«بنکسی» آنارشیست مرموز و قانون گریز که دم به تله پلیس نمی‌دهد!

برخی هنرمندان را صرفا با آثارشان می‌شناسند و اگر مخاطبان فرد هنرمند را ببیند نمی‌دانند که او خالق آثاری است که آن‌ها دوست می‌دارند. به طور مثال جروم دیوید سلینجر، نویسنده آمریکایی (زاده سال ۱۹۱۹ میلادی، متوفی ژانویه ۲۰۱۰) هیچ گاه در اجتماع حاضر نمی‌شد و به نوعی مخفیانه زندگی می‌کرد. اجتماع گریزی او پس از جدایی از همسر دومش شدت گرفت. او از زندگی اجتماعی و مردم گریزان بود و تا می‌توانست از ارتباط با دنیای بیرون از خانه‌اش، صرف‌نظر می‌کرد. در زمان حیات سلینجر خبرنگاران رسانه‌ای و پاپاراتزی برای سر درآوردن از زندگی او تلاش بسیار کردند. اما هرچه آن‌ها بر تلاش‌شان می‌افزودند سلینجردورتر می‌شد. او فقط یکبار حاضر به مصاحبه با خبرنگاران شد و فقط سه جمله به یکی از خبرنگاران نیویورک تایمز گفت: «من نوشتن را دوست دارم. من عاشق نوشتن هستم. اما فقط برای خودم و برای رضایت خودم.» او تا سال ۲۰۰۹ در خانه‌ای پرت و دور افتاده در نیوهمپشایر به همراه همسر خود کالین اونیل و دو فرزندش زندگی می‌کرد. سلینجر با اینکه از جمع آدم‌ها دوری می‌کرد اما اجتماع و شخصیت‌ها را به خوبی می‌شناخت و این را می‌توان در داستان‌ها و رمان‌های او مشاهده کرد.

بنکسی هنرمندی مردم گریزتر از سلینجر با عملکردی آنارشیستی!

بی‌شک تاریخ هنرمندان کمی را مانند سلینجر و روحیه و منشی هنرمندانه به خود دیده است. بنکسی؛ این هنرمند نقاش و گرافیست و گرافیتی کار قانون و اجتماع گریز هم، چنین کاراکتری دارد و تمام دوران فعالیت هنری خود از جمع گریزان بوده است. البته تلاش بنکسی برای دیده نشدن شاید با آنچه سلینجر در ذهن داشت متفاوت است؛ چراکه نفس هنر و کار او چنین رفتاری را ایجاب می‌کرد. بنکسی هنرمندی گرافیتی کار است. معمولا فعالیت هنرمندان این عرصه که به نقاشی‌هایی روی دیوارهای شهری می‌پردازند در اغلب کشورهای دنیا عملی غیر قانونی محسوب می‌شود. آن‌ها به طور کم و بیش انتقادات تند اجتماعی و سیاسی را مطرح می‌کنند؛ آنهم روی دیوارهایی که به نوعی در حفاظت شهرداری‌ها و دیگر اماکن دولتی هستند. در ایران هم هنرمندان گرافیتی کار خود را از دید عموم پنهان کرده و با نام‌های مستعار به نگارش آثار در محیط‌های شهری می‌پردازند و از مصاحبه گریزان هستند یا در نهایت با اسم مستعار کار می‌کنند. البته در موسیقی هم این رویه وجود دارد و رپرها یا همان رپ کن‌ها هم باعدم مصاحبه با رسانه‌ها و فعالیت با نام‌های مستعار سعی در پنهان نگاه داشتن ماهیت شخصی و خصوصی خود هستند.

