«بچه زرنگ» چگونه پدیده جشنواره «فجر» شد؟ / تابوهایی که شکستیم!

حامد جعفری تهیه‌کننده انیمیشن سینمایی «بچه زرنگ» به کارگردانی مشترک بهنود نکویی و محمدجواد جنتی درباره این انیمیشن گفت: ما در گروه هنر پویا به همراه شریک اصلی‌مان در اثر «بچه زرنگ» یعنی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان بخشی از بدنه فعالان سینمای کودک و نوجوان در کشور، همواره تلاش می‌کنیم تا از هر فرصت و روزنه‌ای برای بهبود وضعیت سینمای مهجور و مغفول کودک و نوجوان استفاده کنیم و طبیعتاً جشنواره فجر هم یکی از همین فرصت‌هاست. لذا به محض اینکه احساس کردیم، این امکان را خواهیم داشت که نسخه‌ای از فیلم را برای نمایش در جشنواره فجر آماده کنیم، در جشنواره ثبت نام کردیم و حضور «بچه زرنگ» در جشنواره فرصتی بود تا فعالان، دست‌اندرکاران، منتقدان، مدیران و همه صاحب نظران توجه‌شان معطوف به سینمای کودک و نوجوان و اهمیت و جایگاه این پدیده شود.

وی درباره اینکه «بچه زرنگ» تنها انیمیشن حاضر در بخش سودای سیمرغ چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر بود در حالی که در فراخوان از لزوم حضور دست کم دو انیمیشن گفته شده بود، عنوان کرد: قصد ما از حضور در جشنواره این بود که بتوانیم از این فرصت استفاده کرده و توجه‌ها را معطوف به سینمای کودک و نوجوان کنیم و الان می‌توانم این طور ارزیابی کنم که در واقعیت هم این اتفاق رخ داده و توجه بخش‌های گوناگون فرهنگ و هنر کشور به سینمای کودک و نوجوان و به ویژه به انیمیشن جلب شده است اما اینکه عملکرد ستاد جشنواره نسبت به رعایت فراخوانش و موارد دیگر چطور بوده، طبعاً موضوعی نیست که من بتوانم به آن پاسخ دهم و این دست سوالات را باید از دبیر محترم جشنواره و مدیران ستاد جشنواره پرسید.

این تهیه‌کننده درباره سیمرغ بهترین انیمیشن که به این اثر اهدا شد در حالی که در بخش انیمیشن‌ها رقیبی نداشت، مطرح کرد: برداشت من نسبت به سیمرغی که به «بچه زرنگ» به عنوان بهترین فیلم اهدا شد، این است که بالاخره فیلمی در همه بخش‌هایی که امکان رقابت با آثار رئال را داشته، نامزد شده یعنی رقیب فیلم‌های رئال بوده و با آنها رقابت کرده، در مقایسه بین فیلم‌ها نیز «بچه زرنگ» واجد ویژگی‌ها و نکات و مواردی بوده که مورد توجه هیأت داوران قرار گرفته و همین هم سبب شده است تا در قیاس با سایر آثار بخش مسابقه «بچه زرنگ» در بخش‌های مهم کاندیدا شود. طبیعی است که چنین اثری که کاندیدای بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه، بهترین تدوین، بهترین موسیقی و بهترین صداگذاری بوده به عنوان بهترین فیلم سیمرغ جشنواره را کسب کند و طبعاً چون این اثر مهم، یک انیمیشن سینمایی بوده است، احتمالاً هیأت داوران از این فرصت استفاده کرده‌اند تا بتواند به نوعی در بخش بهترین فیلم یک سیمرغ به بهترین فیلم رئال و یک سیمرغ به بهترین فیلم انیمیشن بدهد. برداشت من از سیمرغ «بچه زرنگ» این طور است. این را هم اضافه کنم که اساساً این حرف را که انیمیشن‌ها باید با هم رقابت کنند و فیلم‌های رئال هم باید با هم رقابت کنند را من قبول ندارم، چرا که مشی جشنواره‌های مهم دنیا هم این طور نیست و در خیلی از جشنواره‌ها یک فیلم سینمایی انیمیشن در همه بخش‌هایی که واجد آنهاست، می‌تواند با آثار رئال رقابت کند و اگر جایزه ویژه‌ای هم جشنواره‌ای برای انیمیشن قائل می‌شود علاوه بر رقابت عمومی با سایر آثار است. پس «بچه زرنگ» در رقابت با سایر آثار بخش سودای سیمرغ، بهترین فیلم جشنواره بوده اما سیمرغ اعطایی به آن به جهت آنکه یک انیمیشن سینمایی بوده، عنوان بهترین فیلم انیمیشن را به خود گرفته است.

