فضای مجازی تبدیل به بنگاهی با اقتصاد نه چندان سالم شده است!

سال هاست شبکه های اجتماعی بیش از نزدیکانمان با ما در ارتباط هستند نه تنها بخش عمده ای از زمان ما در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی سپری می شود که در ساعات بیشتری تفکر ما را به لحاظ محتوا تحت تاثیر خود قرار می دهند و تراژدی از آن جا جدی تر می شود که محتوای فضای مجازی به بخشی از اخلاق، رفتار، ادبیات و ... ما تبدیل شده است که خواسته یا ناخواسته در لحظات مختلف زندگیمان تاثیر پذیری از آن را در زندگیمان پر رنگ و پر آسیب می بینیم. 

 

ایوب آقاخانی، استاد دانشگاه، نمایشنامه‌نویس و بازیگر تئاتر که جایزه‌ی نویسندگی برتر اورژینال در جشنواره‌ی بین المللی تئاتر فجر برای نگارش نمایشنامه‌ی «امپراتور و آنجلو» را در کارنامه خود دارد، در این باره معتقد است: 

 

برای قضاوت درباره وضعیت این روزهای تئاتر چشم مسلح لازم نیست یعنی همه می توانند متوجه اوضاع شوند تنها نیازمند به تخصص در این عرصه نیست. اعتقاد راسخ دارم متاسفانه جدا از وضعیت سیستم و مدیریت خود ما هم در این وضعیت نامناسب بی تقصیر نبودیم. مشکلاتی سیستمی و مدیریت در حوزه هنرهای نمایشی در دهه 80 وارد این عرصه شده است اما اکنون به اوج خود رسیده است. مسئله گنگ خصوصی سازی در تئاتر به وضعیت کنونی تئاتر دامن زده است و برخوردهایی که مخاطبان با تشخیص اشتباه با تئاتر داشتند آسیبی به تأتر زده است که به راحتی قابل جبران نیست.

این نمایشنامه نویس گفت: زمانی که کوچک ترین ناراحتی از اینکه سوپرمارکت ها پر رونق تر از گذشته به فعالیت خود ادامه می دهند، ناوگان شهری با افزایش قیمت ما را جابجا می کند و یا با قیمت های گزاف رستوران ها و ... مشکل نداشتیم، ناگهان فکر کردیم که باید تئاتر و سینما را حذف کنیم که این یک رفتار اشتباهی است که خودمان در آن دخیل هستیم.

 

او افزود: همه با سهم یکسانی در شرایط کنونی تئاتر و سینما مقصر هستند از دولتمردان متصدی امر در حوزه تئات، سینما و اصولا فرهنگ تا مخاطبینی که می توانستند از محصولات فرهنگی حمایت کنند تا بنده به شخصه که مولد محصولات فرهنگی باشند، همه دست به دست هم داد که امروز این اتفاق بیافتد که با این هزینه های بالا نمایشی تولید شود و با حداقل مخاطبان روی صحنه برود و حتی پاسخگوی نیازهای مالی خودش هم نباشد. فراز و فرودها در حوزه هنر زیاد بوده است همانطور که سایر زخم و ضربه ها از تئاتر حذف نشد مطمعنا این آسیب هم که با این جنس از برخوردهای هیجانی با آن درگیر هستیم از بین نخواهد رفت و از پیکره تئاتر حذف نخواهد شد.

 

ایوب آقا خانی با اشاره به اینکه گران شدن و مسائل اقتصادی موجب شده تا تفریحات مردم کاهش یافته است، توضیح داد: به طبع گرانی ها موجب شده تا تماشای تئاتر و سینما هم به نسبت گذشته کم شده است. بیشتر تئاترها لزوما راضی کننده هم نیستند یعنی زمانی که تئاتر خصوصی راه اندازی می شود و هر کس که پول داشته باشد می تواند در آنجا اجرا کند بدیهی است که مخاطب آرام آرام نسبت به تئاتری که بلیط آن را تهیه می کند بی اعتماد می شود و میزان رضایتش به نصف یا حتی یک سوم می رسد، در چنین شرایطی که هزینه تهیه بلیط بالا است مخاطب به تماشای نمایشی می رود که شاید آن را دوست نخواهد داشت.

