دست مصر به «سنگ روزتا» می‌رسد؟
یک باستان‌شناس برجسته مصری قصد دارد برای استرداد «سنگ روزتا» از بریتانیا به مصر تلاش کند.
با توجه به این‌که مسأله استرداد آثار تاریخی کشورهای مستعمره مدتی است در اروپا پررنگ شده است، دکتر «زاهی حواس» ـ مصرشناس و وزیر سابق آثار باستانی مصر ـ قصد دارد بار دیگر «موزه بریتانیا» را برای بازگرداندن اثر تاریخی ارزشمندی تحت فشار بگذارد که به نام «سنگ روزتا» شناخته می‌شود.
این سنگ ۲۲۰۰ ساله که هیروگیلف‌های مصر باستان را رمزگشایی کرد، یکی از سه گنجینه تاریخی است که «حواس» خواستار بازگشت آن از موزه‌های اروپایی به مصر است. سردیس «ملکه نفرتیتی» در برلین و یک نقش‌برجسته باستانی از دیگر آثار تاریخی هستند که «حواس» تلاش دارد به کشور بازگرداند.
«زاهی حواس» ۷۵ ساله، سال‌هاست که خواستار بازگشت این سه اثر تاریخی به مصر است، اما او قصد دارد بار دیگر لزوم استرداد این آثار را با دادخواستی در مرکز توجه قرار دهد که توسط شماری از نخبگان مصری امضاء شده است. روند ارسال این دادخواست به موزه‌های اروپا از ماه اوت آغاز خواهد شد.
«حواس» در گفت‌وگو با «نشنال» بیان کرد: «معتقدم این سه اثر تاریخی که منحصربفرد هستند باید به خانه‌شان مصر بازگردند. ما شواهدی را جمع‌آوری کرده‌ایم که ثابت می‌کند این سه اثر از مصر ربوده شده‌اند. «سنگ روزتا» نمادی از هویت مصری است. موزه بریتانیا هیچ حقی برای نمایش آن به عموم مردم ندارد.»
موزه بریتانیا در واکنش به این اظهارت، اعلام کرده است که تاکنون هیچ درخواست رسمی برای بازگردادن این کتیبه به مصر دریافت نکرده است.
با این حال، نشانه‌هایی وجود دارد که استرداد آثار تاریخی ظاهرا جدی‌تر گرفته شده است. آلمان اخیرا اعلام کرد به سمت آینده‌ای حرکت می‌کند که در آن برنزهای غارت‌شده بنین به مالکیت مردم نیجریه درمی‌آیند.
«سنگ روزتا» از سال ۱۸۰۲ و زمانی که بریتانیا آن را در دوران جنگ‌های ناپلئونی تحت توافقی از فرانسه گرفت، به مالکیت «موزه بریتانیا» در آمده است. گفته می‌شود سربازان «ناپلئون» حین ساخت یک دژ در نزدیکی شهر «رشید» یا «روزتا» با این کتیبه مواجه شدند و متوجه وجود نوشته‌هایی شدند که به هیروگلیف، یونان باستان و مصری روی آن حکاکی شده بودند.
پس از گذشت چندین قرن، هیروگلیف باستانی مصر، نخستین‌بار با کمک این سنگ تاریخی رمزگشایی شد و در نهایت این سنگ به یکی از مشهورترین آثار مجموعه «موزه بریتانیا» تبدیل شد.
اما دکتر «حواس» معتقد است: این سنگ تاریخی به طور غیرقانونی از مصر خارج شده است و از زمانی که به عنوان وزیر آثار تاریخی مصر مشغول فعالیت بود برای بازگرداندن «سنگ روزتا» تلاش کرده است. او در دورانی که در این سمت مشغول کار بود، هزاران اثر تاریخی را به مصر بازگرداند.
«حواس» همچنین در سال ۲۰۰۳ مدیر سابق «موزه بریتانیا» را مطلع کرده بود که اگر این موزه داوطلبانه «سنگ روزتا» را تحویل ندهد، برای پس گرفتن آن مبارزه خواهد کرد.
البته تمایل «امانوئل ماکرون» ـ رییس‌جمهور فرانسه ـ برای بازگرداندن آثار هنری غارت‌شده به کشورهای مستعمره تا کنون مشوق «حواس» بوده است.
به گفته پروفسور «پیتر استون» ـ کارشناس حفاظت از میراث فرهنگی دانشگاه «نیوکسل» و مشاور یونسکو ـ، یکی از دلایلی که استرداد آثار تاریخی در سال‌های اخیر افزایش یافته است، افزایش ثبات در کشورهایی است که خواستار بازگشت این آثار هستند.
«استون» می‌گوید: «یکی از دلایلی که برای امتناع کردن از استرداد آثار مطرح می‌شد، امکان دزدیده شده آن در کشوری که به آن بازگردانده می‌شود، بود. فکر می‌کنم اکنون این بهانه موجه نیست.»
«الکساندر هرمان» ـ مدیر مؤسسه هنر و قانون در بریتانیا و نویسنده کتابی درباره استرداد آثار تاریخی ـ معتقد است: فناوری مدرن عامل دیگری است که بازگشت آثار تاریخی را تسهیل کرده است؛ چرا که فناوری باعث شده است سطح آگاهی جهانی درباره آثاری که در موزه‌ها قرار دارند افزایش پیدا کند و به دنبال آن کمپین‌هایی برای استرداد آثار راه‌اندازی شوند.
البته اینترنت نیز این امکان را فراهم کرده است که محققان بتوانند به‌راحتی به اسناد درباره تاریخچه اشیاء دسترسی داشته باشند و درباره منشاء آن‌ها و نحوه انتقال آن‌ها از مکانی به مکانی دیگر مطلع شوند.
سخنگوی «موزه بریتانیا» اعلام کرده است که این موزه تلاش کرده با کمک انتشار اسکن‌های سه بعدی، همکاری با متخصصان مصری و نمایشگاه جدید در مصر، «سنگ روزتا» را تا حد ممکن قابل دسترس کند.
با این حال «حواس» مٌصر است که «سنگ روزتا» را به مجموعه «موزه بزرگ مصر» واقع در «قاهره» اضافه کند.
دیدگاه