برنامه‌ای برای معرفی کارآفرینان مناطق صفر مرزی

مسعود فروتن را از سال‌های دور به عنوان کارگردان، مجری و نویسنده فعال در سینما و تلویزیون می‌شناسیم. او این روزها در شبکه دو برنامه «کارِ خانه» را روی آنتن دارد. با این مجری و کارگردان پیشکسوت همچنین علی‌اکبر کریمی با یک دهه سابقه در تولید برنامه‌های زنده و مجله‌های تصویری گپ و گفتی زده‌ایم که در ادامه می‌آید.

فروتن در این گفتگو به نگاه عاشقانه به حرفه به عنوان رمزی ماندگاری اشاره می‌کند و تهیه‌کننده «کارِ خانه» نیز بیان می‌کند که بیش از نیمی از مهانان این برنامه از مناطق صفر مرزی بوده‌اند، مردمی که معرفی و دیده‌ شدن‌شان در رسانه همیشه دغدغه‌ام بوده است.

سعی می‌کنم میزبان خوبی باشم

مسعود فروتن درباره اجرای برنامه «کار خانه» با توجه به جنس مهمانان آن توضیح داد: اجرای خاصی را در نظر نگرفته‌ام. من زمانی که برنامه اجرا می کنم خودم هستم.در برنامه «شفا» هم به همین‌گونه بودم، چون خودم را تافته جدا بافته نمی‌دانم. من آدمی هستم مثل بقیه آدم‌ها در کنار اینکه این توانایی را دارم که بتوانم حرف بزنم، مطالعه کنم و از واژه‌ها به خوبی استفاده کنم و علاوه بر اینها نماینده برنامه و سازمان در گفتگوهای صورت گرفته، هستم. بنابراین جوری رفتار می‌کنم که وقتی مهمانی یا فردی با من صحبت می‌کند بداند که جای مطمئنی آمده و من آدم مطمئنی برای این گپ و گفت هستم. باید بتوانم با مهمانم گفتگوی موثری ایجاد کنم. 

وی ادامه داد: در برنامه «کارِ خانه» از قبل با مهمانان صحبت می کنم. به هر حال همه قبل از قرار گرفتن جلوی دوربین استرس دارند. سعی می‌کنم این اضطراب را برای‌شان به حداقل برسانم. به همه می‌گویم من هم بعد از ۵۰ سال هنوز استرس و دلشوره دارم که اگر تپق بزنم چه‌ می‌شود. این اضطراب برای همه هست و فکر نکنید شما چون برای بار اول است که جلوی دوربین قرار می گیرید این استرس را دارید. خودتان را رها کنید و هر چه به ذهن‌تان می رسد بگویید ضمن اینکه برنامه مونتاژ می شود و اگر مشکلی پیش بیاید دوباره ضبط می‌کنیم و نگران نباشید.

این کارگردان تلویزیونی افزود: در شخصیت کاریِ خودم این را دارم که به عنوان نماینده سازمان و برنامه در تلویزیون موظفم میزبان خوبی برای کسانی که به این برنامه می‌آیند باشم تا ارتباط خوبی برقرار شود و مهمانان راحت حرف‌شان را بزنند. 

دوست دارم آدم ها بدون تکلف مرا در جمع خود بپذیرند

مجری «کارِ خانه» در ادامه به نوع ارتباط گیری با مهمان و وظیفه مجری در این زمینه پرداخت و گفت: گوینده‌ها تکلیف شان مشخص است، یکی خبر ورزشی می‌خواند، یک نفر بخش خبری را اجرا می‌کند. صدای من صدای خبرخوانی نیست، نوع خواندنِ من خبری نیست. اما از خودم مایه می‌گذارم. با آدم‌ها زیاد بوده‌ام. دو سال پیش همراه یک گروه جوان به اکثر شهرستان‌ها سفر کردیم و با کسانی که پیوند قلب داشتند گفتگو کردیم، یک گروه ۵، ۶ نفره که گاهی مقصدمان حتی یک روستای خیلی کوچک بود.

او ادامه داد: همه گروه از تنها فرزند من کوچک‌تر بودند اما نه آنها احساس کردند که با یک آدم مسن همسفر هستند و نه من این تفاوت سنی را حس کردم. منظورم این است که من بلدم چگونه با آدم‌ها ارتباط بگیرم و زندگی من اینگونه است که دوست دارم آدم‌ها بدون تکلف مرا در جمع خود بپذیرند. بنابراین جریان داشتن بارِ مهربانی در برنامه را به هر چیز دیگر ترجیح می‌دهم. سعی کردم این اتفاق را با لبخندهایم و استفاده از کلماتی که بار مهربانی دارند رقم بزنم. 

