به مناسبت ۸۰ سالگی «کازابلانکا»/پناهندگانی که فیلم را واقعی کردند

۸۰ سال از اکران کلاسیک مشهور هالیوودی «کازابلانکا» در جهان می‌گذرد. فیلمی که با تمرکز بر کافه ریک، یک کلوپ شبانه در مراکش در طول جنگ جهانی دوم و برمبنای یک مثلث عشقی شکل گرفته، ژانویه ۱۹۴۳ اکران شد.

همفری بوگارت در نقش ریک صاحب کافه، شخصیتی آمریکایی و بدبین است که بارها ادعا می‌کند در جنگ بی‌طرف است. شخصیتی که اینگرید برگمن نقشش را بازی می‌کند زمانی دلداده ریک بود و حالا پس از مدت‌ها با ویکتور لازلو رهبر مقاومت با بازی پل هنرید ازدواج کرده است.

اما این همه ماجرا نیست و «کازابلانکا» چیزی فراتر از یک مثلث عشقی تکراری است. فیلم درباره موج پناهندگانی است که در زمان جنگ از اروپایی که توسط نازی‌ها اشغال شده فرار می‌کنند و در واقع بسیاری از افرادی که در نقش این پناهندگان ظاهر شده بودند، خود پناهنده بودند.

لزلی اپستاین پسر و برادرزده فیلیپ و جولیوس اپستاین – فیلمنامه‌نویسان «کازابلانکا» - می‌گوید لهجه‌ای که افراد فیلم دارند واقعی و لهجه خود آنهاست و به نوعی به فیلم اصالت می‌دهد. در واقع آنها دارند خودشان را بازی می‌کنند.

هلموت دانتین یکی از همین افراد بود. او در اتریش به دنیا آمد و در نوجوانی رهبر جنبش جوانان ضد نازی وین شد و وقتی اتریش در مارس ۱۹۳۸ ضمیمه آلمان شد، وی بلافاصله جزو افرادی بود که دستگیر شد. اما خانواده وی با استفاده از روابط سیاسی خود وی را آزاد کردند و فوری به آمریکا فرستادند. او در یوسی‌ال‌ای مشغول تحصیل شد و به بازیگری پرداخت.

در «کازابلانکا»، دانتین در نقش یان برندل، پناهجوی جوانی ظاهر شده که با همسرش از اروپا فرار کرده است. در یک صحنه، یان رولت بازی می‌کند تا شاید بتواند پول کافی برای خرید ویزای خروج را به دست آورد. ریک با دیدن وضعیت وی که دارد همان پولی که دارد را هم می‌بازد ترتیب برنده شدن وی را می‌دهد تا این زوج بتوانند فرار کنند.

چندین بازیگر اروپایی تبار دیگر هم در «کازابلانکا» حضور داشتند که پس از فرار از دست نازی‌ها توانسته بودند به هالیوود راه یابند.

کنراد وید که در نقش افسر نازی بازی کرد هم بازیگری آلمانی با همسری یهودی بود که از دست نازی‌ها فرار کرد.

پیتر لور که نقش یکی از مشتری‌های کافه ریک را بازی می‌کند که ابتدای فیلم از پیک‌های آلمانی دزدی می‌کند، بازیگر صحنه نمایش بود که با بازی در «شاهین مالت» (۱۹۴۱) در سطح بین المللی شناخته شد.

ساکال که در نقش کارل پیشخدمت بازی کرد هم قبل از جنگ، بازیگری مجار بود که خانواده‌اش در اردوگاه‌های مرگ جان باختند اما او فرار کرد و سر از هالیوود درآورد.

مارسل دالیو بازیگر نقش امیل در فرانسه بازیگر بود و در فیلم «توهم بزرگ» ژان رنوار بازی کرده بود. وی هم از پناهندگان فراری بود.

نوا آیزنبرگ نویسنده کتاب «ما همیشه کازابلانکا را خواهیم داشت» از «کازابلانکا» به عنوان یک فیلم تبلیغاتی یاد می‌کند که مردم آمریکا را متقاعد کرد که این مبارزه‌ای است که ارزش جنگیدن را دارد.

شخصیت ریک هم استعاره‌ای واضح از آمریکاست که به عنوان یک انزواطلب در ابتدا ظاهر می‌شود و به ایلسا می‌گوید: من برای هیچ چیز نمی‌جنگم، جز خودم. من تنها دلیلی هستم که برایم مهم است. اما وقتی ماجرا جلو می‌رود او تغییر می‌کند و در صحنه معروف فیلم به گروه جاز اجازه می‌دهد تا آهنگ مقاومت را بنوازند. در همین صحنه نمایی نزدیک از مادلین لوبو بازیگر جوان فرانسوی نشان می‌دهد که اشک روی صورتش جاری شده و به گفته اپستاین این‌ها اشک‌های واقعی هستند زیرا او خودش تازه از پاریس فرار کرده بود.