۱۰ فیلم جذاب در مورد نقد سرمایه داری و مصرف گرایی؛ از Modern Times تا Parasite

۹- Modern Times (1936)

فیلم Modern Times ساخته چارلی چاپلین نه تنها یکی از مهم ترین فیلم های تاریخ سینما بلکه یکی از تند و تیزترین نقدها نسبت به سرمایه داری صنعتی در اولین روزهای ظهورش بود. چاپلین در این شاهکار کمدی بار دیگر شخصیت ولگرد ریز جثه را باز می گرداند و او را در یک کارخانه به کار می گیرد، جایی که رییسش دائماً به دنبال افزایش کارآیی و راندمان کاری کارگران است. در یکی از سکانس هایی که الهام بخش میلیون ها سکانس تقلیدی شد، چاپلین در مقابل خط تولید کارخانه دیده می شود، وقتی ناگهان سرعت ماشین آلات افزایش یافته و این کارگر مبهوت نمی تواند با سرعت آن پیش برود و به همین خاطر دیوانه شده و سر از زندان در می آورد. با اتکا به سبک بازیگری ژست مآبانه مشهورش، چاپلین یک نقد ساده اما موثر را بر تولیدگرآیی مکتب کاپیتلیسم و وسواس سودآوری آن به تصویر می کشد.

در این فیلم، چاپلین به عنوان بازیگر و کارگردان فیلم حتی نیازی ندارد یک کلمه دیالوگ منسجم به زبان بیاورد تا داستانی را خلق کند که کارگران بتوانند آن را درک کنند، حتی برای دنیای مدرن، زیرا بی عدالتی در محیط کار بدتر از قبل شده و کاپیتالیسم به رویکرد خود در اولویت دادن به پول و سود در مقابل زندگی و سلامت کارگران ادامه می دهد. در سال ۱۹۸۹، فیلم Modern Times یکی از اولین ۲۵ فیلمی بود که به خاطر اهمیت فرهنگی، تاریخی و زیبایی شناختی اش توسط کتابخانه کنگره برای نگهداری در بایگانی ملی فیلم ایالات متحده انتخاب شد

۸- The Godfather 1 و ۲ (۱۹۷۲ و ۱۹۷۴)

فیلم The Godfather اولین فیلمی نیست که به ذهن می رسد وقتی در مورد کاپیتالیسم صحبت می کنیم. البته که شاهکار گنگستری فرانسیس فورد کوپولا به وضوح به موضوعاتی مانند وفاداری، خانواده و خشونت می پردازد اما خود کارگردان مدعی شده که این فیلم تمثیلی از فساد موجود در سرمایه داری است. در نامه ای به مارلون براندو که به تازگی از دریافت اسکار برای فیلم پدرخوانده خودداری کرده بود، کوپولا تلاش دارد او را به بازگشت به دنباله این فیلم ترغیب کند، با گفتن این که داستان خانواده کورلئونه تنها تمثیلی برای نشان دادن این موضوع است که چطور مافیا تمثیلی از کاپیتالیسم و آمریکاست، که از هیچ تلاشی برای محافظت و ابدی کردن خودش فروگذار نمی کند.

کوپولا در ادامه می گوید که حتی اگر براندو در قسمت دوم پدر خوانده حاضر نشود نیز او به رویه انتقادی خود از سرمایه داری در داستان فیلم ادامه خواهد داد اما اگر براندو در آن حضور یابد بهتر خواهد بود و می تواند با ایده هایش در شرایطی که وی روی سناریو کار می کند، به کارگردان کمک کند. فیلم The Godfather با نشان دادن اینکه چطور افراد با چنگ و دندان از ثروت خود محافظت می کنند به انتقاد از رویای آمریکایی می پردازد و می گوید که دلیل این تقلا این است که این افراد می دانند که فقر و تهیدستی در سیستم سرمایه داری تا چه اندازه سخت است. فیلم پدر خوانده یکی از محبوب ترین و بهترین فیلم های تاریخ سینماست، فیلمی با فیلمبرداری بی نقص، بازی های تحسین برانگیز و داستانی هوشمندانه در مورد نقاط ضعف سرمایه داری در آمریکا.

۷- Norma Rae (1979)

فیلم Norma Rae درامی به کارگردانی مارتین ریت و بر اساس داستان واقعی کریستال لی ساتن است. سالی فیلد در فیلم نقش نورما ری را بازی می کند، یک زن اهل کارولینای شمالی که قدم در مسیر کاری خانواده اش گذاشته و در یک کارخانه نساجی محلی مشغول به کار می شود. اما دستمزدی که برای کار طولانی مدت و دشوار در این کارخانه داده می شود بسیار ناچیز است و به دلیل شرایط کاری ناخوشایند، بسیاری از کارگردان در وضعیت سلامتی ناخوشایندی به سر می برند. بعد از گوش دادن به صحبت های یک فعال کارگری، نورما وارد عرصه اتحادیه سازی در محیط های کاری شده و تلاش دارد همکارانش را نیز تهییج کند، موضوعی که خشم خانواده، نامزد و البته صاحبکارانش را در پی دارد.

