نوآم چامسکی: عدم آشنایی‌ با نشر ایران خسرانی برای من است

یک معنا از دیپلماسی فرهنگی را چانه‌زنی برای رسیدن به سندها و اهدافی معرفی کرده‌اند که جوامع انسانی را متحد هم می‌کند. رسیدن به این سندها بر پایه مؤلفه‌های مشترک فرهنگی میان جوامع است. قاعدتاً کشورهای دارای فرهنگ غنی‌تر، توانایی «جذب» بیشتری را خواهند داشت. «کتاب» مولفه و رسانه مهمی در گفت‌وگوی میان فرهنگ‌هاست و صنعت نشر کشورهای با سابقه فرهنگیِ درازدامن و غنی، محلی است برای این گفت‌وگوها.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که در آستانه سی‌وچهارمین دوره برگزاری‌اش هستیم، به دلیل آنکه برآیند جریان غنی صنعت نشر ایران است، می‌تواند مولفه مهمی در دیپلماسی فرهنگی به شمار آید. به همین دلیل ستاد خبری این دوره از نمایشگاه تصمیم گرفت تا در گفت‌وگو با برخی از بزرگان اندیشه و علوم انسانی در جهان از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بپرسد و می‌توان گفت حُسن این گفت‌وگوها معرفی و ترویج بیشتر نمایشگاه در میان این بزرگان است.

یکی از اندیشمندانی که به پرسش‌های ستاد خبری درباره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پاسخ داد، نوآم چامسکی زبان‌شناس، فیلسوف، دانشمند علوم شناختی، مورخ، منتقد اجتماعی و فعال سیاسی آمریکایی است. وی یکی از چهره‌های اصلی در فلسفه تحلیلی و یکی از بنیان‌گذاران حوزه علوم شناختی است و با عنوان «پدر زبان‌شناسی مدرن» نیز در نظام‌های آکادمیک شهرت دارد. چامسکی استاد بازنشسته در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) است. او نویسنده بیش از ۱۵۰ کتاب در موضوعات مختلف مانند زبان‌شناسی، جنگ، سیاست و رسانه‌های جمعی است. بسیاری از آثار او به فارسی نیز ترجمه شده که از جمله آنها می‌توان به «ساخت‌های نحوی» و «زبان و ذهن» اشاره کرد.

او به ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: متاسفانه اخباری از نمایشگاه کتاب تهران نخوانده‌ام و در نتیجه میزان شناختم از این نمایشگاه و همچنین شناخت و آشنایی‌ام از ناشران ایرانی کم است؛ این عدم آشنایی خسران بزرگی برای من است و باید این آشنایی پیشتر حاصل می‌شد.

وی با بیان اینکه بی شک کتاب جایگاه والایی در دیپلماسی فرهنگی دارد، عنوان کرد: باید این جایگاه را درک و اهمیت آن را برای همگان تبیین کرد تا ترویج فرهنگ صورت گیرد. من مقالات و مصاحبه‌های مختلفی در خصوص اهمیت فرهنگ منتشر کرده‌ام. برای نمونه در سال ۱۹۸۴ نیز این موضوع را در مصاحبه‌ای بیان کردم؛ به این شرح که باید توجه داشت انسان دارای سیستمی از ساختارهای شناختی است که به همان شکلی که اندام‌های فیزیکی بدن رشد و نمو دارند، رشد می‌کنند. یعنی در خصلت اساسی خود فطری هستند؛ شکل اصلی آنها توسط ساختار ژنتیکی ارگانیسم تعیین می‌شود.

چامسکی ادامه داد: البته نکته این است که آنها تحت شرایط محیطی خاص رشد می‌کنند، با فرض شکل خاصی که برخی از تغییرات را می‌پذیرند. بسیاری از چیزهای متمایز بین انسان‌ها، شیوه خاصی است که در آن انواع ساختارهای شناختی مشترک رشد می‌کنند.

استاد بازنشسته دانشگاه MIT آمریکا در ادامه یادآور شد: شاید پیچیده‌ترینِ این ساختارها زبان باشد. در مطالعه زبان می‌توان بسیاری از ویژگی‌های اساسی این ساختار شناختی، سازماندهی آن و نیز استعدادهای ژنتیکی که پایه و اساس رشد آن را فراهم می‌کند، کشف کرد.

وی در تبیین اهمیت فرهنگ بر ساختارهای شناختی انسان بیان کرد: ساختارهای فیزیکی و ساختارهای فکری انسان به طور کلی به روش‌های مختلف مورد مطالعه قرار می‌گیرند. فرض بر این است که ساختارهای فیزیکی به صورت ژنتیکی به ارث می‌رسند و ساختارهای فکری آموخته شده‌اند. البته این فرض اشتباه است؛ هیچ یک از این ساختارها آموخته نشده است، همه آنها رشد می‌کنند. آنها به روش‌های قابل مقایسه رشد می‌کنند. شکل نهایی آنها به شدت به استعدادهای ژنتیکی وابسته است؛ لذا اگرچه ساختارهای اساسی برای رفتار ما ذاتی است. جزئیات خاص نحوه رشد آنها به تعامل با محیط بستگی دارد.

نوام چامسکی در پایان سخنان خود گفت: بر این اساس خواستم نقش تعاملات محیطی و فرهنگ را که بر رفتار انسان تأثیر می‌گذارند، مشخص کنم.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir برگزار خواهد شد.