مأموریت غیرممکن فیلم‌های اکران نوروز/ اینجا چراغی روشن می‌شود؟
ترکیب پنج فیلم اکران نوروز ۱۴۰۰ در حالی نهایی شده است که بعید به نظر می‌رسد چراغی از این ترکیب برای گرمای گیشه‌های سرد روزهای کرونایی سینمای ایران روشن نخواهد شد.
از امروز ۲۷ اسفندماه ترکیب فیلم‌های سینماها برای بازه اکران نوروز تازه شد؛ بازه‌ای که هر چند در گذشته‌ای نزدیک یعنی کمی پیش از یک سال قبل از نوبت‌های اکران جنجال آفرین و مناقشه برانگیز در میان سینماگران بود که هرکسی در پی سهم خواهی از آن بود این اما دومین سالی است که اقبالی نسبت به آن وجود ندارد.
حتی فرصت‌های چندین و چندباره شورای صنفی نمایش برای اعلام تمایل سینماگران در جهت اکران فیلم‌هایشان به انضمام وعده‌های رنگ به رنگ سازمان سینمایی در جهت ارایه تسهیلات به متقاضیان، رأی صاحبان فیلم‌ها را نزد. گویا نمی‌خواستند قربانی‌ای تازه روی دوش سینماداران بگذارند؛ تجربه‌ای که سال گذشته برای «شنای پروانه» پیش آمد.
دوشنبه شب بود که بعد از تعویق و تاخیرهای چندین و چندباره شورای صنفی نمایش و بعد از اعلام پنج نامزد نهایی اسکار که امید می‌رفت «خورشید» ساخته مجید مجیدی در میان آنها باشد و شورا هم نگاهی به همین اعلام برای نهایی کردن ترکیب فیلم‌ها داشت، بالاخره لیست فیلم‌های اکران نوروزی تکمیل شد، ترکیبی عجیب و البته از سر رفع تکلیف که در نگاهی کلی حتی سینماروهای حرفه‌ای را هم بر سر شوق نمی‌آورد تا بعد از قهری یک ساله به تماشای فیلم‌ها در سالن‌های سینما بنشینند.
«خورشید» ساخته مجید مجیدی، «خون شد» ساخته مسعود کیمیایی، «تکخال» ساخته مجید مافی، «هفته ای یک بار آدم باش» ساخته شهرام شاه‌حسینی و «لاله» ساخته اسدالله نیک‌نژاد ترکیب فیلم‌های اکران نوروزی را تشکیل می‌دهند که در این میان فصل مشترک این ترکیب با ترکیب نوروزی سال ۹۹ همان «لاله» است که در آن روزگاران و حتی بعدترش صاحبانش دل نداشتند فیلم را به نمایش بگذارند.
برخلاف سال‌های گذشته که اکران نوروزی خون تازه‌ای را به رگ‌های سینما تزریق می‌کرد و عواید حاصل از فروشش یاری گر فصل‌های کم رمق تر و بی فروغ تر سال سینمایی بود حالا اما اکران نوروزی هم به فصل‌های مرده سال تبدیل شده تا سینما بیش از پیش برای سرپا ماندن به پول‌های دولتی متصل باشد. حالا بیش از گذشته مفهوم هنر-صنعت برای سینما معنای غریبی دارد که حتی هزینه‌های جاری خودش را نیز مرتفع نمی‌کند.
در این گزارش نگاهی داریم به پنج نکته از پنج فیلم این ترکیب که دست کم روی کاغذ اقبالی برای فروش ویژه ندارند.
نکته اول؛ چهره‌ها
چهره‌ها همواره حضوری تعیین کننده در ترکیب فیلم‌های در حال اکران دارند. استقبال از فیلم‌ها به‌خصوص در شرایطی که فرصت‌های تبلیغاتی فیلم‌های در حال اکران به‌دلایل مختلف محدود است و مخاطب امکان انتخاب فیلم از سبد اکران بر مبنای اطلاعات محتوایی و ساختاری را ندارد، طبیعتاً این چهره‌ها هستند که بهانه ترغیب به تماشای یک فیلم می‌شوند. چهره‌ها هستند که در این شرایط موتور محرکه تبلیغ و دیده‌شدن برای یک فیلم می‌شوند.
در ترکیب ۵ فیلم معرفی شده برای اکران نوروز، بی‌تردید شاخص‌ترین چهره‌ها مجید مجیدی و مسعود کیمیایی هستند. دو کارگردانی که هر یک مخاطبان سنتی و پیگیر خود را در سینمای ایران دارند و به پشتوانه آثار قبلی می‌توان حداقلی از استقبال را برای دو فیلم «خورشید» و «خون شد» متصور بود.
