اعتقاد شیخ اجل به صبر بر مشکلات/ آدمی را صبر باید

مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله شیرازی شاعر و نویسندهٔ بزرگ قرن هفتم هجری قمری است که مانند ستاره‌ای بی‌بدیل در آسمان ادب پارسی درخشیده است.

وی در سال ۶۵۵ سعدی‌نامه یا بوستان را به نظم درآورد و در سال بعد گلستان را تألیف کرد.

علاوه بر اینها قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیع بند، رباعیات و مقالات و قصاید عربی نیز دارد که همه را در کلیات وی جمع کرده‌اند. وی بین سالهای ۶۹۰ تا ۶۹۴ هجری در شیراز درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

سعدی سعی بر آن دارد تا به جامعه همواره هشدار دهد. هشداری که برای تیزهوشان زنگ خطر بوده و برای مردم عامه نشان دهنده راه.

سعدی در این خصوص بیان کرده است که بنده همان به که ز تقصیر خویش / عذر به درگاه خدا آورد / ورنه سزاوار خداوندیش / کس نتواند که به جای آورد.

اول اردیبهشت ماه یادروز سعدی فرصتی است که در کشاکش مشکلات امروزی سری به بوستان و گلستان زده تا شیخ اجل مسیر درست را برای انسان امروزی روشن سازد.

سعدی امیدوار کننده و پند دهنده زمانه

یک استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: در واکاوی ابیات سعدی به این وجه تمایز با دیگر شعرا می‌رسیم که سعدی امیدوارانه مردم را پند و اندرز داده و نوید روزگار خوش را سر می‌دهد.

ندا مظفری در ادامه بیان کرد: در ستایش سعدی همین نکته بس که سعدی در زمانه‌ای زیست که این دوران پس از حمله مغول‌ها به ایران بود که همواره در کتب کهن از ویرانگرترین حملات از این یورش نام برده شده است. پس سعدی در زمانه‌ای زیسته که مردم در ناامیدی مطلق در حال زیست بوده لذا سعدی به عنوان قطب فرهنگی زمانه بر آن شده تا رخت اندوه را از تن زمانه خویش برون کند.

وی اضافه کرد: هنگامه یورش مغولان به ایران حاکم فارس با وساطت خویش دیار پارس را از این گزند مصون نگاه می‌دارد اما شرایط زمانه شرایط مناسبی برای زیست بشری نبوده که از جمله این شرایط سخت می‌توان به قتل خلیفه و تعیین مالیات زیاد برای مردم اشاره کرد.

مظفری تاکید کرد: در این شرایط سخت سعدی در اشعار خود به صبر اشاره کرده و تاکید می‌کند که هیچ آسانی فراهم نخواهد شد مگر گذر از شرایط سخت و همواره خواند یاری دهنده افرادی است که صبر را در زندگی خود پیشه کرده‌اند.

او افزود: در بررسی و واکاوی آثار سعدی به این اشعار می‌رسیم که «جهان بگشتم و آفاق سر به سر دیدم / نه مردمی که گر از مردمی اثر دیدم / کسی که تاج زرش بود در صباح به سر / نماز شام ورا خشت زیر سر دیدم» این اثر نشان دهنده اوضاع نا به سامان زمانه بود که فردی که دارای مال و جایگاه در جامعه است به ناگهان اوضاع جهان با وی چنان کند که او دیگر نه جایگاهی در جامعه داشته باشد و نه مالی برای گذران زندگی در دست او است.

هنرمندی تاکید کرد: سعدی در آثارش در خصوص صبر نیز اینگونه گفته است که «تحمل چو زهرت نماید نخست / ولی شهد گردد چون طبع درست / زبون باش چو پوستینت دارند / که صاحبدلان بار شوخان برند»

او متذکر شد: در «هر رود بر سرم چون تو پسندی رواست / بنده چه دعوی کند؟ حکم خدایی که راست» نیز سعدی در تلاش است تا به مردم این هشدار را دهد که هرآنچه که برسر انسان می‌آید حکم خداوندی است و بنده در این قضا روا نباشد که بر حکم خداوند ناله و آه کشد.

