جزئیاتی از مراحل ساخت سریال سلمان فارسی/ میرباقری مسلط به ساخت آثار تاریخی است

 آذرماه۱۳۹۸ بود که خبر رسید پروژه تازه میرباقری، کارگردان کارکشته تلویزیون و سینمای ایران کلید خورد. پیش از آن بارها از دغدغه میرباقری برای نگارش و ساخت سریالی با محوریت زندگی سلمان فارسی، صحابه ایرانی پیامبر اسلام (ص) شنیده بودیم و حالا دیگر رنگ عمل گرفته است. سلمان فارسی با تمرکز بر زندگی و زمانه این یار حضرت خاتم، روایتی است از کودکی تا وفات او و در طول قصه زندگی در ایران عهد ساسانی، جست‌وجو در عالم مسیحیت (بیزانس) و درک محضر حضرت رسول(ص) را خواهیم دید.

گفته می‌شود این سریال به دلیل دربرگرفتن زوایای مختلف از جمله نمایش چند دوره تاریخی-تمدنی و پرداختن به زمانی طولانی (حیات تا ممات) و همچنین تعدد لوکیشن و بازیگر بزرگ‌ترین سریال تاریخ تلویزیون تا امروز به شمار می‌رود. این عظمت سبب می‌شود بسیاری تمایل به حضور در این سریال را داشته و از سوی دیگر بسیاری هم با پیگری اخبار این سریال درصدد دانستن نام تازه‌ترین بازیگران آن باشند. اسامی‌ای که هر از‌گاهی به فهرست آنها افزوده می‌شود.

در نوشتار پیش‌رو ضمن گفت‌وگو با برخی بازیگران از جمله محمد فیلی و توماج دانش بهزادی که نقشی در این قصه ایفا می‌کنند، گپ‌هایی که با تهیه‌کننده و کارگردان سریال داشتیم را آورده‌ایم و به مرور تعدادی از چهره‌ها و نقش‌های آنان در این سریال پرداختیم. حضور در سریال‌های برخی کارگردانان، مثل سکوی پرتابی است که بازیگران را به جایگاهی تازه می‌رساند و شهرت و محبوبیت آنها را چند پله بالاتر می‌برد. آثار داوود میرباقری از این دست است و شاهد این مدعا مرور بازیگران سریال‌هایی همچون امام علی(ع)، معصومیت از دست رفته، مختارنامه و... است.

داریوش ارجمند با وجود سابقه طولانی در بازیگری هنوز هم با نقش مالک اشتر شناخته می‌‌شود. سارا خوئینی‌ها با نقش حمیرا در سریال «معصومیت ازدست رفته» درخشید. رضا رویگری با ایفای نقش کیان ایرانی در سریال مختارنامه پس از سال‌ها حضور بر پرده سینما و قاب تلویزیون، دل مخاطبان را بیشتر به دست آورد. فریبرز عرب‌نیا بازیگر نقش مختار هم از این قاعده مستثنا نیست. به همین دلیل بازی در سریال سلمان فارسی و قرار گرفتن مقابل دوربین میرباقری در این پروژه عظیم هم احتمالا چنین حکمی دارد. در ادامه با بعضی از چهره‌ها درباره همکاری‌شان در پروژه سلمان فارسی و نقش‌های‌شان گپ زدیم و تعدادی دیگر را هم مرور کردیم.

سابقه داوود میرباقری، کارگردان سریال سلمان فارسی نشان داده هر بار دست روی ساخت یک اثر نمایشی به ویژه برای قاب تلویزیون گذاشته، مجموعه‌ای درخور خلق کرده که هم رضایت اغلب منتقدان را در پی داشته و هم مخاطبان را با خود همراه کرده است تا جایی که بیننده پروپاقرص بازپخش‌های آن هم بوده‌اند.