اثری از بنکسی در شهر لوس آنجلس که تا به امروز پاک نشده است

اما آنچه بنکسی را از دیگران متفاوت می‌کند عمری فرار او از رسانه‌ها و آدمهاست. او با این حال همواره در خط اول انتقادات قرار دارد و آثار درخورش همیشه در صدر اخبار است. او از مصاحبه خودداری می‌کند و برای ناشناس ماندن دقت بسیار به خرج می‌دهد و شاید به همین دلیل او را مرد اسرارآمیز مشهور جهانی می‌دانند. او با رویه‌ای که داشته به بزرگترین هنرمند خیابانی کره خاکی تبدیل شده است.

طرفداران متعصب هنر خیابانی تحت تأثیر دامنه گسترده، تنوع، و شجاعت هر اثر هنری که بنکسی ارائه می‌دهد، به طور مداوم دنبال کشفیات جدیدی از او هستند و هرچه تلاش می‌کنند اطلاعات کمتری از او به دست می‌آورند.

این اثر مدرسه قدیمی نام دارد و بنکسی آن را سال 2006 در جاده کلرکنول لندن بر دیوار ثبت کرده  است که طی اتفاقی پاک می شود. او در سال 2008 این اثر را با شابلون می‌کشد و رنگ آمیزی می‌کند. اثر افرادی مسن را نشان می‌دهد که در گوشه‌ای نشسته‌اند و کار خاصی انجام نمی‌دهند.

آیا نام اصلی بنکسی «رابین گانینهام» است؟

در تمام چند دهه‌ای که بنکسی به فعالیت‌های هنری مشغول بوده تنها یک نشریه مدعی شده که نام و هویت او را کشف کرده است. آن نشریه مدعی است که نام اصلی بنکسی رابین گانینهام و زاده بریستول است. اما واقعیت این است که بنکسی هویت خود را حتی از خانواده‌اش هم پنهان کرده است و این وسواس و تاکید طی سی سال فعالیت جدی و مستمر از او شخصیتی مرموز ساخته است.

به جرات می‌توان گفت او در بسیاری مواقع، مرزها و انتظارات منتقدان هنر خیابانی را درهم شکسته است. کارهای او همیشه شامل تصاویر قدرتمند و اغلب بحث برانگیزی است که به گسترش سریع نام و آثارش در دنیای واقعی و فضای مجازی دامن می‌زند.

اثری از بنکسی بر دیوار مدرسه برسیتول که زادگاه اوست

اما بنکسی چگونه «بنکسی» شد؟

بنکسی کار گرافیتی خود را با تحسین آثار بلک له رت (هنرمند فرانسوی و یکی از اولین هنرمندان گرافیتی پاریس بود که از او به عنوان پدر گرافیتی یاد می‌شود) آغاز کرد. او اغلب ایده‌های قدیمی له رت را باز آفرینی می‌کرد تا اینکه به مرور سبک و سیاق متمایز خودش را پیدا کرد و به آن شکل داد. او در ابتدا یکی از اعضای گروهی گرافیتی «DBZ» یا «DryBreadZ Crew» در شهر بریستول بود و در ادامه تلاش‌هایش با اینکی «Inkie» یکی دیگر از هنرمندان برجسته خیابانی گرافیتی، همکاری کرد. اهمیت اینکی تا به آنجاست که به عنوان بخشی از میراث گرافیتی بریستول نامش در کنار بنکسی و نیک واکر قرار می‌گیرد. گفتنی است شهر بریستول مرکز هنر خیابانی بریتانیا است. هنرمندان خیابانی مشهور از سراسر جهان در این خیابان به خلق اثر پرداخته اند که بنکسی، کازمو سارسون، پیکسل پانچو، نیک واکر برخی از آنها هستند.

اثری دیگر از بنکسی/ این هنرمند صرفا در عرصه ارائه آثار گرافیتی فعال نیست. او نقاش است و کارهای حجمی هم در کارنامه دارد

بنکسی هجده سال داشت که در حال نقاشی (که به لحاظ قانونی کاری خرابکارانه حساب می‌شد) توسط پلیس مورد تعقیب قرار گرفت و دستگیر شد. در اتفاقی دیگر زمانی که برخی افراد در حال فراری دادن او بودند، زیر یک ماشین زباله مخفی شد و در همین حین متوجه شد که حروف شابلون روی کامیون پاشیده شده است. بنکسی که همیشه دنبال راهی کوتاه و سریع برای نقاشی بود، به این ترتیب سبک جدید گرافیتی خود را انتخاب کرده بود.

