در افتتاحیه نمایشگاه عکس «به‌سوی امید» چه گذشت؟
روایت زندگی ۱۲۰ هزار لهستانی که در جنگ جهانی دوم به ایران آمدند
آیین افتتاحیه نمایشگاه «به سوی امید» با حضور وزیر امور خارجه لهستان و سفرای کشورهای خارجی در فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، برگزار شد.
آیین گشایش نمایشگاه عکس «به‌سوی امید»، به مناسبت هشتادمین سالگرد مهاجرت لهستانی‌ها به ایران، به میزبانی فرهنگستان هنر و با حضور وزیر امور خارجه لهستان و سفیر این کشور و هیات همراه و نیز تنی چند از سفرا و وابستگان نظامی خارجی مقیم در تهران، در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر، برگزار شد. این نمایشگاه در مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا گشایش یافت.
پیوند ایران و لهستان در محصولات هنری آن بازتاب داشته است
سخنران افتتاحیه این نمایشگاه بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، بود که در ابتدا، ضمن خوشامدگویی به وزیر امور خارجه لهستان و سفرای کشورهای حاضر در این مراسم، به وظایف فرهنگستان هنر، به‌عنوان یکی از فرهنگستان‌های چهارگانه در سیاست‌گذاری و الگوپردازی در حوزه هنر، اشاره‌ای کوتاه کرد و در ادامه، به نقش هنر و فرهنگ، به‌عنوان مهم‌ترین پل ارتباطی مناسبات دو کشور ایران و لهستان، پرداخت و در همین زمینه اظهار کرد: روابط ایران و لهستان را می‌توان متعلق به سه دوره تاریخی دانست که محصولات و نتایج بسیاری در حوزه هنر به همراه داشته است.
او با اشاره به برخی از آثار هنری در دوران صفوی یادآور شد: «نخستین دوره مناسبات میان دو کشور به قبل از دوران صفوی برمی‌گردد که در دوران صفوی به اوج شکوفایی خود می‌رسد. محصول این روابط آثار بسیاری در حوزه هنر بود که به کشور لهستان صادر شده و حتی بعضی از این آثار مخصوص این کشور ساخته شده است؛ به‌عنوان مثال، فرش «پولونز» یا فرش لهستانی، که با طلا و نقره در ایران بافته می‌شد و از انواع بسیار خوب فرش‌های ایرانی محسوب می‌شود، متعلق به این دوره است.»
رئیس فرهنگستان هنر به دومین دوره مناسبات این دو کشور اشاره و تصریح کرد: «دوران قاجار دومین دوره مناسباتی میان ایران و لهستان است که به‌صورت تنگاتنگ ادامه پیدا می‌کند و نمونه هنری آن «ورشوسازی» است که نام پایتخت لهستان را به همراه دارد و امروزه، هنر ورشوسازی یکی از هنرهای سنّتی و صنایع دستی ایران شناخته می‌شود که هنرمندانی در شهرهای بروجرد و دزفول در این زمینه صاحب‌سبک‌اند.»
عضو پیوسته فرهنگستان هنر، با اشاره به دوره پهلوی که در آن، حضور مهاجران لهستانی در ایران را شاهدیم، خاطرنشان کرد: «نمایشگاهی که امروز برپا شده مناسباتی میان ما است که در جنگ جهانی رخ داده است. از آن دوران، رد و نشانه‌ای هنری داریم که صندلی‌هایی است که ما با نام «صندلی لهستانی» می‌شناسیم که آن را هنرمندی آلمانی ابداع کرده ولی ایرانی‌ها با نام لهستانی از آن یاد می‌کنند.»
او به نام‌گذاری هنرهای ایرانی با نام لهستان اشاره کرد و گفت: «هیچ کشور دیگری در دنیا نداریم که هنرهای سنّتی‌اش با عنوان آن کشور در ایران نام‌گذاری شده باشد. ایرانی‌ها نشان دادند که در تلخ‌ترین زمان خود، با وجود مشکلات بسیار، انسان‌هایی صلح‌جو و میهمان‌نوازند، و پذیرای میهمانان لهستانی شدند. امیدواریم روابط فرهنگی و هنری گذشته را احیا کنیم و لهستان دروازه و پُلی برای تعامل فرهنگ و هنر اروپا و ایران باشد.»
