خشم اعراب از سریال ماه رمضان مصری

 در جهان عرب ماه رمضان زمانی از سال است که در آن برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی پر رونق با حضور بزرگترین ستاره‌های منطقه نمایش داده می‌شوند.

خانواده‌ها با تعداد قسمت‌های کافی برای کل ماه معمولا پس از افطار به تماشای سریال‌ها می‌نشینند. در حالی که به طور معمول، موضوعات سریال‌های ماه رمضان حول محور کلیشه‌های سرگرمی معمول، چون عشق، اختلافات خانوادگی و درام تاریخی می‌چرخند امسال یکی از سریال‌ها به دلیل نمایش یکی از خونین‌ترین اپیزود‌های تاریخ اخیر منطقه مورد انتقاد قرار گرفته است.

الاختیار ۳ (انتخاب ۳) با به تصویر کشیدن کودتای نظامی ژوئیه ۲۰۱۳ میلادی که «محمد مرسی» اولین رئیس جمهور منتخب دموکراتیک مصر در جریان آن سرنگون شد به دلیل «جعل حقایق و فریب مردم» مورد انتقاد قرار گرفت. این سریال ساعات منتهی به تسلط نظامیان بر مصر که توسط «عبدالفتاح السیسی» وزیر دفاع وقت و رئیس جمهور کنونی آن کشور طراحی شده بود را روایت می‌کند. کودتا در سال ۲۰۱۳ میلادی به آزمایش کوتاه مدت مصر برای دموکراسی پس از انقلاب ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ میلادی پایان داد.

مرسی در سال ۲۰۱۲ میلادی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد، اما دوران حضور او در این سمت با اعتراضات و سوء ظن مبنی بر اینکه اخوان المسلمین که او به آن تعلق داشت در تلاش است تا دیگر احزاب سیاسی را تحت فشار قرار دهد خدشه دار شد. ارتش کودتا را پس از تجمع معترضان در میدان تحریر قاهره در اواخر ژوئن ۲۰۱۳ میلادی انجام داد و مرسی را سرنگون کرد و حامیان وی را با خشونت سرکوب نمود.

الاختیار که ظاهرا بر رویداد‌های «زندگی واقعی» استوار است سیسی را یک متفکر شگفت‌انگیز و مردی قد بلند و با اراده به تصویر کشیده که برای محافظت از سقوط کشور به سمت جنگ داخلی کار‌های لازم را انجام می‌دهد.

در تبلیغ این سریال به بینندگان گفته می‌شود که سریال آنان را «به پشت صحنه خطرناک‌ترین ۹۶ ساعت مصر» خواهد برد و ادعا می‌کند که این سریال «عزم سیسی برای نجات مصر از مسیر تاریک اخوان المسلمین» را نشان خواهد داد. تصاویر این سریال و تبلیغات آن خشم فعالان حقوق بشر و اعضای اپوزیسیون مصر را برانگیخته است چرا که آن را نمونه‌ای از رویزیونیسم (تجدیدنظر طلبی) تاریخی و جعل واقعیت‌ها و حقایق نامیده اند.

بازنویسی تاریخ

در رویکردی مستند این سریال بازگویی تخیلی روز‌های پایانی ریاست جمهوری مرسی را در کنار فیلم‌های آرشیو در هم آمیخته است.

برخی از چهره‌هایی که در کنار مرسی به تصویر کشیده شده‌اند عبارتند از «حسین طنطاوی» وزیر دفاع فقید سابق و رهبران اخوان المسلمین مانند «محمد بدیع» مرشد عام آن جریان و «خیرات الشاطر» از معاونان او در اخوان المسلمین. اعضای اخوان که پس از کودتا فعالیت‌شان در مصر ممنوع شد در این سریال به عنوان توطئه گران و طراحان نقشه برای اعمال کنترل کامل بر دولت و تضعیف امید مردم مصر برای دموکراسی به تصویر کشیده می‌شوند.

در مقابل، سیسی به عنوان مردی معرفی می‌شود که وظیفه دارد برای جلوگیری از موفقیت توطئه آنان اقدام کند. این سریال تصویری از زندگی ژنرال در خارج از مراکز قدرت را نیز نمایش می‌دهد جایی که او با خانواده‌اش در خانه وقت می‌گذراند.

موسیقی وحشتناک و شومی برای اعضای اخوان در پس زمینه سریال پخش می‌شود در حالی که آهنگ قهرمانانه و نیرومند برای سیسی و افسران‌اش در سریال پخش شده است. اپیزود سوم این سریال با عنوان «برادری دولت» زوجی مسیحی را به تصویر کشیده که از اجرای قریب الوقوع شریعت توسط اخوان المسلمین وحشت دارند.

