوی در پروپاگاندا سرمایه گزاری کلان داشته و دارند  اظهار داشت: این قدرت ناشی از حضور فرح  دیبا بود. پسر دایی او رضا قطبی رییس رادیو و تلویزیون بود و فضاسازی ها کاملا در راستای اهداف و خواسته های خاندان پهلوی بود.انجام می شد.  فیلم های ساخته شده از جشن های 2500 ساله توسط  فیلم سازان مطرح آن زمان  تهیه شده بود تا نمایشی از قدرتشان باشد.

او ادامه داد:به پشتوانه درآمدهای کلان نفتی و ثروت های غارت شده کشور رسانه های متکثر رنگارنگ و مزدوران مجازی حاضر در رسانه های نوین و سنتی در خدمت تطهیر رژیم گذشته هستند. در مقابل این رسانه با بیش از 300 شبکه فارسی زبان انگلیسی، آمریکایی و عبری سعودی  که با ابزارهای متنوع  پیوسته در جهت تطهیررژیم ستمشاهی کار می کنند، مجموعه رسانه ای  داخل کشور فعالیت هایی می کنند اما فاصله کمی و کیفی و تاثیرگذاری این دو گروه رسانه ای قابل مقایسه با هم نیست.

فاطمی با بیان اینکه مقام معظم رهبری در دهه های گذشته بارها گفته اند "جنگی که به کشور تحمیل می شود جنگ نرم است" گفت: با نگاه تبیینی به عصر پهلوی، مستندات موجود از گفته ها و اسناد خانواده پهلوی و کارگزاران آنان بویژه یاداشت های اسدالله علم و حضورشان در کاخ نیاوران متوجه می شویم بسیاری از حرف هایی که چندسال پس از خروج از کشور زده اند در مقایسه با حرف های پیش از خروج بسیار متناقض و به فراخور شرایط زمان است. این کارشناس رسانه و تاریخ توضیح داد: به محمدرضا اجازه داده شده بود در پروپاگاندای رسانه ای در لفظ علیه آمریکا و انگلیس  حرف بزند ولی در خفا باید تابع و مطیع آنان و خواسته هایشان باشد.

فاطمی افزود: محمد رضا پهلوی تا می توانست خون ریخت و از ملت کشته گرفت اما سرانجام به این نتیجه رسید، هر خونی که برای انقلاب ریخته شود ریشه های آن را مستحکم تر می کند. به همین علت به ناچار کشور را ترک کرد . البته مثل گذشته با امید به بازگشت دوباره رفت و صد البته فرار آنها از کشور انتخاب آنها نبود بلکه راه پیش رویشان بود . 

فاطمی یاد آور شد : در خاطرات سران رژیم آمده است که ازانگلیس  تانک چیفتن و از آمریکا توپ خریده اند اما تانک ها اشکالات فنی دارد و توپ ها لوله کوتاه است و مهمات کافی آن را نداده اند .

وی با یادآوری یاداشت اسدالله علم در دوشنبه ٢٧ فروردین ١٣٥٢: عین نقل قول اسدالله علم را یادآوری کرد آنجا که شاه به علم گفته بود: «…  سفیر امریکا را بخواه و بگو ما ٣٥ هواپیمای اف-٥ به شما داده ایم که به ویتنام فرستادید . در عوض شما ١٦ فانتوم اف-٤ به ما قرض دادید که اجاره کرده ایم و ٦٤ فانتوم هم که خودمان داریم. اما درست معادل ١٦ فانتوم که اجاره کرده ایم. ١٦ فانتوم ما به علت نداشتن وسایل یدکی ( زمین گیر) grounded هست. با این کمکی که شوروی به عراق میکند ، وضع ما چه میشود؟ 

فاطمی به مشکلات ارتش در عصر پهلوی اشاره کرده یادآور شد: آمریکایی ها می دانستند محمد رضا پهلوی به هر قیمتی که بتواند هواپیماهای آمریکایی را  می خرد ؛ لذا قیمت جنگنده های خریداری شده را تا سه برابر قیمت توافق شده بالا بردند و اتفاقی نیافتاد و خرید انجام شد. آمریکایی ها از این همه دست و دلبازی رژیم متعجب شده بودند .

 او با تاکید بر اینکه در پیوند مقایسه ای بین مسایل حال و گذشته ماهم ضعف هایی داریم خاطر نشان کرد: اما نکته اساسی درنگاه به گذشته که در تعدادی از افراد جامعه رخ داده به 2 دلیل نخواندن تاریخ و  و دل دادن به مسائل شکلی و نمایشی در فضاهای نمایشی است.