    *جذابیت سلمان فارسی برای ما ایرانیان

میرباقری تازه‌ترین اثرش را که این روزها در مرحله تصویربرداری است، جذاب‌ترین کار کارنامه‌اش عنوان می‌کند و  پیشتر در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم در این‌باره توضیح داده بود:  مقطع تاریخی که سلمان‌فارسی در آن زندگی می‌کرد، بسیار پرحادثه و پرتنش بود. طبیعی است در آن مقطع حوادث سیاسی و اجتماعی متفاوتی هم رقم خورده بود. بنابراین وقتی می‌خواستم سریال سلمان فارسی را بسازم، حوادث سیاسی، اجتماعی و مختصات آن خیلی جذاب‌تر از مقاطع تاریخی سریال‌های امام علی(ع) و مختارنامه بود.

ما در آن مقاطع خیلی حادثه نداشتیم اما در این دوره از تاریخ که سلمان زندگی می‌کرد، با حوادث زیادی روبه‌رو هستیم. حوادثی که باعث شد زندگی سلمان هم فرازونشیب‌های زیادی داشته باشد. به همین دلیل ساخت سریال سلمان فارسی برایم جذابیت زیادی به همراه داشته است. وقتی تاریخ ۱۰۰ ساله از انوشیروان تا خسرو پرویز و اتفاقات را مرور می‌کنیم، خواندن این بخش‌ از تاریخ هم جذاب است؛ به ویژه برای ما ایرانیان. پس به تصویر کشیدن تاریخ جذاب است و ویژگی‌های خاص خود را برای مخاطبان دارد.

این نویسنده و کارگردان در مورد پیش‌بینی‌اش درباره استقبال مخاطبان از سریال در زمان پخش بیان کرد: مسلما وقتی از همه پرسیده شود که قصه خسرو و شیرین را دوست دارند یا نه، پاسخ مثبت خواهند داد. جنگ بهرام چوبین و خسرو پرویز و... اینها مواردی است که برای تاریخ ایران جذاب است. به همین دلیل سریال سلمان فارسی می‌تواند برای همه جذاب باشد، حتی برای خودم هم این جذابیت زیاد بود. وقتی در تاریخ جست‌وجو می‌کردم و درباره این شخصیت پژوهش داشتم، برایم جالب بود که این کار را بسازم.

روایت ما در این سریال به گونه‌ای است که مخاطب با یک اثر تاریخی روبه‌رو می‌شود و قصه‌هایی خواهد دید که برایش جالب خواهد بود. وی در مورد نمایش مقاطع مختلف زندگی سلمان که پرحادثه و سراسر تغییر است هم به ما گفته بود: سلمان، زندگی پرفراز و نشیبی داشته و داستان سریال تلویزیونی سلمان فارسی از ابتدای تولد سلمان شروع می‌شود و تا پایان واقعه غدیر خم ادامه دارد. در این سریال به مهم‌ترین اتفاقات تاریخ پرداخته می‌شود. سلمان با توجه به عشق به حقیقتی که داشت، تقریبا همه ادیان را درنوردید تا در کنار پیامبر(ص) آرام گرفت و این نکته مهمی است.

پس بررسی سلمان فارسی یعنی بررسی تاریخ ادیان. ما به همه اتفاقات زندگی سلمان در سریال سلمان فارسی پرداخته‌ایم. قصه سریال جذاب است و روی فیلمنامه هم خیلی کار شده است. همچنین در اجرا به جزئیات هم بسیار توجه می‌کنیم. سریال به لحاظ پروداکشن بسیار عظیم است.

    *سلمان در ایام میانسالی و پیری

با کلید خوردن تصویربرداری این سریال مهم‌ترین پرسشی که مطرح شد این بود که چه کسی قرار است نقش سلمان را بازی کند؟ خبرهای متفاوتی به گوش می‌رسید تا این که تصاویری از علیرضا شجاع‌نوری با گریم منتشر شد. این هنرپیشه که در سمت‌های مختلف در سینما فعالیت داشته است و همچنان می‌توان ماندگارترین نقشش را عبدا... فیلم روز واقعه دانست، نقش اصلی این سریال را بازی می‌کند. نقش سلمان فارسی را در این پروژه سه بازیگر در سه مقطع «کودکی و نوجوانی»، «جوانی» و «میا‌نسالی و پیری» دارد که شجاع‌نوری عهده‌دار نقش دوران میانسالی و پیری سلمان فارسی است.
     