تهیه‌کننده «فیلشاه» اضافه کرد: «بچه‌زرنگ» به دلیل ویژگی‌های مهمی که داشت در همه بخش‌هایی که امکان رقابت با آثار رئال داشت، مورد توجه قرار گرفته و کاندیدا شد. این یک خط‌شکنی است و برای ما، خود این اتفاق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که مجموعه «هنر پویا» در هر اثرش سعی کرده تا یک گام صنعت انیمیشن را به پیش ببرد و اتفاق جدیدی را برای سینمای انیمیشن کشور رقم بزند. در «شاهزاده‌روم» سینمای کشور با کیفیت جدید و متفاوتی از انیمیشن مواجه شد، به نحوی که نتوانست آن را نادیده بگیرد و علی‌رغم همه محدودیت‌ها، توجه ویژه‌ای در جشنواره سی و سوم به «شاهزاده‌روم» شد و همین اتفاق، امیدی ایجاد کرد تا در سال بعدش هفت، هشت اثر انیمیشنی متقاضی حضور در جشنواره فجر باشند.

جعفری مطرح کرد: «فیلشاه» تابوی حضور یک انیمیشن در بخش مسابقه اصلی سودای سیمرغ جشنواره فجر را شکست و علی‌رغم همه بی معرفتی‌ها، زمینه توجه بیشتر به هنر صنعت انیمیشن را فراهم آورد و بعدتر هم توانست با جذب بیش از یک میلیون و دویست هزار مخاطب در سینماها (هنوز هم رکورد جذب مخاطبی که در «شاهزاده روم» و «فیلشاه» به دست آمد، شکسته نشده است) در جمع پرمخاطب‌های تاریخ سینمای ایران قرار بگیرد و مخاطبان را به نوعی به مشتری وفادار تبدیل کند، چیزی که نهایتاً توجه سینماداران و فعالان ساخت، پخش و عرضه سینما به انیمیشن را در پی داشت و همین امر موفقیت آثار بعدی سینمای انیمیشن را تسهیل کرده و بهبود ببخشید. در «بچه زرنگ» هم توانستیم بالاخره تابوی رقابت نکردن آثار رئال با انیمیشن‌ها را بشکنیم و این موفقیت بزرگی برای فعالان هنر-صنعت انیمیشن کشور است. لذا باید موفقیت «بچه زرنگ» را به همه سینمای ایران و به ویژه فعالان هنر صنعت انیمیشن تبریک گفت اما اینکه آیا انتظار سیمرغ در این بخش‌ها را داشتیم یا نه باید بگویم که به نظرم حداقل در بخش موسیقی، صداگذاری و تدوین ما واقعاً شایسته دریافت سیمرغ بودیم چراکه بالاخره زحمتی که مصروف صداگذاری، ساخت موسیقی و تدوین یک اثر انیمیشنی می‌شود چندین برابر یک اثر رئال است. مثلاً ما در انیمیشن پنج شش بار اثرمان تدوین می‌شود و هر بار هم چیزهایی به روایت کار اضافه و یا از آن کم می‌شود، خوب طبیعی است این مراحل سخت و پیچیده باید مورد توجه قرار می‌گرفت، البته به قول حافظ «که دراز است ره مقصد و من نوسفرم» ان شاءالله در اثر بعدی هنر پویا سیمرغ بخش‌های مختلف را هم دریافت خواهیم کرد.

