نقش‌جهان و نوشداروی تکراری تعدیل
سرنا_زنگ هشدار فجایعی که در حریم میدان نقش‌جهان رخ داده، مردادماه سال گذشته به صدا درآمد؛ وقتی دوستداران میراث فرهنگی اصفهان همراه دادستان این شهر، به محل ساخت مجتمع تجاری‌ای رفتند که با استناد به رأی قضایی، در محدوده‌ای که طبق متن ضوابط طرح تفصیلی اصفهان نباید بیش از پنج متر ارتفاع داشته باشد، مجوز ارتفاع ۹ متری گرفته بود.
در آن بازدید، دادستان، از مالک خواست تا فعلاً ساخت‌وساز را متوقف کند و مهدی حجت، رئیس ایکوموس ایران نیز در همان بحبوحه و در گفت‌وگوی خود با ایسنا هشدار داد که «احداث هر نوع ساختمان با بیش از پنج و نیم متر ارتفاع در حریم آثار جهانی ازجمله میدان جهانی نقش‌جهان خلاف است و در صورت احداث هر بنایی با ارتفاعی بیش از این مقدار، میدان نقش‌جهان در معرض خطر خروج از فهرست یونسکو قرار می‌گیرد.»
اگرچه ماجرای توقف گاه‌وبیگاه ساخت‌وساز این مجتمع تجاری تا بازدید میدانی معاون قضایی امور اقتصادی، اراضی و شهرسازی دیوان عدالت اداری از پروژه در دی ماه سال ۱۳۹۹ ادامه پیدا کرد و امید می‌رفت که قانون، مثل کوه پشت نقش‌جهان بایستد اما امروز، حتی نمای سرخ رنگ آن هم تکمیل‌شده و تابلوهایی بالای سر غرفه‌های آن سوار شده که لفظ «هنر» در آن به کار رفته است! به راستی، بالا آوردن چنین ساختمانی در حریم یک میدان جهانی، آن هم در دهه‌ای که آگاهی مردم و مسئولان نسبت به ارزش میراث فرهنگی رشد خوبی داشته و فعالان میراث فرهنگی اصفهان از همۀ ابزارهای قانونی برای جلوگیری از پیشرفت آن استفاده کرده‌اند، کجا با هنر پیوند می‌خورد؟
درد میدان نقش‌جهان اما فقط این نبوده و نیست. در کوچه سعدی هم ساختمان‌هایی از ارتفاع مصوب عدول کرده و در کمال ناباوری، خط آسمان این میراث جهانی را مخدوش کرده‌اند؛ همان کاری که ارگ جهان‌نما بیش از ۱۰ سال پیش، از فاصله‌ای دورتر انجام داد و بعد از اعتراضات فراوان، ملزم به کوتاه آمدن شد.
در واکنش به این اتفاقات، توضیح منتشر شدۀ ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی استان اصفهان در خبرگزاری ایرنا بدین شرح بوده است: «اگر جایی تخریب و نوسازی اتفاق بیفتد می‌گوییم ارتفاع پنج متر باشد اما تمام موارد در گذر سعدی حفظ وضع موجود است. هر ملکی هر ارتفاعی داشته است ما همان میزان ارتفاع پروانه داده‌ایم؛ یعنی نه کمتر و نه بیشتر. مدارک و مستندات در اداره موجود است و به هر کسی که مجوز داده‌ایم، مطابق وضع موجود اصلاح‌کرده است.
هدف ما این بود بدنه‌های موجود با طرح ساماندهی کف و بدنه که به تائید میراث فرهنگی رسیده و در گذر سعدی توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اجرا شده است، هماهنگ باشد؛ یعنی اگر کسی به ما برای تعمیرات مراجعه می‌کند ملزم می‌کنیم که نما و بدنه‌ها مطابق طرح گذر سعدی اصلاح و اجرا شود، اما در پروسه نظارت، پایان کار را هم از ما سؤال می‌کنند و اگر کسی ارتفاعی را اضافه کرده باشد قبل از صدور پایان کار مواردی که اضافه کرده را باید حذف کند.