 *میرباقری ساخت کار تاریخی را به خوبی می‌داند

بازی در سریال‌های تاریخی ملزومات خود را دارد. انتخاب یک چهره که هم توان بازی در یک کار ماندگار را داشته باشد و در کنار باورپذیر بودن آن، از چالش‌های انتخاب بازیگر است. سریال سلمان فارسی به پشتوانه کارگردانی داوود میرباقری جلو رفته و هنوز بخش‌های مهمی از تصویربرداری آن باقی مانده است. آن‌طور که گفته شده این سریال قرار است در سه فصل ضبط شود. فصل اول مربوط به ایران قبل از اسلام، فصل دوم مربوط به دوره بیزانس و فصل سوم دوره اسلام است.

میرباقری به واسطه کارگردانی آثار ماندگاری چون امام علی(ع)، معصومیت از دست رفته و مختارنامه، ساخت کار تاریخی را به خوبی می‌داند. استفاده او از بازیگران توانمند حوزه تئاتر و تلویزیون هم نکته دیگری است که او را در ساخت آثاری این‌چنین موفق کرده است. محمد فیلی نیز یکی دیگر از بازیگرانی است که در مختارنامه و با بازی در نقش شمر توانست توان هنری‌اش را به رخ بکشد. او در کارهای دیگر تلویزیونی مثل بانوی عمارت و بانوی سردار هم بازی کرده و تسلط زیادی به بازی در نقش‌های تاریخی دارد.

فیلی، بازیگر شمر سریال مختارنامه در خصوص چالش‌های بازی در کارهای تاریخی به خبرنگار «جام‌جم» می‌گوید: بازی در کارهایی که به مسائل روز می‌پردازد، ساده و برای بازیگر هم آسان است زیرا به راحتی می‌تواند آن را انجام دهد. در واقع چون مابه ازای آن در جامعه زیاد است، کار سختی نیست. اما کار تاریخی مطالعه بسیاری می‌طلبد و نیاز به موشکافی زیادی دارد. در واقع بازیگر برای رسیدن به جزئیات نقش، باید کتاب‌های بسیاری بخواند و تحقیق کند تا بتواند نقشی را بازی کند که برای مردم قابل قبول باشد.

وی در ادامه عنوان می‌کند: مردم در اصل قضیه قرار گرفته‌اند و بسیاری‌شان تاریخ را خوب می‌شناسند. به همین دلیل بازیگر برای بازی در یک نقش تاریخی و قابل باور کردن آن برای مردم، باید موشکافی بسیاری کند. در این صورت است که نقش مقبول مردم می‌شود و آن را پس نمی‌زنند.

فیلی تصریح می‌کند: بازی در کارهای مربوط به تاریخ معاصر با تاریخ باستان بسیار متفاوت است. این دو دوره بسیار با هم متفاوت است و بازیگر برای هر کدام نیاز به اطلاعات مجزایی دارد. برای بازی در هر کدام از این دوره‌ها باید مقطع مربوطه را به درستی مطالعه کرد و در نهایت چکیده درستی از آن را به مخاطب ارائه کرد.

این بازیگر ادامه می‌دهد: من ابتدای کار بازی در سلمان فارسی هستم. امیدوارم این سریال بزرگ به سرانجام برسد. به نظرم عظیم‌ترین سریالی است که در خاورمیانه ساخته شده است. در واقع پربازیگرترین و سنگین‌ترین کاری است که تاکنون انجام شده است. البته در کل کار با داوود میرباقری خیلی خوب و لذتبخش است و بازیگر را سر ذوق می‌آورد. به همین دلیل بازیگر بدون استرس و نگرانی در کنار او کار می‌کند. او در خصوص حس و حال کار در سلمان فارسی می‌گوید: هنوز کارم شروع نشده اما قطعا با حس و حال سرزنده‌تری فعالیت خواهم کرد.فیلی درباره نقش خود در سلمان فارسی عنوان می‌کند: هنوز جزئیات نقش مشخص نشده اما می توانم بگویم که مربوط به دوره ایرانیان است.

