در 40 سال گذشته چنین بحرانی را در سینما تجربه نکردیم/ سیاست از سینما جدا شود؛ باور کنید سینما هنرِ تفریح و تفکر است/ دعوت مردم به تفکر به مراتب بهتر از سیاسی کاری است

کشور در مقاطع مختلف ملتهب بوده اما هنر مثل سایر بخش‌ها مسیر خودش را طی می‌کرده و هنرمندان فعالیت و کارشان را داشتند؛ در حال حاضر به شکل کم‌سابقه‌ای رغبت تماشای فیلم و سینما رفتن در بین مردم کم شده.

در این باره با علی سرتیپی تهیه‌کننده، پخش‌‌کننده، مدیرعامل پردیس سینمایی «کوروش» و مدیرعامل پلتفرم نمایشی «فیلم‌نت» گفت‌وگو کردیم و تحلیل او را از شرایط این روزهای سینمای ایران جویا شدیم.

از علی سرتیپی پرسیدیم آیا تحریم فعالیت هنری تاثیری بر حل مشکلات کشور دارد؟ 

ببینید، همانطور که می‌دانید شیوع کرونا آسیب زیادی به سینماها وارد کرد اما با هر تلاش و کوششی بود، توانستیم از وخامت اوضاع کم کنیم. می‌توانم بگویم مرداد و شهریور امسال سینماها به 60 تا ۷۰ درصد فروش گیشه قبل از کرونا رسیده بودند.

 البته پاییز سال گذشته هم فروش فیلم‌ها افزایش زیادی داشت.

بله در کنار هم قرار گرفتن سه فیلم «دینامیت»، «قهرمان» و «گشت ارشاد۳» شرایط سینماها را به لحاظ جذب مخاطب تغییر اساسی داده بود اما از بدشانسی یا هر چیز دیگری که اسمش را بگذاریم، از پایان شهریور امسال و همزمان با اعتراضات سراسری و بعد از آن، دوباره سینماها با ریزش مخاطب همراه شد و ما دوباره به شرایط بسیار بدی به لحاظ فروش فیلم‌ها رسیدیم. به عبارتی سینماها مهر، آبان و آذر خوبی نداشتند. مخاطب زیادی نداشت و فروش فیلم‌ها به‌شدت افت کرد تا جایی که سینماها توان تامین هزینه‌های جاری را هم نداشتند.

سه ماه فصل تابستان ما فقط 30 درصد افت فروش داشتیم اما از شهریور فروش همه سینماها افت کرد.

الان وضعیت سینماها چطور است؟

خوشبختانه با اکران دو، سه فیلم جدید چند روزی می‌شود سینماها دوباره جان گرفته‌اند و ‌مخاطبان به تماشای فیلم‌ها می‌آیند، امیدوارم این استقبال ادامه‌دار باشد.

بله. فیلم «ملاقات خصوصی» را مخاطبان خیلی دوست دارند و استقبال خوبی از این فیلم شده. «چپ، راست» هم هفته اول اکران را پشت سر گذاشته، پیش‌بینی ما این است استقبال زیادی از این فیلم شود. فیلم آقای اطیابی «بخارست» هم مخاطبانش بیشتر شده است. اگر دوباره اتفاق خاصی نیفتد، سینما رونق می‌گیرد.

جناب سرتیپی، ناگفته پیداست سینما این روزها از منظرهای گوناگون با بحران‌های پیچیده‌ای مواجه است. تحلیل شما از این شرایط چیست؟

اصلی‌ترین بحران سینما در حال حاضر به نظر من بحران هزینه‌های بسیار بالای تولید فیلم است که این به صورت زنجیره به همه بخش‌ها سرایت می‌کند. یعنی وقتی هزینه تولید بسیار بالا باشد، هزینه پس از تولید و در مرحله بعد پخش فیلم هم بالا می‌رود. امروز هزینه سالن‌داری بسیار زیاد است. از طرفی به طرز عجیب و بسیار زیادی سینما با مسائل سیاسی آغشته شده و این باعث شده است که سینما از دو جهت ضربه بخورد و آسیب ببیند که این در طول حیات سینما در ایران کم‌سابقه است.