شیوه کار بنکسی و نحوه خلق منحصر به فرد آثارش

اگر به آثار این هنرمند قانون گریز توجه کنیم، متوجه خواهیم شد اغلب آن‌ها به شکل شابلون‌های چند لایه باهم ترکیب شده‌اند. کار دیگر بنکسی که آثار او را از دیگران متمایز می‌کند، استفاده و بهره‌گیری از تابلوها و آکسسوارهای خیابانی در کارهایش است. بنکسی با تلفیق‌ها و ترکیبهای هنرمندانه‌اش اینستالیشن‌هایی را خلق می‌کند که مختص خیابان‌ها هستند. با نگاهی به آثار او می‌توان به طنز سیاه، فلسفه و سیاستی که در کارهایش موج می‌زند، پی برد. مورد دیگر اینکه بنکسی بسیار به روز است و کمتر پیش آمده که از اتفاقات و حوادث اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در سراسر دنیا جا بماند.

نمونه‌ای از هنر اینستالیشن اثر بنکسی

اثری دیگر از بنکسی که در آن از اِلِمان‌ها و آکسسوارهای خیابانی استفاده کرده

روند کاری بنکسی از بریستول تا کرانه باختری و ورودش به دنیای تجارت

آنطور که می‌گویند بنکسی تقریبا بیست سال پیش (حدود سالهای ده هزار میلادی) از بریستول به لندن نقل مکان کرده و در آنجا به شهرت بیشتر رسیده است. در همان مقطع، در حالی که او تقریبا به هنرمندی بین المللی تبدیل شده بود، تصمیم گرفت به فلسطین و کرانه باختری برود. او به این تصمیم جامه عمل پوشاند و حاصل حضورش ۹ تصویر نمادینی است که بر دیوارهای تازه ساخته شده کرانه باختری کشیده است.

یکی از آثار گرافیتی بنکسی در بیت الحم. در این اثر دختر فلسطینی سرباز اسراییلی را بازرسی بدنی می‌کند

اثری دیگر از بنکسی در بیت الحم که مضمونی ضد جنگ دارد/ او به جای کوکتل مولوتوف دسته گلی در دست فرد انقلابی قرار داده

اثری قدیمی از بنکسی در شهر بریستول که مرکز هنر خیابانی بریتانیا محسوب می‌شود

ورود بنکسی مرموز به دنیای تجارت و رکوردزنی فروش آثار

در آن زمان، برخی تابلوها و آثار بنکسی در حراج‌های هنری مشهوری مانند «ساتبیز» و «بونهامز» لندن، فروش بی‌سابقه‌ای را به دست آوردند. این معاملات موفق، ورود جدی بنکسی به دنیای هنر تجاری را رقم زد.

نمونه‌ای از نقاشی‌های بنکسی

این هنرمند گرافیتی و نقاش در اکتبر سال ۲۰۱۳به مدت یک ماه در نیویورک اقامت گزید و پروژه‌ای را پیش برد که «بیرون بهتر از داخل» نام داشت. او طی این اتفاق به مدت یک ماه هر روز از یک اثر جدید رونمایی کرد. او روز سیزدهم این اتفاق، به عنوان فروشنده‌ای معمولی غرفه‌ای در پارک مرکزی نیویورک راه اندازی کرد و تابلوهای اصلی و سیاه و سفید خود را به مبلغ ۶۰ دلار فروخت. در آن روز فقط هشت اثر او فروخته شد. طی این اتفاق کسی به ماهیت بنکسی پی نبرد تا اینکه او روز بعد اصالت آن هشت اثر را در سایتش تایید کرد. او نوشته بود؛ «دیروز غرفه‌ای در پارک راه‌اندازی کردم و بوم‌های صدرصد اصلی بنکسی با امضای خودش را به فروش رساندم!». بنکسی در رویه‌ای که پیش گرفته بود روز به روز معروفتر شد بی‌آنکه برای این شهرت دست به دامن افراد و کمپانی شود و مبالغ گزاف هزینه کند.