این بازیگر درباره شناخته شدنش با نقش شمر عنوان می‌کند: هر جا که می‌روم، مرا با نقش شمر به یاد دارند و می‌شناسند. به هر حال هم سریال «مختارنامه» کار فاخری بود و هم این که کوچک و بزرگ این شخصیت را می‌شناسد. وقتی آقای میرباقری این پیشنهاد را به من داد، فکر کردم شوخی می‌کند. برای همین گفتم چرا من باید این نقش را بازی کنم؟ این همه نقش در این سریال هست! با این حال همه امیدم به این بود که این نقش را خوب بازی کنم و بتوانم از عهده‌اش برآیم. چون بازی در چنین نقش‌هایی خیلی سخت است. کوچک‌ترین اشتباه بازیگر آن را خراب می‌کند و نتیجه خوبی حاصل نمی‌شود. بنابراین تلاش کردم آن را قابل قبول بازی کنم و منفور جامعه نشوم.

فیلی درباره بازی در نقش‌های منفی و واکنش مردم به این نقش‌ها می‌گوید: در گذشته برخوردها متفاوت بود. اما مخاطب به آن هوشمندی رسیده که بازیگر فقط یک نقش را بازی می‌کند و ربطی به خودش ندارد. البته با من خیلی خوب برخورد می‌کنند. نقش‌های بسیاری هست که دوست دارم بازی کنم، اما هنوز قسمت من نشده است.  

    
*صدای سحرانگیز اسقف رومی

یکی از بازیگران سریال سلمان فارسی که با ایفای نقش در این سریال آخرین اثر خود را در قاب تلویزیون به جا گذاشت، زنده‌یاد چنگیز جلیلوند است. این دوبلور پیشکسوت که در چند اثر سینمایی و تلویزیونی به ایفای نقش پرداخته است، جزو نخستین بازیگرانی بود که ذهن کنجکاو بسیاری را درباره گروه بازیگران سریال تازه میرباقری کمی آرام کرد زیرا تصویری از بازی او در این سریال و در قامت یک رومی منتشر شد.

هر چند گفته می‌شود او حضوری کوتاه در قالب نقش اسقف رومی دارد اما این حضور با صدای تاثیرگذارش جلوه خواهد کرد. صدای ماندگار دوبله که در میان دوبلورها به مرد حنجره طلایی معروف بود ۲آذر۱۳۹۹ خاموش شد و برای تماشای آنچه سازندگان سریال سلمان فارسی از هنرمندی زنده‌یاد جلیلوند وصف کردند، باید منتظر پخش ماند و دید آخرین یادگاری این استاد صدا چگونه است.
   

*جمعی از خوبان هنر

در میان فهرست بلندبالای نقش‌آفرینان سریال سلمان فارسی چند نام به چشم می‌خورد که با وجود سابقه بازیگری بیشتر به عنوان دوبلور شناخته می‌شوند. یکی از این اسامی تورج نصر، صداپیشه پیشکسوت است که گفته می‌شود در کالبد چند نقش از جمله طارق؛ خادم فضول در این قصه حضور دارد. تورج نصر درباره این سریال بیان می‌کند: حضورم در این سریال برایم بی‌نظیر بوده است، مگر می‌شود با داوود میرباقری کار کنید و لذت نبرید، از نظر من این سریال بزرگترین و موفق‌ترین سریال تاریخی تلویزیون خواهد شد.

به‌ نظرم سریال سلمان فارسی شگفت‌انگیز خواهد شد، زیرا بهترین هنرپیشه‌های سینما و تلویزیون در این اثر حضور دارند. نزدیک به دو سال است که این پروژه آغاز شده و می‌توانم بگویم در کنار زیبایی و جذابیتش، پروژه بسیار سختی است. طبیعتا نمی‌توانیم خودمان را با تولیدات روز جهانی مقایسه کنیم زیرا امکانات متفاوتی داریم اما با نظر به امکانات موجود، این سریال بسیار عالی ساخته می‌شود، سلمان فارسی لوکیشن‌های فراوانی دارد، در ساخت دکور و لباسش دقت بی‌نظیری شده و از لحاظ کارگردانی و فیلمنامه حرف ندارد.این بازیگر می‌گوید: قرار است دو نقش را بازی کنم، نقشم در این پروژه بسیار متفاوت است و برای داوود میرباقری مهم است که بازیگرانش در یک نقش تکرار نشوند.