بهمن نامورمطلق روابط پایدار را حاصل ارتباط میان اندیشه‌ها و هنرها و تخیلات ادبی دانست و پیشنهادهایی در زمینه همکاری‌های حوزه هنر ارائه کرد و گفت: «ما آماده همکاری در هنرهایی چون سینما و موسیقی و هنرهای تجسمی هستیم و همچنین، آماده همکاری برای ارتباط دانشگاه‌های هنر ایران با دانشگاه‌های هنر لهستان هستیم و می‌توانیم نمایشگاه‌هایی به‌ویژه در زمینه تصویرسازی و طراحی که لهستان در آن پیشگام است برگزار کنیم.»
رئیس فرهنگستان هنر در پایان سخنرانی خود، به کتاب شاهکارهای هنر ایران در مجموعه‌های لهستان اشاره و با قدردانی از همکاری مسئولان لهستان در انتشار این اثر عنوان کرد: «کتابی که فرهنگستان هنر با همکاری مسئولان لهستان، در سال‌های پیشین، منتشر کرد به آثار هنری ایرانی‌ای می‌پرداخت که در موزه‌های لهستان موجود بود و به همین واسطه، پژوهشگران ما توانستند از این منابع ارزشمند بهره‌مند شوند. در این زمینه، با کشور مجارستان نیز همکاری کردیم و امیدواریم شاهد همکاری‌های بیشتر با این کشورها باشیم.»
روابط ما با ایران پس از ورود پناهندگان لهستانی به نقطه اوج خود رسیده است
ماچئی فایوکوفسکی (Maciej Fatkowski)، سفیر جمهوری لهستان در ایران، نیز در این مراسم ضمن خوشامدگویی به مهمانان و سفرای دیگر کشورها، با ذکر اینکه با افتتاحیه این نمایشگاه به‌طور هم‌زمان هشتادمین سالگرد ورود لهستانی‌ها به ایران را گرامی می‌داریم گفت: «با توجه به صحبت‌هایی که شد و روابطی که میان ایران و لهستان از قرن پانزدهم وجود داشته است، باید به اطلاع برسانم که روابط ما، علی‌الخصوص در طی یک قرن اخیر، بسیار تنگاتنگ بوده و جدی‌تر شده است و این نکته حقیقت دارد که بعد از جنگ جهانی دوم و پس از آنکه پناهندگان لهستانی وارد کشور ایران شدند، این روابط به نقطه اوج خود رسیده است.»
او ادامه داد: «امروز، وزیر امور خارجه لهستان نمایشگاهی را در این زمینه، در اینجا و همچنین در شهر اصفهان، افتتاح خواهند کرد و تلاش می‌کنیم این نمایشگاه‌ها در شهرهایی دیگر، چون بندرعباس و اهواز، نیز برگزار شوند.»
او سخنان خود را با تشکر از رئیس فرهنگستان هنر، مؤسسه اطلاعات ملی لهستان، و دست‌اندرکاران برگزاری نمایشگاه خاتمه داد و برای برقراری همکاری‌های فرهنگی بیشتر بین دو کشور ابراز امیدواری کرد.
کمک‌های ایرانیان که جان هزاران لهستانی را نجات داد در خاطره‌ها مانده است
زبیگنیو رائو (Zbigniew Rau)، وزیر امور خارجه جمهوری لهستان، در این برنامه، با بیان اینکه این نمایشگاه روایت اودیسه زندگی ۱۲۰ هزار لهستانی است که در طی جنگ جهانی دوم به ایران آمدند، گفت: «این داستان هم در ایران و هم در لهستان، به‌خوبی شناخته‌شده است. مورد دیگری که به‌خوبی در خاطره‌ها مانده است کمک‌های سخاوتمندانه ایرانیان است که جان هزاران لهستانی را نجات داد؛ لهستانی‌هایی که پس از دو سال کار در اردوگاه‌های کارگری شوروی، از نظر جسمی خسته شده بودند.»
او ادامه داد: «این نمایشگاه صرفاً برای زنده نگه داشتن خاطره آن اتفاقات نیست؛ آنچه به همان اندازه اهمیت دارد این است که تاریخچه‌ای گسترده‌تر از آن نشان داده شود. روایت‌های موجود درخصوص جنگ جهانی دوم غالباً به نشان دادن تصویری از دو اردوگاه متحدین و متفقین که علیه یکدیگر می‌جنگیدند محدود می‌شود. این موضوع این واقعیت مهم را نادیده می‌گیرد که هیتلر، در طول دو سال اول، با استالین متحد بود و جنگ جهانی دوم با تهاجم مشترک آلمان و شوروی به لهستان آغاز شد و این اشغالگران شوروی بودند که میلیون‌ها لهستانی را به سیبری و آسیای مرکزی تبعید کردند؛ جایی که دَه‌ها هزار نفر بر اثر گرسنگی و شرایط زندگی غیرانسانی جان خود را از دست دادند.»