 

این استاد دانشگاه بیان کرد: نمی توان از مخاطب انتظار داشت که در سال چندبار این فرآیند ذهنی و روانی را تجربه کند و هزینه بسیار صرف کند که بخواهد نمایشی را تماشا کند که احتمالا آن را دوست نخواهد داشت. اگر مقداری هزینه های تماشای تئاتر ارزانتر بود طبیعتا مخاطب می توانست به دفعات در طول سال ریسک تماشای یک تئاتر را بپذیرد اما آیا باید ارزان شود؟ خیر زیرا همه چیز گران شده است پس از تئاتر توقع ارزانی ندارم زیرا که به نظر من تئاتر در دنیا جزء گران ترین هنرهاست، از تئاتر توقع افزوده شدن یک فیلد و صافی جدی دارم که هرکسی به صرف داشتن درهم و دینار نتواند محصولی به مخاطب ارائه بدهد.

 

ایوب آقاخانی ادامه داد: بلیط گران کنسرت را مخاطب به هر شکلی که شده تهیه می کند زیرا که خواننده مورد علاقه اش است و از آن لذت می برد و با اطمینان و اعتماد به کنسرت می رود اما خب کدام تئاتر این اعتماد را به مخاطب می دهد؟ نمایشی که شاید میانگین سنی تمام عوامل آن به 30 سال نمی رسد و مخاطب برای تامین تجربه افراد تازه کار هزینه نمی کنند بنابراین باید کمی هم به مخاطب حق داد زیرا هزینه می کند و توقع کیفیت دارد تا مجدد در این مارکت حضور پیدا کند.

 

این نمایشنامه نویس با بیان اینکه هزینه های تولید روز به روز افزایش می یابد، توضیح داد: در عین حال هزینه های تولید هم کمتر نمی شود یعنی کمترین وسائلی را که در دکور نمایش استفاده می کردیم باید با 18 برابر قیمت تهیه کنیم، دکوری که تا دو سال پیش با 15 الی 20 میلیون آماده میشد و قابل استفاده بود اکنون نزدیک به 80 الی 100 میلیون هزینه دارد پس ما هنوز از ابتدای کار و قبل از شروع نمایش عقب هستیم و نمی دانیم چقدر به فروش می‌رسد، حتی سالن های بی هویت و بی معنی برای کسانی که برای اجرا در این سالن های با قیمت گزاف هزینه می کنند هم شرط و شروط می گذارند که اگر نمایش به فروش نرسد نوبت اجرا شما ظرف 10 روز به پایان می رسد این یعنی اینکه خود به خود گروه در تئاتر خصوصی به مسلخ می رود تا قربانی شود.

آقا خانی افزود: مجموعه این عوامل و وقایع وضعیت را بغرنج می کند و هیچ راهی جز اینکه حداقل 5 سال کامل دولت یک سوبسید جدی به تئاتر بدهد، اگر جز این باشد ما رفته رفته به جای جامعه واقعی تئاتر با تینیجرهایی مواجه خواهیم بود که علاقمندانشان از جنس های مختلف حاضر به هزینه کردن پای تجربیات آن ها هستند، همه سالن ها را تسخیر خواهند کرد برای اینکه هیچ انسان عاقلی وارد این معادله جدی محکوم به شکست نمی شود. ما به نحوی در تالاب فرو رفته ایمکه الان چیزی جز دست غیب نمی تواند ما را از این تالاب بیرون بکشد، این دست غیب هم یک نیروی مازاد بر توان و معدل اقتصادی است که این یعنی سوبسید، اما به شرطی که این سوبسید به طور کامل برای تولید تئاتر باشد نه اینکه مدیران موسمی تئاتر آن را صرف مسائلی کنند که تاثیری در بدنه تئاتر ایجاد نشود.