من لحظه به لحظه از داوود میرباقری کار یاد می‌گیرم. در این پروژه نکات بسیاری به تجربیات من اضافه شده است. نقشم در این سریال مثبت است و یکی از یاران سلمان فارسی را در دربار بازی می‌کنم. «سلمان فارسی» اثر سختی است، لوکیشن‌های فراوان و پروسه تولید طولانی مدتی دارد. من بیشترین بازی را با علیرضا شجاع‌نوری دارم، بازی او در نقش سلمان بی‌نظیر است، وی از لحاظ شخصیتی و هنری بسیار انسان بزرگی است و برای من افتخار است که در کنار او به ایفای نقش پرداختم. در کنار همه این موارد کار کردن با داوود میرباقری همچون کلاس درس است. وی بر کارش مسلط و نویسنده بسیار خوبی است و شناخت درستی هم از بازیگران دارد. وی بزرگترین و بهترین کارگردان آثار تاریخی در ایران است.
   

*ناخدایی در دریای تاریخ

یکی از بازیگرانی که نقش او در سریال سامان فارسی مشخص و عکسی جذاب از او در لباس این نقش منتشر شد، داریوش فرهنگ است. او در دومین همکاری‌اش با میرباقری در این سریال نقش ناخدای کشتی هانیبال را ایفا می‌کند و خود را در قامت یک مرد دریا محک می‌زند. فرهنگ پیش از این در سریال معصومیت از دست رفته با نقش عبیدا... بن زیاد با میرباقری همکاری داشت که خوش درخشید و بسیار مورد توجه منتقدان و سایر مخاطبان قرار گرفت. حال باید دید نقش تازه او چه فرصت تازه‌ای را جهت دیده شده برای این بازیگر و کارگردان باسابقه فراهم آورده است.

  
 تاجری از سرزمین‌های دور

شکرخدا گودرزی هم جزو بازیگرانی است که خبرهایی از حضورش در این سریال منتشر شده و طبق پیگیری‌ها ما او در نقش کلبی؛ تاجر یهودی از اورشلیم مقابل دوربین میرباقری می‌رود. گودرزی، بازیگر، کارگردان و مدرس حوزه نمایش که در آثار تاریخی بسیاری مثل شهرزاد، شب دهم، ستارخان، ایراندخت و... حضور داشته است بیش از هر فیلم و سریالی با ایفای نقش بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سریال معمای شاه شناخته می‌شود.

او در گفت‌وگویی درباره حضورش در آثار نمایشی تاریخی و تفاوت جنس کار در این دست فیلم‌ها و سریال‌ها بیان کرد: نوع دیالوگ‌گویی و حرکات بدن در کارهای تاریخی متفاوت است. زبان دیگر گفت‌وگوی امروزی نیست، بازیگر باید به حرکات و سکنات خود زبان هم آشنا باشد. این تفاوت در نوع ایست و نگاه هم وجود دارد. کارهای تاریخی بستر اصلی برای باورپذیری مخاطب است که اگر شما را باور نکند پس می‌زند.

همان‌طور که اشاره شد تعداد زیادی از بازیگران به دلایل مختلف همچون دیده شدن آثار میرباقری و حرفه‌ای بودن او تمایل دارند با این کارگردان کار کنند. همچنین عظمت سریال سلمان فارسی از دلایل دیگری است که بسیاری از هنرمندان را  به بازی در این سریال علاقه‌مند کرده است. به همین اندازه برای عده‌ای از مخاطبان هم دانستن نام بازیگران تازه‌ترین اثر میرباقری جذاب است. تا امروز یکی دیگر از چهره‌هایی که مقابل دوربین رفته، فرهاد اصلانی است که نقش آبنوس، تاجر ایرانی را ایفا می‌کند. همچنین چهره بازیگر دیگر، مصطفی طاری است که در سریال مختارنامه هم با میرباقری همکاری داشته است.

