ابی، شهرام شب پره، ساسی مانکن، شادمهر، آرش، اندی و لیلا فروهر چطور پایشان به عربستان باز شد؟

مرحله‌ای که بیش از پیش نشان می‌دهد اراده برنامه‌ریزان تغییرات فرهنگی-اجتماعی برای عربستان سعودی به ربودن گوی سبقت از ایران برای مرجعیت فرهنگی در منطقه تعلق گرفته است.

«جشنواره‌ای بی‌نظیر» اولین شعاری است که بر پیشانی سایت این فستیوال نوظهور عربستانی جای گرفته است؛ سایتی که بیش از آنکه بر معرفی جشنواره و برنامه‌هایش متمرکز باشد، بر تشریح جزئیات سیاحتی منطقه‌ای تمرکز دارد که جشنواره در آن برگزار می‌شود: منطقه العُلا.

ارتقای العلا به دست عربستان سعودی یا فرانسه؟ منطقه تاریخی العلا که در غرب عربستان سعودی و در استان مدینه منوره واقع شده است، یکی از مناطقی است که در برنامه‌های جدید بن‌سلمان به‌عنوان منطقه نوظهور گردشگری درنظر گرفته شده است. این منطقه اولین مکان در کشور عربستان است که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. اوایل سال ۲۰۱۸ در جریان سفر محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به فرانسه، توافقنامه‌هایی بین دو کشور درمورد پروژه توسعه استانداری العلا به امضا رسید تا در جریان این همکاری‌ها، چشم‌انداز و مسیر مشترکی برای حمایت و ترویج میراث فرهنگی، تقویت بنیه علمی و ایجاد گردشگری پایدار در این منطقه به وجود آید. در واقع مثل سایر اتفاقات جدید عربستان سعودی، سهم زیادی از طراحی نرم و سخت برنامه‌ها و اجراییات آن‌ها را خارجی‌ها برعهده دارند. حالا طبق سایت این جشنواره در بخش رویداد‌های فستیوال غیر از کنسرت‌های موسیقی، رویداد مستقیماً هنری دیگری دیده نمی‌شود. در این پایگاه به ترتیب از کنسرت‌ها، ماجراجویی شامل صحرانوردی، بازدید از مناطق تاریخی، صخره‌نوردی و رصد ستارگان، هوانوردی با هلیکوپتر و بالن و گردشگری فرهنگی به‌عنوان رویداد‌های اصلی این فستیوال نام برده شده است. در این میان بخش کنسرت‌ها تنها رویداد هنری این فستیوال است که نه بر اساس ترتیب زمانی برگزاری کنسرت‌ها از آینده به گذشته بلکه ظاهراً بیشتر بر اساس شهرت جهانی خوانندگان و آهنگسازان تنظیم شده ودر میان آن‌ها نامیانی، انریکه و جیپسی‌کینگ نیز دیده می‌شوند.

«شب‌فارسی» در طنطوره چقدر جدی است؟ اما خبری که روز پنجشنبه گذشته روی برخی خبرگزاری خارجی فارسی‌زبان تحت عنوان کنسرت خوانندگان ایرانی در جشنواره طنطوره مخابره شد، رویدادی است که تحت عنوان «شب فارسی» در دو شبِ پنجم و ششم مارس یعنی پنجشنبه و جمعه شب هفته آینده برگزار خواهد شد. در این دو شب برخلاف سایر کنسرت‌ها که یک خواننده به اجرای چند قطعه می‌پردازد، در شب اول، چهار خواننده شامل شب‌پره، شادمهر عقیلی، فروهر و اندی به اجرای برنامه خواهند پرداخت و در شب دوم نیز ساسی مانکن، آرش لباف و ابی قطعات خود را اجرا خواهند کرد. این برنامه‌ریزی نشان می‌دهد که برای برگزارکنندگان این رویداد نیز هر یک از این خوانندگان، واجد ارزش برای اجرای یک شب مستقل دیده نشده‌اند. واقعیت آن است که در کنار سایر مدعوین این فستیوال که بعضاً شهرت جهانی دارند یا دست‌کم مانند عمر خیرت، آهنگساز و پیانیست مصری در جغرافیای عرب‌زبان به‌عنوان صاحب‌سبک در موسیقی شناخته می‌شوند، این طیف از خوانندگان فارسی‌زبان هیچ جایگاهی نخواهند یافت.