او اضافه کرد: «تنها پس از حمله آلمانِ نازی به متحد خود، شوروی، در ۱۹۴۱میلادی بود که بازماندگان لهستانی از اردوگاه‌های کارگری شوروی آزاد شدند تا لشکرهای نظامی تشکیل دهند و در کنار ارتش شوروی بجنگند. اما آموزش نظامی آنها به دلیل کمبود غذا و دارو و لباس باید متوقف می‌شد. ژنرال ولادیسلاو آندرس، که فرماندهی ارتش لهستان را بر عهده داشت، چاره‌ای جز آن نداشته که مردمش را به ایران بفرستند و بعدها، به نیروهای متفقین در خاورمیانه بپیوندد. این تخلیه نیرو در ماه‌های آوریل و اوت ۱۹۴۲م صورت گرفت و حدود ۱۲۰هزار نفر که در میان آنها ۲۰هزار کودک وجود داشت وارد ایران شدند. در تهران، یک مرکز مطالعه فارسی توسط استادان دانشگاه‌های لووی و ویلنیوس ایجاد، و قطعات موسیقی پیانو سازمان‌دهی و مغازه‌ها و رستوران‌های لهستانی افتتاح شد. اصفهان به شهر کودکان لهستانی معروف شد؛ چراکه میزبان بیش از ۲۵۰۰ کودک لهستانی بود که اکثراً یتیم بودند. آنها می‌توانستند به مدرسه بازگردند و با هم‌سالان خود دوست شوند و در جنبش شکوفایی پیشاهنگی شرکت کنند. تا سال ۱۹۴۵م، بیشتر لهستانی‌ها ایران را تَرک کردند ولی تعداد کمی از آنها به خانه بازگشتند. با پایان جنگ، سربازان ژنرال اندرس از نظر کشورهای جماهیر شوروی دشمن محسوب می‌شدند و مجبور بودند پناه بگیرند و بیشتر به استرالیا، کانادا، مکزیک، نیوزلند و بریتانیا رفتند. امروز، در جمعمان، افتخار دیدار با سفیران این کشورها را دارم و این موقعیتی مناسب برای ابراز دوباره عمیق‌ترین قدردانی‌مان بابت مهمان‌نوازی هشتاد سال پیش شماست.»
رائو ادامه داد: «چند دَه لهستانی تصمیم گرفتند در ایران بمانند. آنها ساکن شدند و خانواده‌هایی برپا کردند که مفتخرم که به برخی از نوادگانشان خوشامد بگویم و از آنها به خاطر گرامی‌داشتن میراث لهستانی‌شان و حفظ خاطرات آن اتفاقات تشکر کنم. حفظ خاطره تجربیات گذشته نیز مهم است که توضیح می‌دهد لهستان امروز کجاست و نمایانگر چه مفهومی است. امروز، جنگ در اوکراین بار دیگر شهادت می‌دهد که این درس تاریخی همچنان کاملاً معتبر است و دگربار، ما وحدت و هم‌بستگی استثنایی بین‌المللی را در پاسخ به نفرت و خشونت شاهدیم. اجازه دهید این نکته تجربه سازنده اصلی برای نسل حاضر و نسل‌های آتی باشد.»
در ادامه مراسم در محل نمایشگاه، توضیحاتی درباره کتاب فاخر شاهکارهای هنر ایران در مجموعه‌های لهستان که در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری فرهنگستان هنر (متن) به چاپ رسیده بود توسط علیرضا اسماعیلی، دبیر فرهنگستان هنر ارائه و یک دوره دوجلدی از کتاب مذکور به وزیر امور خارجه لهستان اهدا شد.
کتاب شاهکارهای هنر ایران در مجموعه‌های لهستان گلچینی باشکوه از حدود ۴۰۰ قطعه از با ارزش‌ترین آثار هنری ایرانی موجود در موزه های بزرگ و مجموعه های هنری، کتابخانه ها، کلیساها و صومعه های لهستان است که در سال ۲۰۰۰ در موزۀ ملی ورشو به نمایش گذاشته شده بود. این کتاب در دو جلد به همت فرهنگستان هنر، با همکاری موزه ملی ورشو و با حمایت بانک توسعه صادرات ایران برای اولین بار در ایران و جهان به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر و به علاقه مندان هنر ایران تقدیم شد.
نمایشگاه عکس «به‌سوی امید» در گالری خیال مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا روز گذشته ـ دوشنبه ـ ۱۹ اردیبهشت افتتاح شد و تا ۲۶ ادریبهشت، از ساعت ۱۴ الی ۲۰ برای بازدید علاقه‌مندان دایر خواهد بود.
دیدگاه