او در توضیح نقشش گفت: در سریال سلمان فارسی نقش کوتاهی را پذیرفتم که هرچند کوتاه است اما در یک قسمت سریال فوق‌العاده حساس است و تا امروز چنین نقشی را ایفا نکرده بودم. همواره دنبال نقش‌هایی هستم که بتوانم از عهده آن بربیایم. هر بازیگری که هنر بازیگری دارد، خودش را بعد از ۵-۴ سال می‌شناسد و می‌داند از پس چه کارهایی برمی‌آید. نقشم در سلمان فارسی بسیار زیبا و حساس بود و برایم تازگی داشت.شنیده‌ها حاکی است که مهدی فقیه هم اثری از خود در قاب سریال سلمان فارسی ثبت کرده است.

او درباره این سریال تاریخی و کیفیت آن بیان کرد: این سریال از جمله آثار طولانی‌مدت و به نوعی اثری ملی محسوب می‌شود که از جمله آثار ماندگار تاریخ تلویزیون خواهد شد و مطمئن باشید یک سر و گردن از تمامی آثار تاریخی که تاکنون ساخته شده، بالاتر است. همه چیز در این پروژه برنامه‌ریزی شده است، اثر به خوبی مدیریت می‌شود و در راس آن میرباقری کاملا بر امر تولید اشراف دارد. تحقیقات فراوانی روی سریال صورت گرفته و امیدوارم در زمان پخش یکی از بهترین‌های تلویزیون در سال‌های اخیر باشد. محمدرضا هدایتی هم در نقش تاجر هندی در قشم مقابل دوربین رفت.

هشام رستم هم یکی از بازیگران خارجی این سریال است که چند ماه پیش درگذشت. این بازیگر ترک تبار اهل تونس که در آثار شناخته‌ شده‌ای چون بیمار انگلیسی، طلای سیاه و... بازی داشته است در این سریال به نقش راهب کلیسای بیزانس جان بخشید. همچنین انوش معظمی، محمدجواد جعفرپور، حسن میرباقری، سیدمهدی میرقاسمی و.... از جمله دیگر بازیگرانی هستند که نام‌شان تا امروز اعلام شده است.

*سفری به خارج از مرزها

گفته می‌شود با حضور حسین طاهری از سال ۹۵، پروژه سلمان فارسی به لحاظ تهیه‌کنندگی به ثبات رسید. روایت قصه زندگی این صحابی آسان نیست چراکه سلمان راهی پر فراز و نشیب را طی کرده، بسیار سفر رفته و سرد و گرم زیادی چشیده تا به آن شخصیت رسیده که ما از او سراغ داریم. به تصویر کشیدن این زندگی متفاوت در قاب جادو و در قالب قصه‌ای تماشایی که در دل تاریخ روایت می‌شود، تلاش و امکانات زیادی طلب می‌کند.

برای مثال بخش‌هایی از این سریال هم اکنون در ارمنستان در حال تصویربرداری است. طاهری هم پیش از این درباره سفر به خارج از کشور برای تصویربرداری بخش‌هایی از قصه به خبرنگار جام‌جم گفته بود: سفر کوتاهی به خارج از ایران خواهیم داشت ولی برنامه‌ریزی برای تولید و تصویربرداری بخش عمده سریال در ایران خواهد بود. این تهیه‌کننده درباره افزوده شدن چهره‌های تازه در قامت ایفاگران شخصیت‌های این قصه، بیان کرد: بازیگران زیادی می‌آیند و می‌روند.

بیش از هزار نفر از سراسر ایران که جزو اهالی تئاتر هستند در بخش‌هایی از کار حضور داشتند که قبلا در مورد بازی این گروه از بازیگران، خبرهایی را اعلام کرده بودیم. امیدوارم کار به همین صورت پیش برود و در ادامه پروژه هم بتوانیم بازیگران بیشتری را کنار خود در سریال سلمان فارسی داشته باشیم.