یعنی سینما هم از سوی مردم تحریم شد که به یکدیگر تاکید داشتند که سینما و تئاتر و گالری و… نروید و هم مسوولان کشور و نظام روی مساله سینما حساس و مانع فعالیت هنرمندان شدند و ‌جلوی کارشان را می‌گرفتند و کمک‌هایی را که می‌توانستند در این شرایط به سینما داشته باشند، کم کردند و در کنار این موضوع افزایش هزینه‌های تولید و سینماداری و… اقتصاد سینما را دچار بحران کرد. به جرات می‌توانم بگویم بیشترین لطمه در همه بخش‌های کشور متوجه سینما است.

اتفاقا چند وقت پیش آقای عباس عبدی تحلیل‌گر مسائل سیاسی هم هشدار داده بودند که آسیبی که بخش فرهنگ می‌بیند بیشتر از بخش‌های سیاسی و اقتصادی است. 

شما نگاه کنید هر اتفاقی که در کشور می‌افتد، اولین آسیب آن متوجه سینما و به‌طور کل هنر می‌شود. وقتی هوا آلوده است، مردم با خودشان می‌گویند «چه کار کنیم؟ پس سینما نمی‌رویم.» وقتی مردم در کشور اعتراض دارند و ناآرامی به وجود می‌آید، مردم می‌گویند «چه کار کنیم؟ پس سینما نمی‌رویم.» وقتی هوا سرد و یخبندان است، مردم با خودشان می‌گویند «چه کار کنیم؟ پس سینما نمی‌رویم.» وقتی مردم حال‌شان بد است با خودشان می‌گویند «چه کار کنیم؟ پس سینما نمی‌رویم.» در حالی که هیچ‌کس توجه نمی‌کند که حضور در سالن سینما و فیلم مناسب با سلیقه دیدن چقدر باعث روحیه‌بخشی و امیدواری می‌شود. نمی‌گویم مردم هر فیلمی را تماشا کنند ولی تماشای فیلمی متناسب با سلیقه، قطعا باعث تمدید روحیه می‌شود و ایجاد تفکر می‌کند. 

آقای سرتیپی، نزدیک به چهار دهه سابقه فعالیت در سینمای ایران ‌دارید. چنین بحرانی را سینما در طول این ‌سال‌ها تجربه کرده بود؟ 

جناب سرتیپی، پیشنهاد شما برای گذر از شرایط بحرانی پیش رو‌ چیست؟ با توجه به اینکه در شورای عالی اکران حضور دارید، به همراه اعضا راه برون‌رفت را در جلسات چگونه ارزیابی می‌کردید؟

این فیلم‌هایی که در حال حاضر اکران شدند تلاش شورای عالی اکران بوده تا اندکی سینما به روال گذشته برگردد. از طرفی فیلم‌های زیادی پشت خط اکران مانده، خودم دو سه فیلم دارم که نتوانستم تا به حال اکران کنم. به این دلیل که نگرانیم به اصل سرمایه نرسیم و فیلم‌ها با توجه به شرایط بازگشت مالی نداشته باشد.

  البته این وسط نکته‌ای را می‌توان مطرح کرد و آن اینکه بسیاری از فیلمسازهای بزرگ دنیا هم فیلم‌های‌شان به واسطه شیوع کرونا پشت خط اکران ماند.

بله ولی آنها بحران کرونا را پشت سر گذاشتند و با اتفاقات دیگری در کشورشان مواجه نیستند اما در کشور ما اتفاقات مختلف پشت سر هم افتاده و حوادث مانعی شده برای اینکه روال طبیعی در فعالیت‌های فرهنگی طی شود. البته از پاییز پارسال اوضاع به سمت بهبود پیش رفت ولی متاسفانه اتفاقات کشور آنقدر زیاد است که مانع جذب مخاطب به سینماها می‌شود.