مجید مجیدی از مهمترین چهره‌های اکران نوروز ۱۴۰۰ استمجیدی که تا همین دو روز پیش امید زیادی برای حضور «خورشید» در ترکیب ۵ نامزد نهایی اسکار ۲۰۲۱ داشت، این فیلم را در حالی روانه پرده می‌کند که حضور بازیگرانی چون جواد عزتی و طناز طباطبایی در آن ویترین قابل قبولی برای تضمین گیشه به آن بخشیده است. بیش از این دو اما درخشش علی نصیریان در یکی از نقش‌های محوری فیلم «خورشید» بی‌تردید یکی از مهمترین برگ‌برنده‌های آن برای جذب مخاطب به سالن سینما محسوب می‌شود. در فیلم «خون شد» مسعود کیمیایی هم حضور متفاوت و تحسین‌شده سعید آقاخانی، می‌تواند قابل توجه طیفی از سینمادوستان باشد.
از دیگر چهره‌های اکران نوروز امسال می‌توان به حضور نیکی کریمی در فیلم پرحاشیه «لاله» به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد اشاره کرد. بازیگری که هرچند سال‌ها است از دوران اوج بازیگری خود فاصله گرفته و کمتر تضمین‌کننده فروش یک فیلم می‌تواند باشد اما حتماً برای مخاطبان عام سینما، همچنان چهره‌ای شناخته شده محسوب می‌َشود.
نکته دوم؛ گمنام‌ها
حتی یک خط خبر و یک فریم عکس با سرچ های پی در پی در اینترنت هم از ۲ فیلم این ترکیب به چشمتان نمی‌خورد؛ «تکخال» ساخته مجید مافی و «هفته‌ای یک بار آدم باش». فیلم‌هایی که بر خلاف پیش بینی‌ها برای اکران نوروزی به یکباره به این ترکیب اضافه شدند تا حتی خبرنگاران برای یافتن نام کارگردانانشان به سازمان سینمایی متوسل شوند.
«تکخال» با نام قبلی «خروس بی محل» اما یک نام آشنا را در دل خود دارد. او محمدحسین فرحبخش است، تنها چهره‌ای که در این دو سال پای ثابت اکران نوروزی و متمایل به آن بوده، همان چهره‌ای که سال گذشته با همکاری آرش معیریان «زن‌ها فرشته‌اند ۲» را اوج روزهای کرونایی روی پرده برد تا به گفته خود، باوجود زیان قطعی در گیشه، به روشن ماندن چراغ سینماها در روزهای بحرانی کمک کرده باشد. حالا اما او فیلمی را در ترکیب نوروزی دارد که پیش‌تر نام و نشانی از آن در رسانه‌ها نبود، پروانه ساختش به نام «خروس بی‌محل» صادرشده بود و عجیب‌تر اینکه پروانه نمایش آن هم ساعتی پس از اعلام نامش در فهرست فیلم‌های نوروزی صادر شد.
تنها یک روز پس از اعلام رسمی شورای صنفی نمایش بود که جزییاتی تازه از این فیلم توسط مشاور رسانه‌ای اش منتشر شد؛ این هم اتفاقاً همان روندی است که سال گذشته برای «زن‌ها فرشته‌اند ۲» طی شد.
«تکخال» حالا بیش از اینکه به نام کارگرانش معرفی شود با نام حسین فرحبخش در محافل رسانه‌ای مطرح می‌شود. اگر سینمای حسین فرحبخش را دنبال کرده باشید احتمالاً حالا به این یقین رسیده‌اید که عمده ساخته‌هایش چه در مقام کارگردان و چه در مقام تهیه کننده کمدی دست چندمی است که شوخی‌های گاه و بی گاهش هم مخاطب را به وجد نمی‌آورد. فیلم‌های ترکیب فرحبخش- معیریان هرچند در طول این سال‌ها مخاطبان و گیشه‌ای را به سینما آورده است اما هرگز نه به عنوان سینما که به عنوان «کمدی» هم مطرح نبوده است، حسین فرحبخش و آرش معیریان که در تمام این سال‌ها تمام قد و به صورت تام و تمام مدافع آثارشان بوده‌اند هرگز اما در گفتگویی جدی پاسخی به انتقادها به این سبک فیلمسازی نداده‌اند تا آنجا که آرش معیریان که اتفاقاً مدرس سینما هم هست در پاسخ به سماجت‌های یک خبرنگار گفته بود «فیلم های من را نبینید»
همه اینها را گفتم که بگویم گویا قرار است ضلع دیگری به این ترکیب فیلمسازی اضافه شود؛ او مجید مافی است که به نظر می‌رسد در تازه‌ترین فیلمش از همان فرمول همیشگی ۲ فیلمساز قبلی این مثلث پیروی کرده است. این را ترکیب بازیگران این فیلم که متشکل از سحر قریشی، شبنم قلی خانی، یوسف تیموری و… است نشان می‌دهد حتی همان جمله ابتدایی خبر مشاور رسانه‌ای فیلم که در آن آمده بود «تکخال یک کمدی موزیکال است درباره مردی گرفتار در میان بانوان متعدد است این مرد تلاش دارد با خویشتن‌داری، در مسیر راست قرار گیرد ولی درستکاری در روزگار غلبه ناراستی‌ها، کار ساده‌ای نیست…» یادآور ساخته‌های قبلی این سینماگران است.
