دوبله امروز از فقر مدیران دوبلاژ بزرگ رنج می برد

منوچهر والی‌زاده می‌گوید: «گرچه دوبله امروز آسان شده اما دوبله‌های امروزی ایرادهای متعدد فنی و تکنیکی دارند. با وصف بر اینکه برخی مواقع صداهای جوانی را می‌شنوم که دوستشان می‌دارم و کارشان را می‌پسند، اما باید اعتراف کنم که صدا و دوبله کسانی مانند ملک‌آرایی، لطیف‌پور، مقامی و اسماعیلی در تاریخ دوبله ایران دیگر تکرار نخواهد شد.» گفت‌وگوی ما را با منوچهر والی‌زاده که تجربه کار مشترک با استاد هوشنگ لطیف‌پور را هم در کارنامه دارد، بخوانید:

نه اینکه بخواهیم از این زاویه بحث را شروع کنیم که خدای نکرده کار دوبلورهای جوان ضعیف است یا آن مایه دوبلورهای قدیمی را ندارند، اما قدیمی‌ها صدای خاص خودشان را داشتند. چرا دوبلورهای بزرگ جایشان خالی می‌ماند؟

موضوع اصلی در این بحث گذشت زمان و کسب تجربه است. نمی‌توانم در این مجال اندک از تکنیک دوبله به شکلی جزئی‌نگرانه صحبت کنم و آن را مورد واکاوی قرار دهم. به گمانم در آن زمان خدا صداها را برای این عزیزان خلق کرده بود و آنها هم از این صداها بهره می‌بردند. اکنون هم صداها همچنان وجود دارند و انواع و اقسام صداها را می‌شنویم اما باید پرورش پیدا کنند.

آن زمان چه تفاوتی با امروز روز داشت؟

آن زمان صداها بود و صاحبان صدا آن را پرورش می‌دادند.

چگونه؟

با مدیران دوبلاژی که کارشان را بلد بودند. با فرهنگ متعالی دوبله. یعنی فرهنگی که فقط فرهنگ دوبله بود و بس. هر دوبلوری به کارش عشق می‌ورزید. الآن آن فرهنگ دوبله بیش و کم مخدوش شده است. یعنی کسی نیست که به عزیزان علاقه‌مندان بگوید که چگونه بگو و چگونه صدایت را تغییر بده و صدایت را چگونه بساز. کسی هم نیست که چنین راهنمایی‌هایی کند. دوبله امروز در مواردی تک نفره انجام می‌شود. یکی در جای چند نفر صحبت می‌کند و هر طور هم که دوست دارد و عشقش می‌کشد می‌گوید و پیش می‌آید. استادی نیست که از نظر فن بیان و تکنیک دوبله، آنها را در کار دوبله راهنمایی کند. آنچه خودشان دوست دارند می‌گوید و دوبله امروز در یک کلام به همین شکل است. اما آن کار درخشان زمان می‌برد و تجربه می‌طلبد. آن زمان به هر حال مدیران دوبلاژ قدیمی و کار کرده‌ای بودند که ما وقتی وارد عرصه شدیم، استادانی مانند آقای کسمایی، شادوران لطیف‌پور ما را راهنمایی می‌کردند.

نظرتان درباره دوبله‌های امروزی چیست؟

 در حال حاضر هم هستند بچه‌هایی که صداهای خوبی دارند. نمی‌توانم تک تکشان را نام ببرم اما گاهی اوقات صدایشان را می‌شنوم و می‌دانم که صدای بسیار خوبی دارند اما همان صدا هم باید پرورش یابند. برخی هم خودشان با خودشان کنار آمده‌اند و در این عرصه کار می‌کنند و تمرین می‌کنند.

امروز دوبله به مراتب ساده‌تر شده. قضاوتتان در این باره چیست؟

ساده‌تر شده به دلیل اینکه گوشی‌های همراه در دست همه هست. علاوه بر این تشکیلات دیجیتال و لپ تاپ در اختیار همه است. در خانه می‌توانند تمرین کنند و عده زیادی هم این کار را می‌کنند.

آیا دوبله امروز با همین وضعی که می‌فرمایید کیفیت دوبله سابق را دارد؟

به نظرم چنانچه باید و شاید نیست.

چرا؟

یکی از دلایلش ضعف گویندگی است. یکی دیگر انتخاب نشدن سر جای دیالوگ‌ها و پرسوناژهاست. اغلب می‌بینیم که کسی نیست صداها را بشناسد و سر جایش قرار دهد. هنوز آن شخصیت پیدا نشده. برخی از دوبلورهای جوان سعی دارند این موضوع را میان خودشان حل کنند. برخی فیلم‌ها را می‌بینیم و متوجه‌ام که واقعاً صداها به صورت‌ها نمی‌نشیند و متأسفانه کسی هم نیست که این عزیزان علاقه‌مند را راهنمایی کند. امیدوارم در آینده این نقایص برطرف شود.

می‌دانم که با آقای لطیف‌پور حشر و نشر داشتید. ارتباطتان با ایشان چگونه بود؟

متأسف شدم که ایشان چند روز پیش به رحمت خدا رفتند. ایشان از استادان درجه یک و نخستین دوبلورهای ما بودند. لطیف‌پور به واقع یکی از استادان سرآمد من بود. ایشان کسی بود که در فیلم «اتللو» شکسپیر را برای نخستین بار و پیش از همه صداگذاری کرد. آنجا پرویز بهرام خوش صدا با صدای خاص جای «سرگئی باندرچوک» صحبت کرد و استاد هوشنگ لطیف‌پور جای «یاگو» صحبت کرد. این فیلم نخستین اتللویی بود مردم ما دیدندو از شنیدن صداهای درخشان لذت بردند و پسندیدند. به گمانم اتللو یکی از درخشان‌ترین کارهای آقای لطیف‌ور بوده و هست. این دوبله چیزی قریب به ۶۰ سال پیش انجام شد و چه آن زمان و چه برای امروز کار بی‌نظیری بود و هست.

خاطره دیگری از زنده‌یاد لطیف‌پور دارید؟

یکی از سریال‌هایی که آقای لطیف‌پور اواخر سال ۱۳۵۶ و اوایل ۱۳۵۷ دوبله کرد، سریال «دلیران تنگستان» بود که در حال حاضر هم گاهی از تلویزیون پخش می‌شود. این سریال یکی از کارهای درخشانی دیگری بود که ایشان دوبله کرد. من در آن سریال نقش اصلی‌اش را صداپیشگی کرده‌ام؛ یعنی رئیسعلی دلواری را. یکی از سریال‌های خوبی که با ایشان خاطره مشترک و همکاری مشترک دارم همین سریال است. هنوز گمان نمی‌کنم که ایشان از میان ما رفته است. او در قلب و ذهنم جاودانه است و صدایش ماندگار.