انتقاد از رویکرد بساز و دور بریز در تلویزیون

البته قول پخش سریال «بعد از آزادی» باشه‌آهنگر از خیلی قبل‌تر و به سال گذشته مربوط می‌شد و حتی قرار بود ماه رمضان سال ۹۹ از شبکه یک پخش شود ولی به دلیل نکات ممیزی در آن مقطع صلاح ندانستند سریال به پخش برسد. تا اینکه امسال محرم و صفر دوباره بحث سریال جدی شد اما مجددا جلوی پخش آن گرفته شد.

حال شنیده‌های موثق ما حاکی از این است که سریال «بعد از آزادی» باشه‌آهنگر اصال قرار نیست پخش شود چرا؟ برای اینکه که میزان سانسور و ممیزی این سریال به حدی زیاد بوده که به کیفیت اثر لطمه وارد کرده و امکان پخش را از تلویزیون گرفته است. اصل ماجرا چه بوده؟ طبق شنیده‌های ما از یک منبع آگاه، مراحل ساخته شدن سریال باشه‌آهنگر اینگونه بوده که ابتدا کلیت داستان سریال «بعد از آزادی» در تلویزیون تصویب و به سعید سعدی در مقام تهیه‌کننده برای ساخت محول می‌شود. براساس یک فرصت چندماهه، پنج قسمت ابتدایی سریال با بازنویسی محمدعلی باشه‌آهنگر با بازیگران تراز اول به پیش‌تولید می‌رود.

وقتی پنج قسمت دوم نوشته می‌شود بازیگران اولیه با خواندن پنج قسمت دوم، از حضور در سریال منصرف می‌شوند چون با داستان ارتباط برقرار نمی‌کنند و مجموعه با چینش دوباره بازیگران پیش‌تولید را ادامه و این‌بار تصویربرداری آغاز می‌شود. بعد از چهار ماه که از شروع ضبط سریال می‌گذرد هیاتی از مسئولان شبکه و تلویزیون برای بازدید از چگونگی روند تولید سریال «بعد از آزادی»، به پشت صحنه این سریال می‌روند. حین بازدید از پشت صحنه صحبت‌هایی بین مسئولین شبکه و محمدعلی باشه‌آهنگر انجام می‌شود و آنجا باشه‌آهنگر متوجه می‌شود که مدیران مربوطه اصلا فیلمنامه «بعد از آزادی» را نخوانده‌اند. از همانجا ماجرای جرح و تعدیل آغاز می‌شود. سریالی که قرار بود در ۴۲ قسمت ساخته شود به ۳۶ قسمت می‌رسد و باشه‌آهنگر به صورت فشرده فیلمنامه و دیالوگ‌ها را دوباره بازنویسی و برای مدیران می‌فرستد. تا اینکه فیلمبرداری اسفند ۹۸ تمام و بحث پخش برای ماه رمضان سال ۹۹ مطرح می‌شود. از آنجایی که در بخش‌هایی از سریال به مهاجران افغانی هم اشاراتی می‌شود پخش سریال با غرق شدن تعدادی از افغان‌ها در دریاچه هریررود همزمان و اینجا دوباره بحث ممیزی سریال آغاز می‌شود. میزان اصلاحیه برای این سریال تا جایی پیش می‌رود که ۱۰ قسمت از سریال ۳۶ قسمتی باید حذف شود و در آخر این حدف و سانسورها خط داستان را تغییر و قصه سیر منطقی خود را از دست می‌دهد و اساسا شخصیت‌پردازیها دچار مشکل می‌شود. به این صورت که بعضی کاراکترهای اصلی از داستان یا حذف یا حضورشان در سریال بی‌معنی شده است. طبیعی است که کارگردان از این نحوه پخش ناراضی باشد چون با حذف ده قسمت معادل ۴۰۰ دقیقه از ۱۶۸۰ دقیقه پیرنگ و خرده‌پیرنگ‌های داستان و اساسا شاکله قصه به هم می‌ریزد و دیگر از داستان و روایت این سریال چیزی برای مخاطب نمی‌ماند.