فروتن در پاسخ به این مطلب که «کارِ خانه» مهمانان معروفی ندارد، کارآفرینانی هستند که شاید برای اولین بار قدم به پایتخت می‌گذارند و بنابراین این اولین بارها ارتباط خاصی را می طلبد، توضیح داد: من این افراد را به چشم خاصی نگاه نمی کنم. گاهی فکر می‌کنم اگر خودم پول نیاز داشته باشم چه کاری را می توانم اضافه بر کاری که بلدم انجام دهم تا به پول برسم. بنابراین کسی که از هنری که دارد درآمدزایی می‌کند برایم قابل احترام است. بانوی هنرمندی را دیدم که برای گذران زندگی ترشی‌می‌انداخت و می‌فروخت یا یک هنر خانگی را به پول تبدیل می‌کرد. در حقیقت زندگی را دوست داشت و این اتفاق‌ها برای من قشنگ است و به نظرم نیاز به معرفی دارند. 

بازیگر «دلدادگان» اضافه کرد: وظیفه داریم توجه‌ آدم‌ها را به این نگاه زیبا به زندگی جلب کنیم. به بانویی که با همه محدودیت‌های شهرهای کوچک زحمت می کشد تا بار اقتصادی خانواده را به دوش بکشد و آبرومندانه زندگی کند. 

وی درباره قدردانی از تلاش‌های زندگی خلاقانه مهمانان این برنامه گفت: این افراد را غیر از خودم نمی‌دانم. این‌ها همان افرادی هستند که برای رسیدن به پول، بشقاب خانه‌شان را نمی‌فروشند بلکه بلدند برای دیگران بشقاب بسازند و درآمد کسب کنند. این فرق من با اوست. او نمی‌نشیند و می ایستد و قادر هست بسازد. من قبل از این برنامه هم هر وقت می‌خواستم کادویی برای کسی ببرم از تولیدکنندگان کوچک صنایع دستی کارِ دست می‌خریدم. به نظرم باید به این نوع اشتغالزایی کمک کرد.

با کارم و هنرم زندگی می‌کنم

کارگردان مسابقه «سرآشپز بزرگ» در پاسخ به اینکه شما به عنوان مسعود فروتن یک تجربه زیسته دارید و یک مجری دیگر با نگاهی دیگر به زندگی وارد یک برنامه می‌شود. تفاوت این دو نگاه چقدر در حال و هوای برنامه تاثیرگذار است؟ گفت: من خودم را مجری نمی‌دانم. ۵۰ سال است که دارم کار می‌کنم. همه این‌ سال‌ها تصویرگری کرده‌ام. ریتم را می‌شناسم. ۵۰ سال است که زیبایی را از اچ دی جدا می‌کنم. به همین دلیل همه این سال‌ها در ناخودآگاه من موثر است. حواسم هست که دوربین از چه زاویه‌ای تصویر مرا می گیرد تا زاویه خوبِ خودم را پیدا کنم. سال‌ها به عنوان کارگردان تلویزیونی کار کردم و می دانم جلوی هر دوربین چگونه خودم را تنظیم کنم. 

کارگردان تلویزیونی «همه بچه‌های من» ادامه داد: در یک تجربه بازیگری که داشتم جایی بود که بغضم می‌گرفت و گریه می‌کردم، در تمام این برداشت‌ها در همان جایی که باید گریه می کرم، بغض می کردم. از من سوال می‌کردند چگونه دقیقا در همین لحظه بغض می‌کنی؟ گفتم من سال ها راکورد شما را گرفتم و بنابراین ناخودآگاه این دقت در من وجود دارد. من طی این ۵۰ سال فقط کارگردانی را یاد نگرفتم بلکه علاوه بر چیزهایی که گفتم گریم را هم شناختم. لباس و رنگ را شناختم این که چه چیزی بپوشی بهتر است. همه این مدت این یافته‌ها همراه من بوده است.

وی با تاکید بر اینکه دلیل ماندگاری این است که سال‌های سال با کارَت عاشقانه رفتار و زندگی کنی، گفت: من اغلب تئاترها و نمایشگاه‌هایی که اجرا می‌شد را می‌دیدم. همه این‌ها به کار کسی که با تصویر سر و کار دارد مربوط می‌شود. به آدم دید می‌دهد. شب‌ها حتما در خانه یک فیلم می‌بینم، چرا؟ چون به من ریتم می‌دهد. بیشتر هم فیلم‌های کلاسیک را می‌بینم. 