 آن‌طورکه بعضی از سینماگران مطرح می‌کنند سرمایه‌گذاری در سینما کم شده، درست است؟ 

یکی از بحران‌های جدی در سینما همین موضوع است که سرمایه‌گذار خصوصی به‌شدت در سینما کم شده. کسی ریسک سرمایه‌گذاری نمی‌کند از آن طرف هزینه‌های تولید و سینماداری افزایش پیدا کرده ؛خلاصه کنم با کلاف پیچیده‌ای در سینما مواجه‌ایم که کار را برای همه بخش‌ها سخت کرده است. از طرفی نگرانی‌ای که وجود دارد برای سینماهای تک‌سالنه که بعضی تغییر کاربری می‌دهند یا تعطیل می‌کنند یا نیروهای‌شان را مرخص می‌کنند همین می‌شود تعداد سالن‌های سینما کم می‌شود.

پردیس‌های سینمایی مثل کوروش نمی‌توانند تعطیل کنند؟

شرایط جذب مخاطب برای ما هم سخت است اما نمی‌توانیم تعطیل کنیم. چون به‌طور کل به مجتمع تجاری لطمه می‌خورد و اتفاقا باز بودن سالن‌های پردیس هزینه‌های بیشتری دارد؛ ولی سینماهای تک‌سالنه از آنجایی که درآمد کمتری دارند، تعطیلی برای‌شان کم‌هزینه‌تر است.

درباره تحریم‌ها و عدم فعالیت هنرمندان چه صحبتی دارید؟ به نظر شما آسیب‌هایی که به بخش فرهنگ و هنر این اواخر وارد آمده، ناشی از عدم فعالیت و عدم حضور هنرمندان نیست؟ اصلا با تحریم کردن اوضاع بهبود می‌یابد؟ تحلیل شما چیست؟

من هیچ تحریمی را قبول ندارم. اصلا متوجه نمی‌شوم چرا اهالی سینما نباید کار کنند؟ چرا فرهنگ و‌ هنر را باید تعطیل کرد؟ چرا بخش عظیمی از کسانی که در این حرفه نان می‌خورند، نباید کار کنند؟ وقتی شعار تحریم می‌دهیم، به آدم‌هایی که امورات‌شان از طریق فرهنگ و هنر می‌گذرد فکر نمی‌کنیم؟ افرادی که شعار تحریم می‌دهند، خودشان سر کار نمی‌روند؟ شغل‌شان را رها کرده‌اند؟ باور کنید این فقط حرف من نیست؛ همه عوامل سینما از این تحریم‌ها ناراضی هستند که جوی علیه‌شان به وجود آمده که انگار هنر از فعالیت بایستد، مشکلات کشور حل می‌شود. آخر این چه تفکر اشتباهی است! اصلا کسی به این فکر می‌کند که هنرمند باید اجاره‌خانه بدهد؟ خودش هیچ، باید خانواده‌اش را به لحاظ اقتصادی اداره کند. این خرج از کجا تامین می‌شود؟

حالا چطور می‌توانیم هنرمندان را به فعالیت دلگرم کنیم؟

باید فضا را به سمتی ببریم که همه وارد کار شوند. سینما و هنرمندان خواسته یا ناخواسته وارد مسائل سیاسی شده‌اند ولی از یک جایی به بعد این روند دیگر طبیعی به نظر نمی‌رسد و از خودم می‌پرسم چرا اینقدر هنر به مسائل سیاسی آغشته شده؟ جریانی غیرطبیعی به نظر می‌رسد و این باعث می‌شود حساسیت‌ها حول هنر زیاد شود. 

جناب سرتیپی، شما مدیرعامل یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های نمایشی یعنی «فیلم‌نت» هستید. اوضاع شبکه نمایش خانگی چطور است؟

آن‌جا هم همین‌طور با مشکلات زیادی درگیریم ولی مشکلات شبکه نمایش خانگی به مراتب کمتر از سینماست. من فکر می‌کنم آینده از آنِ شبکه نمایش خانگی است و این رسانه میان مخاطبان در آینده مرجعیت زیادی پیدا می‌کند. ارتباطش با مخاطب بیشتر می‌شود. هنوز در سریال‌ها و فیلم‌ها می‌توان بازتاب مشکلات جامعه را نشان داد. از آنجایی که در شبکه نمایش خانگی اهداف سیاسی مطرح نیست، نگاه مخاطب بیشتر مهم‌ است. من معتقدم در تمام بحران‌هایی که‌ یکی، دو سال گذشته در کشور اتفاق افتاده، پیروز نهایی شبکه نمایش خانگی بوده و در جذب مخاطب موفق عمل کرده است.