قیمت بلیت خوانندگان لس‌آنجلسی از همه پایین‌تر است مساله وقتی جدی‌تر می‌شود که توجه کنیم در جغرافیای عربستان، ایرانیان یا حتی فارسی‌زبان‌های زیادی زندگی نمی‌کنند و از طرف دیگر حتی گرفتن ویزای سیاحتی به عربستان سعودی برای ایرانی‌ها تقریباً غیرممکن است. تنها گزینه‌ای که باقی می‌ماند، احتمال استقبال ایرانی‌های مقیم خارج از کشور برای حضور در کنسرت‌های این خوانندگان لس‌آنجلسی است؛ اتفاقی که فقط پس از شب برگزاری این کنسرت‌ها می‌توان به چند و، چون آن پی برد. آیا ایرانیان خارج از کشور، رنج سفر به عربستان سعودی را برای شرکت در کنسرت گروهی این خواننده‌ها متحمل خواهند شد؟ البته مقایسه قیمت‌گذاری بلیت کنسرت‌های شب فارسی با کنسرت‌های دیگر باقیمانده از این فستیوال گویای اهمیت دعوت از این خوانندگان برای برنامه‌ریزان نیز خواهد بود. فروش بلیت کنسرت لیونل ریچی و کریگ دیوید که دیشب برگزار شد از حداقل قیمت ۸۰۰ ریال سعودی آغاز می‌شد و دیگر کنسرت گروه آمریکایی «کول‌اند د گنگ» از کف ۶۰۰ ریال سعودی به بالا قیمت‌گذاری شده‌اند. در کنار این‌ها، اما قیمت‌گذاری برای بلیت کنسرت هر شب، بسته به مکان نشستن از ۳۰۰ ریال سعودی آغاز شده است.

مخاطب ایرانی، هدف سعودی برای تغییر مرجعیت فرهنگی منطقه مقایسه قیمت‌ها و سبک برگزاری کنار هم کنسرت خوانندگان نشان می‌دهد شب فارسی آنقدر‌ها که شبکه‌هایی مثل ایندیپندنت فارسی برای این جشنواره و حضور خوانندگان لس‌آنجلسی در آن رپورتاژ رفتند، جدی نیست. با این حال حتی خود این شبکه هم با تردید درباره استقبال ایرانی‌ها از این خوانندگان می‌نویسد: «فستیوال امسال طنطوره هفته آینده برنامه‌ای دوشبه به نام «کنسرت ترانه‌های فارسی» دارد که در روز‌های پنجم و ششم مارس برگزار می‌شود. مجری مراسم قرار است سینا ولی الله باشد. طنطوره امسال شاهد اجرا‌های ستاره‌های بزرگ‌تر جهانی خواهد بود: از انریکه ایگلسیاس و جیپسی کینگ تا لایونل ریچی و یانی، آهنگساز یونانی محبوب در ایران».

با این حال ایندیپندنت پس از اشاره تبلیغاتی به اینکه این جشنواره با «تکیه بر معرفی فرهنگ شرق به غرب و ایجاد ارتباط و دوستی بین مردم و کشور‌ها از طریق اجرای مراسم فرهنگی» برگزار شده، اذعان می‌کند: «با توجه به قطع روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض، بدیهی است که از ایران هیچ‌مهمانی در این برنامه شرکت نخواهد داشت.» این نکته درواقع نقض غرض این پایگاه در معرفی این خوانندگان لس‌آنجلسی به‌عنوان «هنرمندان سرشناس ایرانی پس از انقلاب» نیز هست. افرادی که در داخل ایران دیگر نه‌تن‌ها پایگاه اجتماعی بلکه محبوبیت جنس موسیقی خود را نیز از دست داده‌اند و شنوندگان احتمالی آن‌ها عموماً در سنین بالاتر هستند و به وجه نوستالژیک قطعه‌های آن‌ها توجه دارند.

اما دعوت از این جریان موسیقی فارسی‌زبان، چیز‌های دیگری را هم در روابط ایران و عربستان آشکار می‌کند. اینکه عربستان مایل است گوی سبقت را در مرجعیت فرهنگی از ایران برباید، موضوعی نیست که حالا با نزدیک‌شدن به یک دهه از آغاز اصلاحات بن‌سلمان بر کسی پوشیده باشد. نکته اضافه، اما این است که عربستان سعودی خیز برداشته تا برای فارسی‌زبانان و خصوصاً ایرانی‌ها هم برنامه فرهنگی جدی داشته باشد و مرکزیت هدایت آنان را به جای رقبای غربی خود برعهده گیرد. این اراده در عربستان سعودی پس از شروع به کار مجدد شبکه MBC پرشیا هم آشکار شد، اما برگزاری یک شب ویژه و مستقل تحت عنوان «شب فارسی» بیش از پیش نشان می‌دهد که عربستان سعودی به دنبال تمرکز ویژه بر مخاطب هدف ایرانی است، اما باید دید که دستگاه فرهنگی ما چه تلاشی برای ارتباط گرفتن با مخاطب عرب‌زبان خصوصاً در کشور‌های جنوب خلیج فارس داشته است.

منبع: صبح نو