مجری برنامه «کارِ خانه» اظهار کرد: جدا از کارم، حرفه‌ام و هنرم زندگی نمی‌کنم. با اینها زندگی می‌کنم. من خیلی مجری درجه یکی نیستم ولی وارد بودن به چیزهایی که گفتم و دوست داشتن حرفه باعث می‌شود در کارت موفق شوی.

شبکه دو و رادیو برای من اصالت دارند

فروتن در پاسخ به اینکه در شبکه دو مخاطب خود را چه کسانی می‌دانید، افزود: یک تقسیم‌بندی در مورد شبکه‌های تلویزیونی انجام شده اما به نظرم بینندگان شبکه های مختلف خیلی قابل تقسیم‌بندی نیستند. مخاطب طبق ذائقه و نیاز خود در بین شبکه‌ها می‌گردد و برنامه ای که آن لحظه دوست دارد را انتخاب می‌کند. شبکه دو همیشه برای شخص من یک کانال فرهیخته‌تری بوده است. مثلا ابتدایی که من وارد این کار شدم اگر شبکه دو کار می‌کردم یک اعتبار برای من به حساب می‌آمد. ما شبکه یک بودیم و گاهی برای شبکه دو ما را قرض می‌گرفتند مثل فوتبالیست‌ها. چون تئاترها بیشتر در شبکه دو کار می شد. شبکه دو یک جوری مثل رادیو برای من می‌ماند.

این نویسنده ادامه داد: رادیو از کودکی همراه ما بود. درآن زمان ما از مدرسه که می‌آمدیم تا غروب باید تکالیف مدرسه‌مان را انجام می‌دادیم و بعد از اینکه پدر به خانه می‌آمد رادیو روشن می‌شد و سعی می‌کردیم برای آن زمان هیچ کاری نداشته باشیم. نمایش‌های رادیو ما را می‌برد به یک زمان دیگر و از طریق رادیو تصویرگری یاد گرفتیم. الان هم صبح که بیدار می‌شوم رادیو روشن می‌کنم. چون همراه با کارهای روزانه‌ات می‌توانی رادیو هم گوش کنی. شبکه دو هم برای من همین اصالت را دارد. به نظرم فخامتی در شبکه دو هست که شاید در کانال‌های دیگر نمی‌بینم و این‌گونه در ذهن من ثبت شده است. اکنون هم در پرتال مجری‌های شبکه دو قرار دارم. ضمن اینکه فضای فیزیکی این شبکه را هم دوست دارم. 

فروتن در توضیح این سوال که اگر «کارِ خانه» زنده بود فکر می‌کنید اجرای آن متفاوت تر می‌شد؟ پاسخ داد:  زنده بودن یک برنامه در اجرا تفاوتی ایجاد نمی‌کند به جز اینکه باید حواس جمع‌تر بود. اما برای مهمانانی که برای بار اول می‌آیند سخت است.یک مجری باید اطلاعات عمومی کاملی داشته باشد و روزنامه بخواند. تلویزیون ببیند. سلیقه من سلیقه عمومی است. اینکه کتاب می‌خوانم و فیلم می‌بینم قطعا از سلیقه شخصی‌ام پیروی می‌کنم. اما برای آگاهی از اتفاقات و شرایط عمومی جامعه باید روزنامه خوان باشم و تلویزیون ببینم. چون اهل این جامعه هستم و مردم مرا به عنوان نماینده یک سازمان در برنامه می‌شناسند. بنابراین در مورد «کارِ خانه» که مهمانانی دارد که برای اولین بار جلوی دوربین قرار می‌گیرند موافق اجرای زنده نیستم.  

علی‌اکبر کریمی: پرداختن به مشاغل خانگی دغدغه من بود

تهیه‌کننده «کار خانه» با بیان اینکه حدود ۱۰ سال است که در شبکه‌های مختلف برنامه زنده اجرا می‌کنم، درباره برنامه‌ای مختص به کارآفرینان خانگی توضیح داد: از سال ۹۰ و با برنامه سیمای خانواده هر سال برنامه زنده داشته‌ام. همیشه هم در برنامه‌ها از حضور کارآفرینان استفاده می‌کردیم. اما برای من بحث مشاغل خانگی همیشه دغدغه‌  بوده است و فکر می‌کردم زنان خانه‌دار که به عنوان افرادی فاقد شغل به آنها نگاه می‌شود اتفاقا از افراد دیگر خانواده بیشتر کار می‌کنند اما به چشم نمی‌آید. 