همان اپیزود با ملاقات ظاهری بین محمد بدیع و سیسی وزیر دفاع وقت آغاز می‌شود که در آن بدیع به محبوبیت سیسی در میان توده‌ها و سربازان اذعان می‌کند. طی یک گفتگوی فشرده سیسی هشداری آرام، اما قاطع به رهبر اخوان می‌دهد و به بدیع می‌گوید که سازمان‌اش (اخوان المسلمین) «در مسائلی که به نفع آن نیست دخالت می‌کند».

برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی خاطرنشان کردند که چنین تصاویری با رفتار متواضعانه‌ای که سیسی در زمان خدمت به عنوان وزیر دفاع در دوران ریاست جمهوری مرسی در برابر شخص رئیس جمهور و سایر مقام‌های سیاسی داشت انطباقی ندارد. یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با به اشتراک گذاشتن تصاویری از سیسی نوشته است: «آنان تنها سعی دارند تصاویر واقعی سیسی که در مقابل مرسی با سر خمیده و مطیع ایستاده بود و مانند دختری خجالتی در مقابل نامزدش نشسته بود را از حافظه ما پاک کنند».

انتقاد و تمسخر

«عمرو واکد» بازیگر مصری تبعیدی با منتقدان سریال همصدا شده و آن را یک «کمدی» خواند که واقعیتی کاملا متفاوت از آن چه مصری‌ها با آن زندگی و مشاهده کرده‌اند را ارائه می‌دهد.

این بازیگر سرشناس که در مورد نقض حقوق بشر در مصر صحبت می‌کند می‌افزاید: «همه ما می‌دانیم که دروغگو و فریبکار کیست (سیسی) گفت که در انتخابات شرکت نمی‌کند و مردم را از فقر نجات می‌دهد، اما در عوض سیاستمداری بود که کشور را فروخت».

در رسانه‌های اجتماعی، کاربران عادی مصری و سایر کاربران از سراسر جهان عرب نیز آن چه را که تلاشی برای بازسازی وجهه سیسی در سریال دانسته‌اند مورد تمسخر قرار دادند.

یک کاربر نوشته است: «او در تلاش برای تغییر دیدگاه مردم درباره خود خواهد مرد ما هنوز او را می‌بینیم و می‌دانیم که او دچار گیجی است». یکی از کاربران قطری رسانه‌های اجتماعی نوشت: «در زمانی که ما نیاز به اتحاد داریم تولیدکنندگان اختیار ۳ به دامن زدن به اختلافات بیشتر در جامعه مصر متوسل می‌شوند و یک جریان (سیاسی) را به سایر جریان‌ها ترجیح می‌دهند».

قتل عام رابعه

این اولین بار نیست که سریال اختیار به دلیل افشای سوء استفاده‌های دولت مصر مورد انتقاد قرار می‌گیرد.

فصل دوم این سریال که در سال ۲۰۲۱ پخش شد خشم عمومی را برای به تصویر کشیدن کشتار رابعه برانگیخت که بدترین کشتار جمعی معترضان غیرنظامی در تاریخ مدرن مصر با حدود هزار کشته است.

معترضان خواستار بازگرداندن ریاست جمهوری مرسی و بازگشت به حکومت غیر نظامی بودند.

در یکی از صحنه‌های فصل دوم افسران مصری درباره قتل‌های صورت گرفته معترضان بحث می‌کنند و آن را با این استدلال که کشته شدگان مسلح بوده‌اند توجیه می‌کنند. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های مصری، گروه رسانه‌ای مصر که مالک شرکت «سینرژی» سازنده این سریال است خود متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری ایگل کپیتال می‌باشد که با سرویس اطلاعاتی مصر در ارتباط است.

سینرژی به دلیل محتوایی که تولید می‌کند به شدت مورد انتقاد قرار گرفته و منتقدان تولیدات آن را «تبلیغات» خوانده‌اند.

مداخله ادعایی سرویس اطلاعاتی مصر در رسانه‌ها از سوی منتقدان به عنوان بخشی از تلاش دولت برای مشروعیت بخشیدن به حکومت سیسی و تاثیرگذاری بر برداشت افکار عمومی تلقی می‌شود.

سیسی در حالی که قدرت را با سرکوب همه اشکال مخالفت در اختیار داشته مجبور بوده با اقتصاد متزلزل و نارضایتی ناشی از سرکوب آزادی‌هایی که در انقلاب ۲۰۱۱ میلادی برای آن مبارزه صورت گرفت مقابله کند.