نمونه ای دیگر از نقاشی‌های بنکسی روی بوم

بنکسی یک سال پس از این حراج عجیب، «وینی پو» یکی از آثار خریداری شده بنکسی در نیویورک، به مبلغ ۵۶۲۵۰ پوند فروخته شد! بنکسی در سال ۲۰۱۵هم پارکی مخفیانه در دیستوپیایی «Dismaland» راه اندازی کرد که در استراحتگاه ساحلی «Weston-super-Mare» قرار داشت. او در این پروژه مخفیانه از ۱۰ اثر جدید خود و ۵۸ اثر هنرمندان دیگر رونمایی کرد که با استقبال مردم مواجه شد.

بنکسی در سال ۲۰۱۷ باز هم به بیت الحم رفت و در طراحی هتل «Walled Off» که در مقابل دیوار کرانه باختری قرار دارد حضور یافت و ۹ اتاق را طراحی کرد. این آثار تا به آنجا کامل هستند که مهمانان هتل حین اقامت تصور می‌کنند در یک اثر هنری زندگی می‌کنند و به خورد و خوراک و خواب مشغول هستند. امضای بنکسی پای کارهایش در هتل «Walled Off» آن منطقه را به مکانی جذاب تبدیل کرده است.

یکی از آثار بنکسی در هتل «Walled Off»

می‌توان گفت بنکسی بیش از هر چیز روی آثارش با موضوعات روز تاکید دارد، اما به واسطه حضور و آثارش به طور غیرمستقیم و بدون آنکه بخواهد، بر مقوله گردشگری هم تاثیرگذار است. به طور مثال او برای انتقاد ازحضور انبوه گردشگران در ایتالیا، در دوسالانه‌ای که در سال ۲۰۱۹ برگزار شد شرکت نمود و از اثر «ونیز در نفت» رونمایی کرد؛ مجموعه‌ای از ۹ نقاشی رنگ روغن که وقتی کنار هم قرار می‌گیرند، یک کشتی تفریحی بزرگ را به تصویر می‌کشند.

طرحی دیگر از هتل «Walled Off» اثر بنکسی

فروش اثر اعجاب انگیز تابلویی که رشته رشته شد

بنکسی این هنرمند ناشناس همواره در فروش آثارش رکوردار بوده است. یکی دیگر از آثار او در اکتبر سال ۲۰۱۸ در خانه حراج ساتبی لندن بیش از یک میلیون پوند فروخته شد.

اثر «دختری با بادبادک» در حراج

در اکتبر ۲۰۱۸، یک نقاشی دیگر از بنکسی در خانه حراج ساتبی لندن بازهم به مبلغ بیش از یک میلیون پوند فروخته شد! از سویی دیگر بنکسی را به عنوان هنرمندی ساختارشکن می‌شناسند. او اثر خود «دختری با بادبادک» (که در سال ۲۰۱۷ به عنوان محبوب‌ترین اثر هنری بریتانیا معرفی شده بود) را به دستگاه خردکن سپرد و سپس با انتشار فایلی ویدئویی در صفحه اینستاگرامش تایید کرد که این حرکت عمدی بوده است! او در ادامه نام اثر را «عشق در سطل زباله» گذاشت.