فیلم Norma Rae یک داستان تکان دهنده و ویرانگر از انسجام و اتحاد، شرافت و شجاعت است که نشان می دهد چطور کارگران برای یک آینده بهتر با هم متحد می شوند. در روزگاری که زنان در حال بدست آوردن استقلال و ورود به عرصه کار در دینای سرمایه داری هستند، این فیلم نشان می دهد که چطور یک زن معمولی به پا خواسته و خواستار آزادی در خانه و محیط کار است. فیلم نورما ری با بازی پرانرژی و بی نقص سالی فیلد به یک شاهکار موثر سینمایی تبدیل می شود، فیلمی که جایزه اسکار و کن بهترین بازیگر زن نقش اول را برای فیلد در پی داشت.

۶- They Live (1988)

فیلم They Live ساخته جان کارپنتر یک فیلم علمی تخیلی در مورد آواره ای بی نام است که وقتی یک عینک مخصوص را به چشم می زند متوجه پیام هایی مخفی در رسانه های اجتماعی می شود. با این عینک عجیب، بیلبوردهای که اطراف او دیده می شوند از عباراتی مانند «اطاعت کن»، «سازگار شو» و «مصرف کن» می گویند و بدین ترتیب رفته رفته متوجه توطئه یک طبقه حاکم فرازمینی می شود که سعی دارند انسان ها را به سمت مصرف گرایی و رضایت از سرمایه داری سوق دهند. البته فیلم کارپنتر مملو از حفره های داستانی و تصاویر مضحک و البته جلوه های ویژه بی کیفیت است اما بسیاری پیام ضد سرمایه داری آن را تحسین می کنند.

فیلم They Live یک انتقاد بامزه و سبک از مصرف گرایی و نئولیبرالیسم است که اغلب به عنوان موضوعاتی بسیار جدی در نظر گرفته می شوند و امروزه طرفداران زیادی در سیاست و اقتصاد دارند. این فیلم نارضایتی رو به افزایش در میان جوامع سرمایه داری و لیبرال، از جمله جامعه ای که خود کارپنتر در آن زندگی می کند، را با سیاست های زندگی حداقلی و ساده زیستانه ای که رونالد ریگان در دهه ۸۰ میلادی به اجرا گذاشت به تصویر می کشد. این فیلم یک کالت کلاسیک فوق العاده است که بسیار پیشروتر از زمان خود بود.

۵- American Psycho (2000)

اقتباس سینمایی مری هارون از رمان American Psycho نوشته برت ایستون الیس به تاثیرات روانشناختی کاپیتالیسم روی انسان ها می پردازد. با بازی کریستین بیل در نقش پاتریک بیتمن، این فیلم در مورد یک بانکدار ثروتمند و شیک پوش نیویورکی است که در خفا یک قاتل سریالی بوده و افراد بی خانمان را به قتل می رساند. فیلم های زیادی هستند که به شخصیت های ثروتمند و جاه طلبی اینچنینی می پردازند، مانند آنچه در فیلم Wall Street دیده می شود اما هیچ کدام به اندازه American Psycho خوب و موثر نبوده اند. با بازی های بی نقصی از ویلم دفو، جرد لتو و ریس ویثرسپون، این فیلم از یک کمدی تاریک بامزه برای نشان داده انگیزه های مهلکی که سرمایه داری به ما می دهد، استفاده می کند.

این فیلم نشان می دهد که چطور این سیستم باعث می شود انسان ها به ربات های بدون قلب تبدیل شوند که دائماً به دنبال راه هایی برای بهبود زندگی باشند، فارغ از اینکه این بهبود چه تاثیر مخربی بر روی زندگی دیگران دارد. در حالی که در این فیلم در نشان دادن شرایط اقتصاد جهان بزرگنمایی می شود اما این اغراق کمک می کند روشن شود که چطور سیستم های سرمایه داری بر روان انسان ها تاثیرگذار بوده و انسان هایی بدون اخلاق خلق می کنند که تنها به خودشان اهمیت می دهند. شخصی گرایی و سرمایه داری در این فیلم به بدترین شکل ممکن با بدترین اثرات اجتماعی و فردی به تصویر کشیده می شوند.

۴- The Queen of Versailles (2012)

فیلم The Queen of Versailles به کارگردانی لورن گرینفیلد یک مستند بی نقص در مورد افراط و زوال سرمایه داری است. این فیلم زندگی جکی و دیوید سیگل به عنوان مالکان میلیاردر هولدینگ Westgate Resorts را روایت می کند که خانه رویاییشان به نام ورسای را می سازند، بزرگ ترین و گرانقیمت ترین خانه تاریخ ایالات متحده. وقتی بحران اقتصادی رخ می دهد، کل خانواده باید خود را با شرایط اقتصادی واقعی جدید وفق دهد. با الهام از کلیشه های ریالیتی شوهایی مانند The Real Housewives و رویکرد مشاهده گری هوشمندانه مستندگونه، این فیلم باعث می شود که مخاطب با شخصیت های اصلی داستان همزادپنداری کند اما همزمان به او امکان می دهد که از بین رفتن حیات یک درصد جامعه به خاطر سبک زندگی این خانواده و خانواده های مشابه را نیز ببیند. The Queen of Versailles یک نقد قاطع و تند نسبت به نابرابری و پنجره ای به درون مهم ترین لحظات سرمایه داری آمریکاست. ازرا کلین از روزنامه واشنگتن پست این فیلم را بهترین فیلم در مورد رکورد بزرگ اخیر اقتصاد آمریکا و جهان دانسته است.