ممکن است مالکی در پایان کار یک جان‌پناه را اضافه کند. در گذر سعدی، همین اتفاق افتاده و مالک یک جان‌پناه یک متری اضافه کرده است که ما گفته‌ایم باید حذف کند.»
طبق نامه‌ای که در دبیرخانه شهرداری اصفهان شماره شده، مالک پلاک ثبتی ۳ و ۲ و ۳۰۷۳/۱ در کوچه سعدی، آبان ماه سال ۱۳۹۳، در درخواست خود برای افزایش ارتفاع، صراحتاً ذکر کرده که ساختمان موجود او در سه طبقه به ارتفاع ۸ متر است، اما میراث فرهنگی به او مجوز ارتفاع ۵ متری داده و مالک، در این مکتوب تقاضا داشته با توجه به ساخت و سازهای دیگر در این کوچه، به او هم مجوز ارتفاع ۶ متری بدهند.
هیچ مشخص نیست چرا مالکی که به ۶ متر ارتفاع رضایت داده بوده، اکنون مجوز ارتفاع ۹ متری را دارد؛ آن هم برای پلاکی که قبلاً زیر زمین نداشته و تصاویری که از حفاری اخیر آن برای احداث زیرزمین ثبت شده، می‌تواند حاکی از آن باشد که صدور مجوز زیرزمین برای این پلاک، در راستای جبران کردن کاهش ارتفاع بر روی زمین بوده است، (کاهش ارتفاع از ۸متر وضع موجود به ۵متر طبق ضوابط) در حالی که اکنون، هم از ارتفاع ۸ متر پیشین عدول رخ داده و هم یک طبقه زیرزمین، در حریم دولتخانه صفوی و بیخ گوش میدان نقش جهان، حفاری شده است.
از نظر رئیس ایکوموس ایران به طور کل، چنگ زدن به عباراتی نظیر «هر ملکی هر ارتفاعی داشته است ما همان میزان ارتفاع پروانه داده‌ایم» و «حق مکتسبه قبلی» در پرونده‌های این‌چنینی، نادرست است: «در این موضوع، آنچه قانون است باید اجرا شود و قانون هم می‌گوید حریم میدان نقش‌جهان باید آن‌گونه که وزارتخانۀ میراث فرهنگی تعیین کرده است حفظ و رعایت شود. اینکه بگوییم حقوق مکتسبۀ قبلی وجود داشته و اگر کسی قبلاً این حقوق را داشته، حالا هم بخواهد و بتواند داشته باشد، طبیعتاً با منافع عام در تداخل است.
رئیس محترم قوۀ قضائیه در صحبت‌هایشان به موضوع منافع عام اشاره و عنوان کردند که رعایت منفعت عام توسط دیوان عدالت اداری ضرورت دارد. منفعت عام یعنی اینکه میدان نقش‌جهان در معرض تعرض قرار نگیرد و در خصوص احداث این مجتمع تجاری، منفعت خاص باید از بین برود.
منفعت خاص یعنی اینکه قبلاً آنجا ۹ متر داشته و حالا هم حقوق مکتسبه دارد و باید ۹ متر داشته باشد درحالی‌که این منفعت باید در مقابل منفعت عام از بین برود و مسئولان باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.»
باوجود گزارش‌هایی که سال گذشته، رسانه‌های رسمی درباره این مصائب منتشر کردند، از برخورد جدی با مالکان این ساختمان‌ها هیچ خبری نبود تا اینکه ۱۴ فروردین‌ماه سال جاری، به درخواست یکی از فعالان میراث فرهنگی اصفهان در فضای مجازی، چند تن از اعضای شورای شهر در کوچه سعدی حضور پیداکرده و تخلفات انجام‌شده را با چشم خود تماشا کردند.