شهرام شاه‌حسینی ناگهان فیلمی گمنام را روانه پرده سینماها کرده استدیگر فیلم گمنام این ترکیب «هفته‌ای یک بار آدم باش» است که نه مضمونش مشخص است و نه حتی ترکیب بازیگرانش.
این فیلم ساخته شهرام شاه حسینی است که «خانه دختر» را می‌توان جدی‌ترین تجربه کارگردانی او دانست. همان فیلمی که بعد از چند سال ماندن در پشت سد پروانه نمایش و گرفتن رنگ توقیف، پس از سه سال از زمان ساختش سال ۹۶ روی پرده رفت.
شهرام شاه حسینی حالا با همکاری مستانه مهاجر که پیش از این در حوزه تدوین فعالیت داشت اما حالا چند سالی می‌شود که کسوت تهیه کنندگی را هم آزموده «هفته‌ای یک بار آدم باش» را روی پرده آورده است.
نکته سوم؛ حاشیه‌ها
معرفی ترکیب فیلم‌های اکران نوروز، هر سال فرآیندی پرحاشیه دارد و عجیب اینکه در سال رکود اکران و بی‌رغبتی غالب میان صاحبان آثار برای ورود به میدان اکران نوروزی، بازهم این فرآیند بدون حاشیه نماند!
شورای صنفی اکران پس از چند نوبت به تعویق انداختن و در میانه زمزمه آمد و نیامدن برخی فیلم‌های مطرح، سرانجام فهرستی غیرمنتظره از فیلم‌های اکران نوروزی را رونمایی کرد؛ فهرستی که در همان نگاه اول مهمترین ویژگی‌اش ناتوانی در گرم کردن گیشه‌های سرد سینماها بود. با این همه اما قرار گرفتن نام دو فیلم کمتر شناخته شده در فهرست بیش از سه فیلم دیگر جلب توجه کرد و حاشیه‌ساز شد.
منیژه حکمت شورای صنفی اکران را متهم به لابی‌گری کردحسین فرحبخش که فیلم «تکخال» به تهیه‌کنندگی او به‌صورت ناگهانی سر از ترکیب اکران نوروزی درآورد، در نیمه نخست امسال و در اوج کرونا هم فیلم «زن‌ها فرشته‌اند ۲» را در مقام تهیه‌کننده روانه پرده سینماها کرده بود. ورود ناگهانی «تکخال» به ترکیب اکران نوروزی اما بهانه‌ای شد برای اعتراض منیژه حکمت که با فیلم «بندر بند» متقاضی حضور در اکران نوروزی بود و به‌دلیل غیبت نام فیلمش در فهرست نهایی متنی اعتراضی را در فضای مجازی منتشر کرد. این تهیه‌کننده و کارگردان سینما مدعی زدوبند در فرآیند انتخاب فیلم‌های نوروز ۱۴۰۰ شد و اعضای شورای صنفی نمایش را متهم به لابی و سوگیری کرد.
مرتضی شایسته دبیر شورای صنفی نمایش اما ضمن رد کردن این اتهام، با انتشار فهرست ۱۶ فیلم متقاضی اکران نوروزی که شرایطشان برای اکران مورد رأی‌گیری شورا قرار گرفته، اعلام کرد فیلم منیژه حکمت تنها دو رأی برای ورود به اکران داشته و به همین دلیل نامش به فهرست نهایی راه پیدا نکرده است.
حکمت در واکنشی مجدد به جوابیه شایسته، متقاضی انتشار فهرست سرمایه‌گذاران فیلم‌های معرفی شده برای اکران نوروز شد تا حاشیه‌های معرفی فیلم‌های راه‌یافته به یکی از سردترین اکران‌های نوروزی، همچنان ادامه پیدا کند. باید دید آیا این ادعای جدید حکمت، واکنشی از سوی اعضای شورای صنفی نمایش به همراه خواهد داشت؟
نکته چهارم؛ غایبان
پیش از این فیلم‌های جشنواره فیلم فجر سهمی از ترکیب نوروزی را به خود اختصاص می‌دادند. به طوری که فیلم برگزیده از نگاه تماشاگران در جریان این رویداد به طور مستقیم بدون هیچ دردسری به این ترکیب راه پیدا می‌کرد. اولین بار اما «مغزهای کوچک زنگ زده» به کارگردانی هومن سیدی این سنت هر ساله را دستخوش تغییر کرد تا آنجا که سعید سعدی تهیه کننده‌اش عنوان کرد به دلیل تطابق نداشتن مضمون این فیلم با فضای نوروز از اکرانش در این بازه صرف نظر کرده‌اند. این حالا برای دومین بار در طول یک دهه گذشته است که نه تنها فیلم برگزیده تماشاگران فجر در این اکران نمی‌بینیم بلکه در میانش هیچ فیلمی از ویترین فجر به چشم نمی‌خورد.