۳- The Big Short (2015)

بعد از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸، طبقه کارگر و متوسط ایالات متحده از اتفاق ویرانگری که برایشان رخ داده بود در حیرت مانده بودند. میلیون ها خانه توسط بانک ها تصاحب شده، هزاران حساب پس انداز از بین رفته یا ارزش گذشته خود را از دست داده و میلیاردها دلار متعلق به مالیات دهندگان، برای نجات بانک ها هزینه شد.

فیلم The Big Short ساخته آدام مک کی فیلمی جذاب و بی نقص برای هر کسی است که می خواهد این بحران اقتصادی بزرگ را بشناسد، و به طور کلی سرمایه داری را، زیرا این فیلم شاهد حضور کوتاهی از سلبریتی هایی مانند مارگو رابی، آنتونی بوردین و سلنا گومز است که دیوار چهارم را شکسته و با زبانی قابل درک به توضیح تئوری اقتصادی سرمایه داری می پردازند. این فیلم داستان بانکداری با بازی استیو کارل را روایت می کند که از قبل ترکیدن حباب بخش مسکن را پیش بیین کرده و روی سقوط بازار سهام شرط بندی می کند. جدای از اینکه خطرات سرمایه داری بدون کنترل و طمع بی پایان بخش های مالی را به تصویر می کشد، فیلم The Big Short با کمدی، بازی های بی نقص و داستان پیچیده و جذابش، مخاطب را سرگرم می کند.

۲- Sorry To Bother You (2018)

به کارگردانی بوتس رایلی که خود را یک کمونیست می داند، فیلم Sorry To Bother You یک کمدی پوچ گرایانه است که به نقاط ضعف سرمایه داری پوزخند می زند. لاکیتا استنفیلد در نقش کاسیوس ظاهر می شود، مردی که در یک مرکز خدمات پاسخگویی مشغول به کار شده و با استفاده از زمان چرب و نرم سفیدپوستانه خود پله های ترقی را در محل کارش طی می کند.

اما موفقیت او به سرعت باعث خراب شدن رابطه اش با دوستان و همکارانی شده که قصد دارند با هم اتحادیه تشکیل دهند. این فیلم صبغه ای سوررئال به خود می گیرد، وقتی کاسیوس از یک آزمایش شوکه کننده که توسط مدیرعامل شرکت انجام شده، پرده بر می دارد. فیلم Sorry To Bother You یک هجو جادویی از شغل های بی آینده امروزی است اما همزمان تحلیلی بین حوزه ای از سرمایه داری است که در مطالعه فلسفه سرکوب، به موضوعاتی مانند نژاد و جنسیت نیز نقب می زند. بوتس رایلی همچنین مدعی شده که آرمی همر را در نقش مدیرعامل خوشرو و مهربان فیلم به کار گرفته زیرا می خواسته ایده سرمایه داری جدید را به تصویر بکشد. تماشای این فیلم به کسانی که قصد درک جهان کنونی و مدتی خندیدن علاقه دارند توصیه می شود.

۱- Parasite (2019)

بونگ جون هو کارگردان سرشناس کره ای یکی از بهترین روایتگران سینمای مدرن است، به ویژه وقتی پای سرمایه داری در میان باشد. با Snowpiercer، او یک داستان هیجان انگیز در مورد جداسازی طبقاتی خلق کرد و Okja یک انتقاد بسیار جذاب از طمع سازمان ها و بدرفتاری با حیوانات بود. اما بهترین بیانیه ضد سرمایه داری بونگ جون هو تاکنون فیلم Parasite است. این فیلم نیمه کمدی، نیمه تریلر است که داستان یک خانواده فقیر در سئول را روایت می کند که با نقشه ای پیچیده وارد خانه یک خانواده ثروتمند می شوند. شخصیت های فیلم انسان هایی بسیار باتجربه و کارآمد در نقش معلم، خدمتکار و راننده هستند اما وقتی یک راز خانوادگی عجیب فاش می شود، همه چیز به هم می ریزد.

فیلم Parasite یک تصویرسازی تکان دهنده و سرگرم کننده از تفاوت طبقاتی در جامعه کنونی کره جنوبی است، کشوری که در سال های اخیر با رشد اقتصادی بسیار زیادی مواجه شده و در این فیلم شاهد ترکیب بی نقص فیلمبرداری، یک داستان جذاب و چند لایه و یک تشریح جامعه شناختی از بی عدالتی و نابرابری هستیم. شاید به همین خاطر باشد که پاراژیت به اولین فیلم غیرانگلیسی زبانی تبدیل شده که جایزه اسکار بهترین فیلم سال و جایزه نخل طلایی کن به عنوان دو جایزه برتر سینمای جهان را بدست آورد.