 

نویسنده نمایش «دوئتی کوتاه برای پاییز» گفت: منظور از سوبسید برای افزایش کارکنان تئاتر یا برگزاری جشنواره نیست، منظور سوبسید مشخص برای تولید است یعنی آثاری که به نیت اجرای عمومی به استقبال مخاطبان خود می روند. اگر 5 سال بی وقفه چنین سوبسید درشت و چشمگیری برای تولیدات اختصاص پیدا کند به زودی جامعه ای از نمایشگران را خواهید دید که هیچ فرقی با تصویر فانتزی ذهن من نخواهند داشت.

 

ایوب آقاخانی توضیح داد: نمی توان گفت تبلیغات بی تاثیر است اما تبلیغات برای آگاه و مطلع کردن مخاطبان موثر است اما به آن معنا در اقبال اثر موثر نیستند. اکثر اوقات ما از طریق فضای مجازی از زمان اجرای آثار مطلع شده ایم اما لزوما به تماشاگر آن تبدیل نشده ایم و اگر این فاصله عظیم را درک کنیم شرایط راحت تر خواهد شد. فعالیت هایی چون لایک ها و کامنت های بالا دلیل بر جذب مخاطب نیست شاید تنها به تهیه چند بلیط منتهی شود. آنقدر که حوزه خبر رسانی موثر است، حوزه تبلیغات فضای مجازی موثر نیست و آگاهی و اطلاع رسانی بهتری دارد. فضای مجازی اطلاع رسانی دارد اما کدام یک پس از دیدن این تبلیغ و یافتن آگاهی هزینه می کند؟ نسبت آن یک به ده هزار است، بنابراین می توان گفت فضای مجازی چندان مفید و موثر نیست. هنوز هم می توان گفت تبلیغات سینه به سینه و دهان به دهان بهتر است و زمان، مکان و نمایش مناسب پاشخکوتر است و در تمام این مسائل باید همه چیز دست به دست هم بدهد تا این وقایع رخ دهد به خصوص در این روزهای تئاتر که مخاطبان کمی بدبین شده اند.

 

آقاخانی که تجربه بازبیگری در سریال تلویزیونی «نجلا» را هم دارد، بیان کرد: فضای مجازی هم تاثیر شایانی ندارد و یک آفت و معضلی شده است که باید کنترل شود و به یک بنگاهی تبدیل شده است که اقتصاد چندان سالمی هم ندارد زیرا تبلیغات فضای مجازی هزینه ای را به دوش نمایشگر و گروه تولید می اندازد که این هزینه لزوما هم به گروه باز نمی گردد و هزینه ها بسیار غیر قابل باور است هرچند نمی توان خرده گرفت زیرا وقتی هر چیزی افزایش قیمت داشته است تئاتر هم از آن مصون باقی نمی ماند. اگر کسانی که در این عرصه فعالیت می کنند به نتیجه کاری که می کنند واقع بین بودند، می توانستند کمی مهربان تر و منصف تر باشند با گروه های نمایشی زیرا واقعیت این است که این تبلیغات به غیر از آگاهی و اطلاع دادن گامی آن طرف تر نمی توانند بردارند.

 

ایوب آقاخانی در پایان گفت: تبلیغات اطلاع رسانی نیست، تشویق و تهییج به مصرف است که آن را در عرصه تئاتر نمی بینم اما قبلا هم بدون دخالت فضای مجازی با استفاده از خبرگزاری ها، روزنامه ها و... به مخاطبان اطلاع رسانی می شد، بنابراین ما به دنبال یک ارزش افزوده در فضای مجازی هستیم که این ارزش افزوده فقط سرعت خبر رسانی را تامین می کند و تقریبا سایرتوقعات و انتظارات ما برآورده نمی شود.یک معضل دیگر در خبر رسانی وجود داردکه سوشال مدیایی که نقش اطلاع رسانی را بر عهده دارد به دلیل نداشتن نظارت هایی که روی خبرگزاری ها وجود دارد چندان هم قابل اعتماد نیست بنابراین آن خبر سرعت دارد اما قابل اعتماد نیست و کیفیت ندارد.