کریمی با اشاره به شکل‌گیری برنامه «کارِ خانه» در گروه خانواده شبکه دو، تصریح کرد: مساله اینجاست که در برنامه‌های ۴۰ دقیقه‌ای که حالت مجله تصویری دارد خیلی نمی شود به صورت متمرکز به این مشاغل خانگی پرداخت. بنابراین در گروه خانواده به این فکر افتادیم که در قالب یک برنامه جداگانه به معرفی مفصل کارآفرینان و اقتصاد خانواده بپردازیم. به ایده اولیه رسیده بودیم و رضا داستانی هم این طرح را کامل کرد.

وی در توضیحی بیشتر افزود: به این صورت که مشاغل خانگی را پیدا کرده، معرفی کنیم و با دعوت از هر فرد در برنامه، داستان زندگی او را از زبان خودش بشنویم و دو کارشناس و یک نماینده از کمیته امداد هم برنامه را کامل می‌کردند. 

تهیه‌کننده برنامه «عصر خانواده» با اشاره به اینکه برای من به عنوان تهیه‌کننده افتخار بزرگی است که دو برنامه را با آقای فروتن کار کرده‌ام، اظهار کرد: کار کردن با افراد پیشکسوت این حسن را دارد که می‌شود از نقطه نظرات مفید دوستان آگاه شد. به ویژه در برنامه «شفا» که به صورت مستند و گزارشی بود.

وی ادامه داد: حضور مسعود فروتن در «کارِ خانه» نیز بسیار به برنامه نشسته است. مشکلی که در حوزه اجرا وجود دارد و من را اذیت می‌کند این است که برخی مجریان که تازه‌کار تر هم هستند برای یک سوال ساده گاهی مقدمه‌چینی و توضیحات بسیاری ردیف می‌کنند. شما فکر کنید ما ۱۰ دقیقه پلاتوی کارشناسی داریم و شما ۳ دقیقه در مقدمه صحبت می‌کنید خب آن کارشناس از مسیر بحثی که در ذهنش داشته خارج می‌شود. اما آقای فروتن به موقع صحبت می‌کند و در جای خود نیز با سکوتش به مهمان کمک می‌کند.

بیش از نیمی از مهمانان برنامه از مناطق صفر مرزی می‌آیند

کریمی درباره مهمانان «کارِ خانه» نیز گفت: ما دنبال کسانی بودیم که کارشان هیچ‌وقت در رسانه مطرح نشده و برای اولین بار قصه زندگی‌شان در تلویزیون بیان می‌شود. ۶۰ تا ۷۰ درصد از این افراد از مناطق صفر مرزی انتخاب شده‌اند و کسب و کارشان را هم با سرمایه بسیار اندکی شروع کرده‌اند. تا به حال ۱۵ برنامه ضبط کرده‌ایم. گاهی سوژه، موضوع و قصه بسیار خوب است اما مهمان قدرت تعریف از خودش را ندارد در مواردی هم بوده که یک مهمان با تسلط بسیار زیاد کسب و کار و داستان آن را روایت کرده است. سعی می‌کنیم از مدت زمان کارشناسی کم کنیم و بیشتر قصه آدم‌ها را بشنویم. کمیته امداد سال‌هاست برنامه‌سازی کرده اما «کار خانه» برنامه‌ایست که در آن به شعار آموزش ماهی‌گیری به جای ماهی دادن جامه عمل پوشانده‌ایم. 

آزاده بهرامی سردبیر «کارِ خانه» نیز درباره انتخاب مهمان توضیح داد: ابتدا استانی که می خواهیم در آن برنامه به آن بپردازیم را مشخص می‌کنیم، در مرحله بعد به ظرفیت‌های شغلی آن استان می‌پردازیم و بعد با توجه به منابع طبیعی و جغرافیایی از کمیته امداد هر استان می‌خواهیم که افراد کارآفرین را به ما معرفی کنند. گاهی شاید ۱۷ نفر معرفی شود که باید با هر یک جداگانه صحبت کرد و سپس با توجه به جمیع جهات یکی از این افراد را برای حضور در برنامه دعوت کنیم.گاهی برخی از این افراد در لحظات آخر کنسل می‌کنند و بنابراین سعی می‌کنیم با قوت قلب برای حضور در برنامه و دیده شدن امیدوارشان ‌کنیم تا توان حضور در برنامه را به دست بیاورند. همین‌که برای اولین بار پای درد و دل این افراد می نشینیم و در رسانه دیده می‌شوند برای ما دلگرم کننده است.