مردم در خانه می‌نشینند و پای‌گیرنده‌های‌شان هستند.

وقتی در خانه هستند، نمی‌توانند پای‌گیرنده‌های‌شان نباشند. همین بر تعداد مخاطبان شبکه نمایش خانگی اضافه می‌کند. در همه شرایط از سردی و ‌آلودگی هوا و اعتراضات وزنه به نفع شبکه نمایش خانگی است.

  بله، حرف شما درست؛ ولی سینما و فرهنگ سینما رفتن و آدابی که باید در سالن سینما رعایت کرد، چیز دیگری است. قبول دارید؟ در اکثر نقاط دنیا تلاش می‌شود سینما وجه سرگرمی خود را برای مخاطب از دست ندهد و فرهنگ فیلم دیدن روی پرده از بین نرود…

شک نکنید. اصلا حس و حالی که مخاطب با فیلم دیدن در سالن به دست می‌آورد آن حال خوبی که با تماشای فیلم روی پرده کسب می‌کند، اصلا قابل‌قیاس با نمایشگر خانگی و موبایل نیست. تمام لذت سینما به باهم جمع شدن، خندیدن باهم، حرف زدن کنار هم است. واقعا حیف می‌شود اگر این فرهنگ در میان مردم از بین برود.

نقش مسوولان سینما این وسط چیست؟

امیدوارم در جهت همکاری با هنرمندان گام بردارند. سانسور و ‌ممیزی‌ها را کم کنند، اعتماد هنرمندان را دوباره جلب کنند .

پاسخ این پرسش را ندادید؛ پیشنهاد شما برای خروج از این بحران چیست؟

سیاست از سینما جدا شود. باور کنید سینما هنرِ تفریح و تفکر است. دعوت مردم به تفکر به مراتب بهتر از سیاسی‌کاری است.

با تمام این تفاسیر، سینمای ایران را در سال آینده چطور ارزیابی می‌کنید؟ سینما به دوران سرزندگی و پویایی بر می‌گردد؟ 

بستگی به اوضاع جامعه دارد. من خوشبین و امیدوارم مردم حال‌شان خوب باشد. اگر اتفاق خاصی نیفتد، پیش‌بینی می‌کنم سال آینده اوضاع و احوال سینما خوب شود و به روال عادی برگردد. درست است که امسال تولید زیادی نداشتیم اما برای سال آینده چند فیلم خوب داریم که ناجی گیشه باشد. اگر اتفاقی نیفتد، چند فیلم خوب برای سال آینده سینماها داریم.

  قیمت بلیت سال آینده افزایش پیدا می‌کند؟ خیلی‌ها نسبت به افزایش قیمت بلیت با توجه به گرانی‌ها انتقاد داشتند.

مردم حال‌شان خوب باشد، قیمت بلیت تاثیر زیادی ندارد. همانطور که امسال وقتی حال‌شان خوب بود از فیلم‌ها استقبال کردند. ضمن اینکه قیمت بلیت سینماهای ایران واقعا خنده‌دار است. امکانات سینمای ما مثل همه جهان است اما قیمت بلیت فیلم‌ها بسیار پایین و در حد یک دلار.

جشنواره امسال را چگونه می‌بینید؟

به نظرم امسال جشنواره خوب و موفقی نخواهیم داشت. یک تعداد فیلم‌های خاص برای طیف آدم‌های باسلیقه خاص نمایش داده می‌شود. در نتیجه به نظر من جشنواره امسال اتفاق ویژه‌ای نیست. امیدوارم استقبال شود چون حاصل یکسال تلاش سینماگران و سینمای ایران باید باشد ولی شواهد حکایت دیگری دارد.

شما سال گذشته با فیلم «شهرک» به کارگردانی علی حضرتی در جشنواره فجر حضور داشتید. فیلمی که مخاطبان خوبی داشت و در جشنواره هم کاندیدای دریافت جایزه شد. این فیلم را چه زمانی اکران می‌کنید؟

برای «شهرک» زمان خوبی در سال آینده برنامه داریم.