امام(ره) مخالف پخش زنده سخنرانی خود بودند/ ایشان، نگاه جناحی به رسانه ملی نداشتند/ ماجرای مصاحبه درباره سریال اوشین

در آستانه سی و سومین سالگرد ارتحال امام (ره) ، سراغ رئیس پیشین صداوسیما در زمان حیات امام رفتیم تا نوع نگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی به رسانه ملی را بازخوانی کند.

گفت و گو با محمد هاشمی رفسنجانی بخوانید:

شما زمان امام (ره) ریاست سازمان صدا و سیما را بر عهده داشتید . با تجاربی که از تعامل با ایشان داشتید، آیا نگاه جناحی به صدا و سیما داشتند یا نگاه ملی ؟

امام نگاه جناحی به صدا و سیما نداشتند ، این جمله معروف امام است که فرمودند صدا و سیما دانشگاه عمومی سراسری است؛ دانشگاه یعنی باید آموزنده باشد و بدآموزی نداشته باشد ، عمومی یعنی متعلق به همه مردم و جامعه است و سراسری هم یعنی باید همه نقاط کشور را پوشش دهد تا همه مردم از فرصت حضور در رسانه ملی برحوردار باشند و صدا و سیما هم بتواند با همه مردم ارتباط برقرار کند. این جمله‌ای بود که امام در مورد صدا و سیما فرمودند که خیلی پر مفهوم بود.

ایشان در کار شما یا سیاستگذاری های صدا و سیما دخالت می کردند؟

امام ، دخالتی نمی کردند و اگر در مواردی، نظری داشتند در قالب طرح یک سؤال ، مطرح می کردند ، مثلا آن زمان سریالی در مورد زندگی ناصرالدین شاه و امیرکبیر پخش شد، در بخشی از این سریال ، هنگام شهادت امیرکبیر ، هنرپیشه ای که نقش همسر امیرکبیر را بازی می کرد و دخترخانمی خوش سیما بود، اشک چشمانش به پهنای صورتش سرازیر شد و این تصویر نمابزرگ ، همه صفحه تلوزیون را پوشاند . امام در این مورد از من سؤال کردند که زن امیرکبیر چه وقت چنین چهره ای داشته که شما این خانم را برای این نقش انتخاب کرده اند؟

درواقع ، جای دخالت ، رهنمود می دادند ...

بله ، دخالتی در برنامه‌ها نمی کردند و نظرات شان را در قالب رهنمود سوالی می دادند و ما تا جایی که مقدور بود، رهنمودهای شان را اجرا می کردیم و آنجاهایی که مقدور نبود ، توضیح لازم را می دادیم که انجام فلان کار ، به فلان دلیل شدنی نیست . مثلا، برنامه ای حاوی موزیک و اسلاید از تلویزیون پخش می شد ، ایشان گفتند نمی شود این موزیک را از این برنامه حذف کنید؟ ما می گفتیم خیر در این کار تولیدی ، نمی شود حذف کنیم.

البته ایشان فقط موارد انتقادی را مطرح نمی کردند بلکه موارد خوشایندشان را هم می گفتند و کار را تایید می کردند. مثلا آهنگ «این پیروزی مبارک باد» در استودیو با رقص نور اجرا و پخش شد، امام این را دیده بودند و خیلی خوش شان آمده بودو نظر مثبت شان درباره این برنامه را به من گفتند.

چرا آن زمان ، صداو سیما سخنان و دیدارهای امام را «پخش زنده» نمی کرد ؟

معمولا در روزهای اعیاد امام دیدار داشتند . جماران خیلی کوچک بود و مردم خیلی مشتاق بودند که صحبت‌های امام را بشنوند ، بنابراین ، خدمت ایشان رفتم و گفتم اجازه بدهید ما سخنرانی های مهم شما را «زنده» پخش کنیم تا پاسخ مناسبی به اشتیاق مردم برای شنیدن هم زمان سخنان تان داده باشیم ، اما ایشان اجازه ندادند و گفتند اگر من یک کلمه، این طرف و آن طرف بگویم ، کشور بهم می ریزد و تاثیر بین المللی هم دارد ، مردم با یکی دو ساعت تاخیر از طریق اخبار ، سخنرانی من را می بینند و می شنوند ولی اگر پخش زنده باشد، نمی توانیم دقت بالا بر محتوای پخش شده داشته باشیم.