تابلوی «دختری با بادبادک» که پس از رشته رشته شدن «عشق در سطل زباله» نام گرفت

در ادامه منتقدان و هنرمندان این حرکت او را خود ویرانگری هنرمند نامیدند. او در اکتبر سال ۲۰۱۹ در میان جنجال‌های سیاسی آن مقطع هم اثری دیگر را با عنوان «Parlament Devolved» منتشر کرد و آن را در حراج «ساتبیز» به قیمتی بیش از ۹ میلیون پوند فروخت که یکی از گرانترین آثار او تا به این لحظه است. اثر مذکور خانه‌ای را نشان می‌دهد که متعلق به عوام بوده و توسط میمون‌ها تسخیر شده است.

امور خیرخواهانه بنکسی از او هنرمندی مرموز اما مردمی ساخته است

بنکسی با وجود قانون گریزی و فعالیت‌های مخفیانه اما در زمینه کارهای خیریه نیز فعال است و همین اخلاق و منش هاست که از او هنرمندی مردمی ساخته است. وی در سال ۲۰۲۰ مجموعه‌ای از سه نقاشی با عنوان «منظره دریای مدیترانه» را برای امور خیرخواهانه به حراجی اهدا کرد تا به این وسیله برای بیمارستانی پول جمع آوری کند. آثار مذکور نقاشی‌هایی هستند که با رنگ روغن بر بوم نقش بسته‌اند.

اثری دیگر از بنکسی روی بوم که جزو آثار مطرح او به شمار می‌رود

فعالیت‌های بنکسی در دوران کرونا و فروش اثری بیش از ۱۶ میلیون پوند

بیماری کرونا و همه گیری این ویروس خانه‌مان سوز هنرمندان بسیاری را در سرتاسر دنیا به واکنش و خلق آثار مرتبط واداشت و بنکسی هم از این قاعده انسان دوستانه مستثنی نبوده است. او چندی قبل اثری سیاه و سفید را خلق کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت.

اثر بنکسی با عنوان «تغییر بازی» که در دوران کرونا خلق شده

او در این اثر با عنوان «تغییر بازی»، کودکی را به تصویر کشیده بود که با عروسکی با لباس و ویژگی‌های پرستار در حال بازی بود. این اثر «تغییر بازی» نام گرفت. این اثر در کمال ناباوری در حراج بریتانیا بیش از شانزده میلیون پوند به فروش رسید! و تمام آن مبلغ صرف امور خیریه شد. این اثر گرانترین کار بنکسی تا به این لحظه است.

اثری گرافیتی متعلق به بنکسی سال 2014 در بریستول کشیده شده. بنکسی آن را در پاندمی کرونا با یک ماسک به روز کرده است. این نقاشی دیواری بازآفرینی تابلو معروف «دختری با گوشواره مروارید» اثر برجسته نقاش هلندی یوهانس فرمیر است.

بنکسی همچنان در حال فعالیت است و آثار او در کشورهایی چون استرالیا، فرانسه، ایتالیا، ایالات متحده، کانادا، جامائیکا به چشم می‌خورد و مورد حمایت و احترام است. نام او به دلیل کارهای غیر کلیشه‌ای و ساختارشکنانه‌اش هر ازگاهی بر سر زبانها می‌افتد.

موش‌ها  یکی از آخرین آثار بنکسی که در دوران قرنطینه در پی شیوع ویروس کرونا خلق شده‌/ موش‌هایی که پیش‌تر در برخی  آثار او به تصویر درآمده بودند، این بار در حال بازیگوشی بر روی دیوار حمام خانه این هنرمند هستند.

آیا بنکسی هویت اصلی خود را آشکار خواهد کرد؟

اینکه بنکسی روزی هویت واقعی خود را فاش کند اتفاقی بعید است، اما با توجه به روحیه، نحوه فعالیت و نوع تفکر او اصلا اتفاق بعیدی نیست. باید منتظر ماند تا شاید او طی حرکتی خلاقانه پرده از چهره واقعی خود بردارد و بیش از قبل مشهور و محبوب شود.