تازه بعد از پخش هم نوک انتقادها به دلیل ایرادات وارده به سریال، متوجه کارگردان است و نقدها نوع نگاه باشه‌آهنگر را نشانه می‌روند کسی که اصل داستان و حذف و سانسور سریال را جستجو نمی‌کند. حال پرسش اینجاست از ابتدا هدف از تولید این قسمت‌ها و بکارگیری هزینه و سرمایه انسانی در این اوضاع اقتصادی نامطلوب چه بوده؟ چرا چنین هزینه سنگینی باید تهیه‌کننده تلویزیون متقبل شود بعد به سادگی کار مورد ممیزی قرار بگیرد و بودجه حیف و میل شود و سریال هم پخش نشود؟ آن‌هم مجموعه‌ای که به دلیل مشکالت مالی سال ۹۸ یکبار به تعطیلی کشیده شد. ضرر و زیان مالی به کنار، مسئولیت آسیب روحی که متوجه عوامل می‌شود با چه کسی است؟ چه کسی پاسخگو باید باشد؟

سریال عیاری چه زمانی پخش می‌شود؟ مجموعه ۸۷ متر به کارگردانی کیانوش عیاری هم اوضاع بهتری ندارد. تا به امروز بارها زمان پخش این سریال در رسانه‌ها اعلام شده ولی در نهایت ۸۷ متر هم هنوز روی آنتن شبکه یک نرفته است. عیاری گویی تعویق و توقیف دیگر جزو گزینه‌های مراحل تولید آثار او شده و انگار بخت با او یار نیست که آثارش بی‌حرف و حاشیه به دست مردم برسد. تا به این لحظه ۲۶ دقیقه از این سریال دچار ممیزی و سانسور شده و معلوم هم نیست چه فرجامی در انتظار این سریال باشد و چه زمانی هم به پخش برسد. رویه سانسور و ممیزی‌های بیش از اندازه در رسانه ملی نکته جدیدی نیست و به این دو سریال ختم نمی‌شود. بد نیست به نامه اعتراضی که قاسم جعفری مردادماه امسال برای حذفیات سریال «زندگی زیباست» منتشر کرده بود، اشاره‌ای کنیم. او در بخش‌هایی از نوشتارش خطاب به علی عسگری رییس سابق صدا و سیما نوشته بود: «بیش از ۶۰۰ دقیقه یا به عبارتی ۱۵ قسمت از سریالم را سانسور کرده‌اید، عنوانش را تغییر داده و هشت قسمت ابتدایی سریال که معرف هویت قهرمان‌های سریال بوده را بدون نمایش حتی یک سکانس حذف کرده‌اید، بدون اطلاع من به عنوان خالق اثر، سریال را تدوین و صداگذاری کرده و بر آن موسیقی گذاشته و بدون اعلام قبلی و به یکباره روانه آنتن کرده‌اید و کارمند تهیه‌کننده‌تان در تمام رسانه‌ها و سایت‌ها اعلام می‌کند سریال بدون سانسور در حال پخش است و وقتی دیگر هنرمندان سریال درباره سانسور می‌گویند، با قدرتی که در اختیار دارید قدیمی‌ترین خبرگزاری مملکت را وادار به حذف مصاحبه از روی سایت می‌کنید...» حال تمام این بحث‌ها در حالی مطرح می‌شود که همین چند روز پیش پیمان جبلی رییس صداوسیما به پشت صحنه چند سریال الف تلویزیون رفته و اعلام کرده ۱۰۰ سریال در مراحل مختلف پیش‌تولید و تولید قرار دارد. اینجا پرسشی که به وجود می‌آید این است که میزان نظارت بر روند تولید این ۱۰۰ سریال چگونه است؟ آیا در شرایط ملتهب اقتصادی فعلی و این تورم افسارگسیخته، این ۱۰۰ سریال هم هنگام پخش با حذف و سانسور ۴۰۰ یا ۶۰۰ دقیقه و حیف و میل بودجه بیت‌المال مواجه می‌شوند و اساسا قصه‌ها خوانده نشده به تولید می‌رسند؟ یا اینکه سازوکار حرفه‌ای بر تولیدات تلویزیون شاهد خواهیم بود؟