شیرین طغیانی، رئیس کمیسیون شهرسازی، معماری و عمران شورای شهر پس‌ازاین بازدید، در گفت‌وگویی با باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد: «برخی مسائل این ساختمان مانند کد ارتفاع آن نیاز به بررسی دارد و در این شرایط حتی اگر از کد ارتفاع آن نیز صرف‌نظر کنیم، با نگاهی اجمالی از داخل میدان نقش‌جهان به سمت کوچه، متوجه نمای بسیار بدی از خط آسمان این محدوده می‌شویم که نشان از ساخت‌وساز بسیار ناشیانه و بدون در نظر گرفتن مشخصات میدان نقش‌جهان دارد.»
او قول برپایی جلسه‌ای را در اسرع وقت، با حضور نماینده میراث فرهنگی، مدیر منطقه سه و همچنین معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان داد تا طی آن، این مسئله به شکل جدی بررسی شود.
متأسفانه از خبرنگاران رسانه‌های رسمی، برای حضور در این جلسه دعوتی نشد و پرسش ایسنا از پورمحمد شریعتی نیا، رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان برای پیگیری از نتیجه بازدید و برپایی جلسه، این پاسخ را در پی داشت: همه مدیران استان و شهرستان اصفهان مکلف‌اند که از داشته‌های گران‌بهای فرهنگی شهر حفاظت و حمایت کنند. با توجه به ضوابط موجود در راستای این هدف، باید در اطراف میدان نقش‌جهان یا اماکن ستاره‌دار حریم و کد ارتفاعی مشخصی رعایت شود.
او تصریح کرد: مجوزی که شهرداری منطقه سه با هماهنگی میراث فرهنگی اصفهان به فردی که در کوچه سعدی ساخت‌وساز کرده داده، مجوز بازسازی بوده چرا که اگر مالک قصد داشت از نو بسازد و تخریب کند باید کد ارتفاعی ۵ و نیم متر را رعایت می‌کرد. به این مالک مجوز حفظ وضعیت موجود داده‌شده که حدود ۹ متر بوده و آن فرد هم اساس کار را رعایت کرده است بااین‌حال مقداری هم تخلف در ارتفاع داشته که باعث شده خط آسمان میدان نقش‌جهان از منظر شهری و میراثی مخدوش شود.
شریعتی نیا گفت: ما صراحتاً اعلام کردیم که درست است مالک سرمایه صرف کرده اما اجازه ندارد خدای‌ناکرده به میدان نقش‌جهان لطمه وارد کند و بر همین اساس باید تعاملی بین شهرداری، میراث فرهنگی و مالک شکل بگیرد تا هم با رعایت قانون خط آسمان میدان نشکند و هم خسارت زیادی به مالک تحمیل نشود.
رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه داد: اگر این تعامل صورت نگیرد، شهرداری باید پرونده را به کمیسیون ماده صد بفرستد و آن‌وقت، من به‌عنوان عضوی از اعضای این کمیسیون اصرار بر تخریب خواهم داشت تا از میدان نقش‌جهان به‌عنوان چشم‌وچراغ اصفهان حراست شود.
او با ابراز امیدواری برای شکل‌گیری تعامل در این رابطه، خاطرنشان کرد: در حال حاضر به مالک اولتیماتوم داده‌ایم که منظره نازیبای ایجادشده را حذف کند. بنده و چند عضو دیگر شورا هم به‌عنوان نماینده مردم، به دنبال حفظ منافع تک‌تک شهروندان هستیم و مسئله را تا رعایت کامل ضوابط پیگیری می‌کنیم.
نظر به تکرار تخلف‌هایی ازاین‌دست در حریم آثار تاریخی ارزشمند اصفهان، نیاز به بررسی و رفع خلأهای قانونی موجود و یا تقویت بُعد نظارت و مجازات بی‌ملاحظه و به هنگام برای متخلفان، اکنون، بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
منبع: ایسنا
دیدگاه