کشف گورستان نویافته اشکانی در اهواز

حسین فیضی (دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه مازندران) با اعلام خبر کشف گورستان نویافته گفت: عملیات حفاری نفتی در تاریخ سه شنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۱ خورشیدی در شهر اهواز منجر به یافتن یک گورستان نو یافته تاریخی با داده‌های باستان شناسی در شهر اهواز شد. این گورستان نویافته در محله فاز ۴ کوروش در حدود ۱۵۰ متری ساحل کارون قرار گرفته است.

 

به گفته او، مشاهدات اولیه از داده های فرهنگی گورستان بیانگر کشف چندین گور خمره به رنگ نخودی و اندود قیر طبیعی و بقایای انسانی است. این نوع تدفین که به نام تدفین گور خمره ای موسوم است از دوران نوسنگی برای دفن اموات و به ویژه نوزادان و خردسالان استفاده می‌شد. اما اوج استفاده از این روش تدفین را می‌توان در دوره اشکانیان مشاهده و پیگیری کرد.

فیضی خاطرنشان کرد: نمونه های این تدفین در گورستانهای پارتی اکروپل، کنگاور(کامبخش فرد:۱۳۷۴)، گرمی مغان (کامبخش فرد:۱۳۴۶)، شغاب بوشهر(مهدی رهبر) قابل پیگیری و شناسایی است. با مقایسه داده های گورستان نویافته کوروش اهواز و گورستانهای دیگر میتوان گاهنگاری مناسبی برای آن ارائه داد.

 

او خاطرنشان کرد: گور خمره های نویافته قابل مقایسه و مطابقت با گور خمره های محوطه شغاب بوشهر هستند. برخی از پژوهشگران این نوع گور خمره ها را متعلق به اواخر دوره اشکانی و اوایل دوره ساسانی معرفی می‌کنند. نکته بسیار مهم در باب گور خمره های گورستان کوروش اهواز،کنار رودخانه و به سمت رودخانه بودن تدفین هاست. این تدفین به سمت رودخانه در داده های دیگر دوره اشکانی قابل رویت و مشاهده است. در گورستان گرمی مغان هم گور خمره ها به سمت رودخانه بودند.

به اعتقاد این باستان‌شناس، به سمت رودخانه بودن این نوع تدفین در گورستان کوروش اهواز این نظر را تقویت می‌کند که این گورستان و تدفین های آن می‌تواند متعلق به آیین مهر پرستی و تدفین های مهری تلقی شوند. چنانکه محمدی فر در کتاب هنر و باستان شناسی اشکانی نظر خویش را در باب تدفین خمره ای اینگونه ابراز می‌دارد: گورستان های خمره ای بیشتر با شیوه های آیین مهر پرستی مطابقت دارند(۵۲:۱۳۹۷). از دیگر ویژگی منحصر به فرد گورستان نویافته باید به دوره این گورستان که دوره اشکانیان است اشاره کرد.

 

به گفته او، اغلب پژوهشگران جنوب خوزستان و شهر اهواز را تا قبل از ساسانیان (باستان متاخر) فاقد استقرار گاه دائمی معرفی می‌کردند اما وجود گورستان نویافته کوروش اهواز به خوبی بیانگر استقرارهای در اواخر دوره اشکانی در محدوده کنونی شهر اهواز است. این گورستان به همراه تپه آسیه آباد و داده های تدفین کوهساران منبع آب اهواز همگی حاکی از وجود استقرار دائم اهواز از دوره اشکانیان تا هم اکنون در محدوده شهر اهواز است.

 

مجتبی گهستونی (فعال میراث‌فرهنگی) نیز در خصوص کشف گورستان اشکانی به ایلنا گفت: در سال ۱۳۸۵ که بحث هرمز اردشیر مطرح شد در چندین نقطه اهواز متوجه‌ وجود آثار باستانی شدیم. از جمله در زرگان که محوطه باستانی در آن شناسایی شد و گورخمره ها و تنبوشه های سفالی بدست آمد. محوطه بررسی و محدوده حریم آن مشخص شد‌. سالها بعد در منطقه نیوساید اهواز در محل اداره فضا سبز شرکت ملی مناطق نفت خیز آثاری از تدفین بدست آمد که به میراث اطلاع دادیم و مورد بررسی قرار گرفت اما در نهایت بعد از مستندنگاری های متعدد محوطه پوشانده شد و بررسی‌ها ادامه نیافت. 

 

او ادامه داد: چندی بعد در همان منطقه در پشت سایت محوطه ای پیدا شد که مورد بررسی میراث‌فرهنگی قرار گرفت اما هیچگاه کاوش انجام نشد. محوطه باستانی کوهساران نیز در سال ۱۳۹۰ شناسایی شد اما بعد از یک دهه ثبت ملی شد. این روند فعالان میراث‌فرهنگی را درخصوص وضعیت محوطه های باستانی نگران می‌کند. اکنون محوطه باستانی جدید نیز در محدوده کارگاه شرکت نفت کشف شده و این نگرانی وجود دارد که این محوطه مورد کاوش قرار نگیرد. نیاز است این محوطه کاوش، نجات بخشی، حفظ و ثبت ملی شود.