به گفته این تاریخ شناس، سعدی در تلاش است تا صبر را در جامعه گسترش دهد کمااینکه در ابیاتی گفته است «کز بزرگان شنیده‌ام بسیار / صبر درویش به که بذل غنی» که این ابیات نیز نشان دهنده دعوت سعدی به پیشه کردن صبر در مشکلات جامعه است.

سعدی التیام بخش دردهای جامعه است

شاید بتوان گفت سعدی علاوه بر دعوت به صبر در تلاش است تا برای مردم زمانه خویش راهکار برون رفت از شرایط موجود را تبیین کند این در حالی است که سعدی توجه و مطالبه مردم زمانه خود را گرایش‌های عرفانی داشته‌اند تا بتوانند یورش مغولان را التیام ببخشند به خوبی درک کرده بود از این رو است که در تلاش است تا با اشعار خویش آرام کننده روان انسان‌ها باشد.

یک سعدی پژوه و استاد دانشگاه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: سعدی در تلاش است تا با اشعارش برای مردم عصر خود و آیندگان آرامش بخش و تسکین کننده دردهای زندگی بشری باشد.

محمد صادق دهقانیان در ادامه تصریح کرد: سعدی کوششی جاودانه در عصر خویش داشت تا نگاهی نو در شرایط غمبار زمان خویش ایجاد کند زیرا زمانی که سعدی در آن می‌زیست مملو از مشکلاتی است که جامعه بشری با آن مواجه است.

او ادامه داد: جهان بینی سعدی در ابیاتش هویداست و نشان از اهمیت موضوع پندپذیری و امیدآفرینی است این موضوع که بخش قابل توجه‌ای از اشعار و آثار سعدی به دنبال پند به افراد جامعه است بیانگر آن است که سعدی تعالی روح را راه برون رفت انسان از شرایط خفقان می‌داند.

وی تصریح کرد: نمی‌توان در اشعار سعدی واکاوی کرد و به مجموعه‌ای از اشعار نرسید که در حمد و ثنای خداوند باشد. سعدی توجه ویژه ای نیز به تقدیر انسان‌ها دارد و در بسیاری از ابیاتش تاکید می‌کند که هرآنچه بر سر انسان می‌رود حاصل آزمون خداوند است و انسان در این میان باید شاکر خداوند باشد و در آزمون الهی بتواند نقش خود را به خوبی انجام دهد.

دهقانیان یادآور شد: صبر و استقامت نیز در ادبیات سعدی خودنمایی می‌کند و سعدی با توجه به آموزه‌های زمان خود می‌داند که تقریب در درگاه خداوند و صبر پیشه کردن از انسان، فردی کامل و پخته می‌سازد چنان که در ابیات سعدی آمده است «پس از دشواری آسانیست ناچار / ولیکن آدمی را صبر باید» که نشانی از توجه سعدی به پرورش انسان کامل است.

به گفته این سعدی شناس، این شاعر می‌کوشد تا نکات مهم پرورش انسان کامل را در شعارهایش گنجانده و مرجعی برای انسانیان هم در زمان خود و هم در آینده باشد تا بشر با تکیه بر ادبیات سعی راه سعادت را با سرعت بیشتری طی کند.

آنچه که بیش از هر ویژگی دیگر آثار سعدی شهرت یافته است، سهل و ممتنع بودن است این صفت به این معنی است که اشعار و متون آثار سعدی در نظر اول سهل و ساده به نظر می رسند و کلمات سخت و نارسا ندارد.

با این تفاسیر به نظر می‌رسد در عصر معاصر که مشکلات متعددی جوامع بشری را محاصره کرده، پند و اندرزهای شیخ اجل برای صبر بر مشکلات می‌تواند راهگشا باشد. صبری که با امید آمیخته شده است.

منبع: مهر