کنترل قبل از پخش وظیفه چه کسانی بود ؟

نظر امام این بود که شما در صدا و سیما ، صحبت‌های مرا گوش کنید و اگر نظری دارید ، بگویید تا من اصلاح کنم.

*پس مجاز به اصلاح نبودید، فقط پیشنهاد می دادید..

 

بله می گفتند ما بچه‌های صدا و سیما ، سخنان ایشان را قبل از پخش سراسری ، ببینیم و گوش کنیم و اگر نظر خاصی داریم ، خودمان آن را اعمال و اصلاح نکنیم ،به امام پیشنهاد بدهیم که مثلا، فلان جمله حذف شود و نهایتا، ایشان طبق صلاحدید خودشان ، موارد پیشنهادی را می پذیرفتند یا نمی پذیرفتند و ما هم طبق نظر نهایی امام ، خبر را آماده و پخش می کردیم.

 

چرا ایشان درباره نحوه پخش سخنانشان ، نظر مسئولان صدا و سیما را می خواستند؟

امام این اجازه را به ما داده بودند که نظر و پیشنهاد بدهیم تا مبادا، گافی از تلوزیون پخش شود. آن زمان، شرایط کشور ، خیلی حساس بود و ایشان با تیزبینی می خواستند پخش سخنانشان باعث بروز تلاطم های ناخواسته و نالازم نشود و البته همانطور که اشاره کردم ما فقط نظر و پیشنهاد می دادیم و مصلحت سنجی نهایی با ایشان بود.

رویکرد امام به تنوع فرهنگی چه بود؟ آیا موافق تنوع فرهنگی بودند؟

بله . اگر برنامه‌های صدا و سیمای دوره ایشان را مرور و ارزیابی کنید ، مشخص است که دارای تنوع فرهنگی بودند و این ویژگی صدا سیمای آن دورا ، برخاسته از اعتقاد امام به ضرورت پذیرش تنوع فرهنگی بود.

* تنوع فرهنگی از نگاه ایشان چه چارچوب و معیاری داشت ؟

امام عمدتا با فرهنگ ایرانی _ اسلامی موافق بودند، در آن زمان ، برنامه های اصلی ما فیلم ها ، سریال‌های تاریخی ، اجتماعی و برنامه‌های کودک بود . امام به پوشش دادن تنوع فرهنگی افراد سطوح مختلف جامعه ، ایرادی نمی گرفتند و تایید می کردند. مثلا برنامه «سایه همسایه» درباره ساکنان یک محله بود و همه نوع زن و مردی با دیدگاه های متنوع و مختلف در آن ، به تصویر کشیده شده بودند و این برنامه مورد تایید امام بود یا سریالی به نام «پاییز صحرا » داشتیم که درونمایه آن ، فرهنگ روشن فکری بود وخیلی ها از آن انتفاد می کردند ولی امام به اسم این سریال را تایید کرد، یا سریالی با سوژه سیاسی به نام «اشک تمساح» داشتیم که امام آن را هم تایید کردند. تئاتر «حصار در حصار» را پخش کردیم که نقد جزم اندیشی چپی‌ها بود و امام این را هم پسندیدند .امام با چپی هایی که بی خدایی و .. را تبلیغ می کردند، مخالف بودند.. سریال ۵ قسمتی هم داشتیم که سازنده آن یک مقدار به شرق(روسیه و شوروی) گرایش داشت و امام به این برنامه ایراد گرفتند

آن زمان فیلم‌های هندی و ژاپنی زیادی پخش می شد، ایشان درباره این فیلم و سریال ها چه نظری داشتند؟

فیلم‌های ژاپنی و امریکایی تقریبا زیادی داشتیم اما تعداد هندی ها زیاد نبود. سریال‌های کودک و نوجوان هم از کشورهای مختلف داشتیم و تنوع فیلم و سریال از کشورهای مختلف چشمگیر بود، سریال‌های ژاپنی‌ها از نظر جنبه های اخلاقی و ارزشی بیشتر شبیه ما بودند ،گاهی ما فیلم و سریال ها را بومی سازی می کردیم، مثلا ، شغل «اوشین» چیز دیگری بود ولی ما شغل او را به معلم تبدیل کردیم تا امکان پخش و ارتباط گیری بیشتری با مخاطب ایرانی داشته باشد. امام هم با کلیت رویکرد ما در تنوع و انتخاب فیلم و سریال های خارجی، مخالفتی نداشتند.