وی در بخش دیگر از صحبت‌هایش درباره مجموعه هنر پویا توضیح داد: «هنر پویا» الان یک مجموعه نسبتاً قدیمی در کشور محسوب می‌شود که با سابقه‌ای ۱۵-۱۶ ساله مسیر خودش را پیش می‌برد و همین الان هم مشغول ساخت آثار جدیدترش است. من این طور فکر می‌کنم که چیزی که شاید یک کمپانی انیمیشن‌سازی را از بقیه متمایز می‌کند، داشتن شناخت دقیق از مسیر پیش‌رو و مشکلات و ضعف‌ها و موانع در طول مسیر، در کنار برنامه‌ریزی و تلاش عالمانه و عاقلانه برای دست‌یابی به اهداف و ماموریت‌هاست. به فراخور این بحث همین جا این را هم اضافه کنم که ساخت انیمیشن شاید مهمترین تمایزش نسب به بقیه گونه‌های نمایشی، همین کمپانی محور بودنش است، یعنی بر خلاف مثلاً آثار تلویزیونی که تهیه‌کننده محور و مؤلف تولیدات است و بر خلاف سینمای رئال که نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده مؤلف و محور ساخت آثار هستند، در انیمیشن‌ها کمپانی‌ها مؤلف و محور ساخت آثارند. به ذهن خودمان هم که مراجعه می‌کنیم مثلاً می‌گوئیم آثار پیکسار، آثار دیزنی، آثار دریم‌ورکس و … یعنی همه ما انیمیشن‌ها را به جای آنکه به نام اشخاص و افراد بشناسیم یا نام تهیه‌کننده و کارگردان‌ها را به خاطر سپرده باشیم، آنها را به نام استودیوها و کمپانی‌ها می‌شناسیم. پس بر همین مبنا، سازه و ساختار اصلی کمپانی‌ها هم به افراد و اشخاص متکی نیست و پیشرفت کمپانی حاصل از رسوب تجربیات در ساختار کمپانی و پایپ لاین منحصر به فرد کمپانی‌ها برای ساخت انیمیشن است. لذا شما می‌بینید که مثلاً در «هنر پویا» از «شاهزاده‌روم» به «بچه‌زرنگ» تقریباً همه عوامل بخش‌های مختلف فنی و غیرفنی تغییر کرده‌اند اما کیفیت اثر چندین پله بهبود یافته و این همان چیزی است که ما به آن کمپانی‌محور بودن ساخت آثار انیمیشن می‌گوئیم و دقیقاً بر پایه همین نگاه من در زمان دریافت سیمرغ در جشنواره، گفتم این جایزه متعلق به همه آن قریب به ۲۵۰ نفری است که در ساخت آن نقش داشتند و همه ما به یک اندازه در آن سهیم هستیم.

جعفری مطرح کرد: در مورد برنامه‌های پیش روی «هنر پویا» باید بگویم که ما در هنر پویا نگاه‌مان این است که خودمان در دوران کودکی با قهرمان آثاری رشد کردیم که ساخته کشور خودمان نبودند، پس همه در هنر پویا دست به دست هم داده‌ایم تا آثاری بسازیم که فرزندان امروز ایران با قهرمان قصه‌هایی رشد کنند که ساخته کشور خودشان هستند. لذا در حال حاضر در عین اینکه در حال ساخت آثار جدید هنر پویا هستیم (به زودی اخبار آنها را هم اعلام خواهیم کرد) اما مهم‌ترین هدفی که الان به دنبال تحققش هستیم، رسیدن به نقطه‌ای است که بتوانیم هر سال یک انیمیشن سینمایی را راهی اکران کنیم و شاید این مهم‌ترین هدفی است که امروز آن را با جدیت دنبال می‌کنیم، البته در چند سال اخیر به دلیل کرونا و مشکلات اقتصادی کشور و برخی مسائل و مشکلاتی دیگر، این برنامه هنر پویا متأسفانه با کندی پیش رفت ولی در حال حاضر با قدرت در تلاشیم تا عوارض این مشکلات و موانع را برطرف کنیم و به نقطه مطلوب «هنر پویا» که همان هر سال اکران یک انیمیشن برای دوستداران آثار هنر پویاست، دست پیدا کنیم. البته شاید لازم باشد این را هم اضافه کنم «هنر پویا» در زمینه‌ها و ابعاد مختلف پهنه گسترده صنعت انیمیشن، سرمایه‌گذاری‌هایی دیگری هم انجام داده که نتایج و اخبار آن رفته‌رفته اعلام خواهد شد.

تهیه‌کننده «شاهزاده روم» در پایان درباره اکران «بچه زرنگ» عنوان کرد: ما برای اکران «بچه زرنگ» پیش از هر اقدامی باید ابتدا با یکی از شرکت‌های پخش به جمع‌بندی برسیم که این موضوع در حال رایزنی و انجام است و ما با پخش کننده‌های مهم سینما در حال مذاکره هستیم و به محض اینکه با شرکت پخش به جمع‌بندی برسیم، آماده اکران خواهیم شد. البته حتماً باید با شریک اصلی اثر یعنی «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» که در طول این مسیر همواره در کنارمان بوده و ساخت این اثر مدیون حمایت‌های آن است هم مشورت کنیم تا بهترین زمان اکران را انتخاب کنیم. لازم است این را هم اضافه کنم که هنوز خود اثر هم نواقصی دارد که ان‌شاءالله برنامه‌ریزی شده که این نواقص و مشکلات تا پیش از اکران عمومی برطرف شود اما در مورد اینکه «بچه‌زرنگ» در نوروز به نمایش در خواهد آمد یا نه، الان نمی‌توانم اظهارنظر کنم.