سبد اکران اما امسال خالی از فیلم کمدی است. هرچند پیش از این پیش بینی می‌شد «چپ، راست» ساخته حامد محمدی و «دینامیت» ساخته مسعود اطیابی از فیلم‌های این ترکیب باشند اما به نظر می‌رسد وعده‌های سازمان سینمایی منوچهر محمدی تهیه کننده این اثر را راغب و قانع برای این نمایش نکرده است. هم او بود که همزمان با شنیده شدن زمزمه‌های پیوستن «چپ راست» به لیست فیلم‌های متقاضی بلافاصله اعلام کرد که تا زمان عادی نشدن شرایط قصد نمایش فیلم را ندارد.
«چپ راست» از امیدهای فروش بود که عواملش حاضر به ریسک نشدند«دینامیت» اما قصه‌ای جداگانه دارد؛ فیلمی که پیش از این در هزارتوی اخذ پروانه نمایش به دلیل آنچه آن را ممیزی می‌خوانند، گیر کرده بود و به نظر می‌رسد هنوز نکاتش مرتفع نشده است، فیلمی که جمال ساداتیان مدیر سینما آستارا حتی در اوج روزهای کرونایی آن را شانسی برای احیای سینماها و ترغیب تماشاگران برای آمدن به سالن‌ها می‌دانست
نکته پنجم؛ پیش‌بینی‌ها
واقعیت این است که با هر منطق و معیاری که بخواهیم ترکیب ۵ فیلم اکران نوروزی را بررسی کنیم، به‌سختی می‌توان امیدی به احیای سینماها و گرم شدن گیشه‌ها داشت.
از میان پنج فیلم معرفی‌شده دو فیلم «تکخال» و «هفته‌ای یک‌بار آدم باش» آنقدر ناشناخته و گمنام هستند که در شرایط معمول هم به سختی می‌شد امیدی به فروش و اقبال مخاطب به آنها داشت.
فیلم سینمایی «خورشید» جدی‌ترین امید برای فروش در سینما می‌توانست باشد اما انتشار نسخه قاچاق آن طی هفته‌های اخیر، ضربه‌ای اساسی به آن وارد کرده است. البته هنوز هم با توجه به اعتبار نام مجید مجیدی و ترکیب بازیگران همچنان می‌توان این فیلم را جدی‌ترین گزینه برای صدرنشینی در فهرست فروش نوروزی امسال قلمداد کرد.
«لاله» برای فروش باید روی حاشیه‌هایش حساب کندمسعود کیمیایی هم که سال‌ها است آثارش توان لازم برای گرم کردن گیشه‌ها را از دست داده و در راستای تجربه‌های متأخرش، احتمالاً «خون شد» نیز تنها طیفی محدود از هواداران و طرفداران همیشگی این فیلمساز کهنه‌کار را راضی به حضور در سینماها خواهد کرد و بعید است اتفاق ویژه‌ای در انتظار این فیلم از منظر فروش در گیشه باشد.
«لاله» هم از میان فاکتورهای مختلف «تضمین گیشه» تنها از فاکتور «حاشیه» بهره‌مند است. فیلم نه بازیگران چندان شاخص و گیشه‌پسندی دارد و نه از امتیاز سوژه ملتهب و به‌روز برخوردار است. فرآیند نزدیک به ۱۰ ساله تولید فیلم، ضربه‌ای اساسی به تازگی حال و هوای داستانی فیلم زده و تنها با ضریب دادن به حاشیه‌ها است که شاید عده‌ای برای تماشای فیلم بر پرده سینما، ترغیب شوند.
در مجموع آنچه واضح است، پنج فیلم معرفی شده برای اکران نوروز ۱۴۰۰ توان لازم برای احیای سینمای نیمه جان ایران را ندارند و باید همچنان چشم‌به‌راه عبور همیشگی سایه شوم « کرونا » از سر سینماها باشیم تا بلکه صاحبان آثار، رغبت بیشتری به حضور در میدان اکران پیدا کنند و با ورود فیلم‌های شاخص‌تر باردیگر شاهد حضور پرشور مخاطبان در سالن‌های سینما باشیم.
منبع: مهر
دیدگاه