* سال ۶۷ پخش رادیویی سخنان دختر خانمی که گفتند الگوی ما زنان ، اوشین است، بحث برانگیز و جنجالی شد، امام چه نظر و واکنشی به پخش این سخنان داشتند؟

رادیو ،برنامه‌ای به مناسبت تولد حضرت زهرا (س) داشت که بخشی از آن «پخش زنده» بود و بخشی هم ،از قبل تهیه شده بود. آن زمان ، سریال «اوشین» پخش می شد. اوشین ، خانمی بسیار فداکار و ایثارگر بود و توانایی‌های خاصی داشت ، البته ما این سریال را تغییراتی هم داده بودیم و به هرحال ، سریال خیلی سریال خوبی شده بود و طرفداران زیادی داشت.

در بخش «پخش زنده» برنامه رادیویی ، گزارشگر از یک دخترخانم جوانی سوال کرده بود که الگوی شما کیست؟ آیا حضرت زهرا الگوی شماست؟ آن دختر خانم هم پاسخ داد که الگوی ما اوشین است و توضیح داد که حضرت زهرا (س) خیلی خوب هستند و ما نمی توانیم مثل ایشان باشیم ولی می توانیم مثل اوشین باشیم.

نوار این گفت و گو را خدمت امام بردند و ایشان هم نامه‌ای به قوه قضاییه نوشتند که بررسی کنید و اگر قصد توهینی به حضرت زهرا (س) تشخیص دادید ، مجازات سنگین حداکثری برای متهمان صادر کنید. آن زمان، دادستان آقای میرعماد بودند و ایشان ۵ الی ۶ نفر از همکاران رادیو را احضار و بازجویی و نهایتا، گزارشی تهیه و عصر همان روز احکام اینها را صادر کردند که انفصال خدمت و برای بعضی‌ها ،حبس را شامل می شد.

من آن موقع، رئیس صدا و سیما و عضو هیات دولت بودم. آن روز هم اتفاقا جلسه هیات دولت بود .ساعت ۵ یا ۶ عصر بود که آقای میرعماد به من زنگ زدند و ضمن اعلام حکم های متهمان گفتند که می خواهیم امشب حکم ها را درباره آنان اجرا کنیم ؛ من به رئیس زندان غرب زنگ زدم و گفتم صبر کنید تا من پیگیری و موضوع را تعیین تکلیف کنم. بعد به جماران خدمت امام رفتم و گفتم اگر کسی قرار است مجازات شود من هستم، اگر همکاران من با این احکام مجازات شوند دیگر در صدا و سیما سنگ روی سنگ بند نمی شود و اداره سازمان ، کاملا از کنترل خارج می شود؛ شما آنها را عفو کنید و من را مجازات کنید، امام فرمودند برای من بنویسید تا من اصلاح کنم و من نامه‌ای را که از قبل نوشته بودم خدمت ایشان دادم و ایشان آن نامه را خواندند و دستور عفو دادند و آن ۵ یا ۶ نفر مورد عفو قرار گرفتند .

من هم چند چلوکباب و پتو نو خریدم و به دفتر زندان غرب رفتم و با این بچه‌ها نشستم و شام خوردم و به آنها گفتم شما عفو شده‌اید و فردا که کارهای تان انجام شود از اینجا بیرون می آیید و فردای آن روز خودم به آنجا رفتم و آنها را از دفتر رئیس زندان بیرون آوردم و اینها سرکارشان برگشتند.

در این ماجرا ، من از بچه‌های رادیو که زیر مجموعه صدا و سیما بودند دفاع کردم و امام هم به من اعتماد کردند و آنها راعفو کردند و قوه قضاییه هم همراهی کرد.