صدا وسیما فقر برنامه‌ساز نه فقر مالی

در حالی که معاون سیما از لزوم تقویت بودجه رسانه ملی سخن می‌گوید، به نظر می‌رسد مسئله اصلی در افت مرجعیت خبری سازمان صداوسیما بودجه نیست

دو هفته پیش که لایحه بودجه 1402 به مجلس شورای اسلامی ارائه شد، درباره بودجه سازمان صداوسیما حواشی بسیاری به وجود آمد. روشن شد در بودجه پیشنهادی دولت برای سال آینده، برای رسانه ملی حدود 8 هزار میلیارد تومان در ردیف‌های اصلی و ۳ هزار و ۲۴۰ میلیارد تومان دیگر نیز در بخش اعتبارات متفرقه در نظر گرفته شده که مجموع بودجه تلویزیون را برای سال 1402 به رقم ۱۱ هزار و ۱۷۸ میلیارد تومان می‌رساند.

ارقامی که با وجود مخالفت‌های فراوان در فضای مجازی، از سوی سازمان صداوسیما نیز با انتقاد مواجه شد، چراکه طبق بیانیه رسمی این سازمان، مدیران رسانه ملی این رقم را کافی نمی‌دانستند. حرف صداوسیما این است که طبق قانون برنامه ششم توسعه و تا زمان تصویب برنامه هفتم، باید بودجه صداوسیما به 0.7 درصد از بودجه عمومی کشور برسد که در این صورت، رقم بودجه نهایی این سازمان حدود 15 هزار میلیارد تومان خواهد بود. با این حال، ماجرا به فراموشی سپرده شد تا دیروز که محسن برمهانی معاون سیما، در اظهارنظری این بودجه را ناکافی دانست و در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم، با اشاره به عواملی چون افزایش 20 درصدی بودجه کارمندان، لزوم کاهش نقش حامیان مالی، مخاطب فراوان برنامه‌های گران‌قیمت، هزینه‌های بالای سریال‌سازی و اهمیت مقابله با شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور، از لزوم افزایش بودجه صداوسیما برای سال 1402 سخن گفت.

یک آمار عجیب

در بخشی از گفت‌وگوی برمهانی با روزنامه جام‌جم آمده است: «بودجه‌ای که ما در صداوسیما هزینه می‌کنیم در قیاس با یکی از این بنگاه‌هاى دروغ‌پراکنى و تجزیه‌طلب که گاو شیرده را در ذهن مخاطبان تداعى مى‌کند، یک‌هفتم یا یک‌هشتم است!» به نظر می‌رسد با اشاره به «گاو شیرده»، منظور معاون سیما، شبکه ایران اینترنشنال است که از سوی پادشاهی عربستان سعودی حمایت مالی می‌شود. اگرچه ارقام روشن و رسمی درباره بودجه این شبکه تجزیه‌طلب وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد رقمی که معاون سازمان صداوسیما اعلام کرده، نیز با واقعیت فاصله دارد.

جست‌وجو و بررسی در اظهارنظرها درباره بودجه این شبکه، نشان می‌دهد جز بودجه 250 میلیون دلاری که در سال 2017 و فقط برای راه‌اندازی این شبکه داده شد، بودجه این شبکه سالانه حدود 50 میلیون دلار است. این رقم را حسن هانی‌زاده کارشناس مسائل بین‌الملل نیز به تازگی در گفت‌وگویی بیان کرده است.

جالب این که خود روزنامه جام‌جم در 9 اردیبهشت ماه 99 در خبری به نقل از روزنامه گاردین که مهم ترین منبع گزارش بودجه این شبکه است، نوشته است: «در انتهای گزارش گاردین آمده که بر اساس صحبت‌های یک منبع محرمانه خبری، عربستان سعودی ۲۵۰ میلیون دلار برای کمک به ایجاد شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال کمک کرده و هزینه‌های این شبکه برای اجاره‌بها و حقوق پرداختی به کارکنان، سالانه حدود ۵۰ میلیون دلار است.» این در حالی است که صداوسیما با بودجه امسال خود که حدود 10 هزار میلیارد تومان معادل 228 میلیون دلار است، می‌تواند 4.5 شبکه ایران اینترنشنال را اداره کند. اگرچه مقایسه این شبکه با صداوسیما شاید خیلی دقیق نباشد، چراکه صداوسیما دارای شبکه‌های متعدد و به زبان‌های مختلف است، اما همین اعداد نیز به خوبی نشان‌دهنده چابک نبودن و مشکلات جدی ساختاری در سازمان صداوسیماست.

مثلا طبق برآوردها نیروهای رسمی و غیررسمی صداوسیما حدود 50 هزار نفرند که با فرض دریافت حقوق ماهانه 13 میلیون تومان برای هر فرد، مجموع حقوق آن‌ها 7 هزار و 800 میلیارد تومان می‌شود؛ یعنی چیزی معادل 80 درصد بودجه صداوسیما عملاً خرج حقوق و هزینه‌های جاری می‌شود بنابراین چیزی برای تولید برنامه‌های فاخر باقی نخواهد ماند. موضوعی که از مشکلات جدی و اصلی صداوسیماست.

یک رویکرد قابل تأمل

نکته دیگر آن که اصل رویکرد معاون سیما که از صحبت‌های وی در این گفت‌وگو مشخص است، همچنان محل بحث قرار دارد. این که آیا مشکل سازمان صداوسیما بودجه است و آیا با تزریق پول بیشتر، مسئله افت مرجعیت خبری و سرگرمی آن حل خواهد شد، پرسش‌های مهمی است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که صداوسیما سازمانی بسیار فربه است که بخش زیادی از درآمدهای خود را صرف حقوق و دستمزد حدود 50 هزار کارمند رسمی و غیر رسمی خود می‌کند، اما یک سازمان رسانه‌ای باید چابک باشد و بودجه را به برنامه‌سازی اختصاص بدهد، نه هزینه های جاری.

به علاوه آن که در سال‌های اخیر، شمار برنامه‌ها و سریال‌های پرهزینه و کم‌بیننده در تلویزیون، کم نبوده است؛ مواردی مثل «کهکشان»، «ستاره‌ساز»، «مسابقه ایران» و حتی «ویژه برنامه جام جهانی» که نتوانستند آن قدر که باید و شاید، مخاطب را جذب کنند و به موفقیت چندانی دست نیافتند.