خاتونِ واقعی چه کسی است؟ | جزئیات داستان سریال خاتون در جریان تاریخ معاصر ایران

 فصل دوم سریال «خاتون» از دی‌ماه شروع شد و تا به این‌جای کار، تینا پاکروان توانسته مخاطب را با خود همراه کند. «خاتون» با بازی نگار جواهریان زنی را نشان می‌دهد که در زمانه خودش سعی می‌کند تا برای کشورش و دفاع از آن تلاش کند و بجنگد اما تینا پاکروان شخصیت اصلی «خاتون» را از چه کسی وام گرفته است؟

داستان «خاتون» در جریان تاریخ معاصر، همزمان با حمله متفقین به ایران در شهریور ۱۳۲۰ است. خانواده ملک، خانواده‌ای ارتشی است که در رشت زندگی می‌کنند. پدر خانواده ناصر ملک‌لاهیجی از دنیا رفته و اکنون شیرزاد ملک، مسئولیت اداره خانه را دارد که اشکان خطیبی، نقش او را بازی می‌کند؛ مرد ارتشی جوانی که وظیفه ملی و ارتشی خود را پاسداری از خاک وطن می‌داند و برای دفاع از آن احساس مسئولیت می‌کند. شخصیت اول این سریال همان‌طور که گفته شد، خاتون بختیاری است. زنی جوان با میل به زندگی و پیشرفت در ایرانی که با ظهور پهلوی اول در کشاکش گذر از سنت به مدرنیته است.

هنوز میل به سنت‌ها و تحکم‌ها و مناسبات سلطه‌گرانه به‌ویژه در بدنه مردسالار جامعه و مردانی، چون شیرزاد ملک، افسر ارتش شاهنشاهی و همسر خاتون جلوه برتر را دارد. همچنان که همزمان مانند بسیاری از مردان آن روزگار تلاش دارد غیر از پدر خود رفتار کند و رفتارش با خاتون، مدرن و متمدنانه باشد. در شناسنامه سریال، خاتون زنی معرفی شده است در زمره زنانی که روزی روزگاری در ایران برای زندگی جنگیده‌اند و تینا پاکروان در مقام نویسنده و کارگردان سریال، این جنگ برای زیستن مستقل یک زن را به دل رویدادهای پرتلاطم ایران در میانه جنگ جهانی دوم که وقایع شهریور ۱۳۲۰ نقطه عطفی برای آن بود، برده است. 

بی‌بی مریم بختیاری متولد ۱۲۵۳ استان چهارمحال‌وبختیاری است و مشهور به سردار مریم بختیاری، نویسنده ایرانی و از زنان فعال در انقلاب مشروطه بود. خانواده بی‌بی‌مریم از بانفوذترین خاندان‌های ایرانی در دوره قاجار به‌شمار می‌آمد. پدر او، حسین‌قلی‌خان ایلخانی (از خوانین ایل بختیاری) و برادران او، علیقلی‌خان سردار اسعد (از رهبران انقلاب مشروطه) و نجفقلی صمصام‌السلطنه (دو دوره رئیس‌الوزرای ایران) و نیز عموزادگان او، از رجال شناخته ‌شده دوران قاجار و پهلوی محسوب می‌شدند.

او مادر علیمردان‌خان بختیاری بود. بی‌بی‌مریم از پیشگامان مطالبات حقوق زنان و از مدافعان ملی سرزمین ایران در خلال جنگ جهانی اول به‌شمار می‌آمد. او از زنان باسواد و روشنفکر عصر خود بود که همزمان با وقوع انقلاب مشروطه، به طرفداری از حقوق زنان برخاست. فنون اردوکشی نظامی و لشکرداری را از پدر و برادرانش آموخت و آموزه‌ها را در زمان نبردهای انقلاب مشروطه؛ در فتح تهران و نیز فتح اصفهان، همچنین در جنگ جهانی اول به کار بست. او از سرمایه مادی و معنوی خانواده خود برای تشکیل یک هنگشیر میدان از سواران بختیاری، برای مبارزه با اشغالگران روس و انگلیس، در جنگ جهانی اول استفاده کرد.

بی‌بی مریم، یکی از مشوقان اصلی سردار اسعد بختیاری برای فتح تهران محسوب می‌شد. او در نامه‌ها و تلگراف‌های مختلف بین سران ایل بختیاری و سخنرانی‌های مهیج، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد صغیر در زمان محمدعلی‌شاه قاجار، آماده می‌کرد و همواره به‌عنوان یکی از شخصیت‌های ضداستعماری و استبدادی عصر قاجار مطرح بود. بی‌بی مریم بختیاری، پیش از فتح تهران، مخفیانه با عده‌ای سوار وارد تهران شد و در خانه پدری حسین ثقفی، منزل کرد.

به مجرد حمله سواران بختیاری به فرماندهی علی‌قلی‌خان سردار اسعد، به تهران، پشت‌بام خانه را که مشرف به میدان بهارستان بود، سنگربندی کرد و با عده‌ای سوار بختیاری، از پشت سر با قزاق‌های طرفدار محمدعلی‌شاه، مشغول نبرد شد. در این رویداد، او شخصا تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در فتح تهران، میزان محبوبیت او در ایل بختیاری و مجاهدان مشروطه‌خواه را افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت، به‌طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.

 بسیاری از رجال سیاسی و نویسندگان آزادی‌خواه ایرانی، همچون علی‌اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار و وحید دستگردی با خانواده بی‌بی مریم و نیز با خود او، ارتباط و معاشرت داشتند. سردار مریم بختیاری در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، ۳ سال پس از اعدام فرزند ارشد خود، علیمردان‌خان، در شهر اصفهان درگذشت. او در تکیه میرفندرسکی تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. زندگی بی‌بی مریم بختیاری، سوژه سریال تلویزیونی «بانوی سردار»، ساخته پرویز شیخ‌طادی هم بود که از شبکه سوم سیما پخش شده است.