(تصویر) پخت سوغات جنگ جهانی دوم در کوچه آلمانی‌های قائمشهر

نان قلاج یا قالاج نانی حجیم و گرد است که قدمت آن به سال‌های جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. اولین بار زوجی ارمنی تنور این نان‌ها را در کشور و شهر قائمشهر روشن کردند.

یادم هست وقتی کودک بودم نان‌هایی را در کارتون‌ها نشان می‌دادند که گرد و قطور و حجیم بودند. همیشه دلم می‌خواست یکی از این نان‌ها را از نزدیک ببینم. از همان نان‌هایی که شخصیت‌های کارتونی آن را با چاقو برش می‌زدند. تا اینکه روزی مشابه این نان‌ها را روی چرخ دستی دیدم. چرخ دستی که به خاطره‌هایمان رفت و دیگر برنگشت.

از کسی که این نان‌ها را می‌فروخت نشانی نانوایی‌اش را پرسیدم. او به من گفت که نانوایی در کوچه آلمانی‌هاست. کوچه آلمانی‌ها جای دوری نیست. در یکی از همین شهر‌های شمالی است؛ کوچه‌ای در ضلع شرقی باشگاه شهید وطنی قائمشهر.

اگر به شمال و شهر قائمشهر سفر می‌کنید خرید این نان را از دست ندهید. گردشگری در یک شهر فقط شامل بازدید از نقاط طبیعی و تاریخی آن نمی‌شود. آشنایی با نوع فرهنگ مردم یک منطقه و حتی غذا‌هایی که مصرف می‌کنند نیز می‌تواند جذاب باشد.

قالاج به معنی ماندگار است، زیرا ماندگاری این نان نسبت به سایر نان‌ها بیشتر است. نان قالاج زمان جنگ جهانی دوم وارد ایران شد.

در آن زمان روس‌ها این نان را که نان سنتی کشورشان بود در دبه‌هایی چوبی می‌گذاشتند و دور دبه را با روغنی حیوانی آغشته می‌کردند تا هوا وارد دبه نشود و نان سالم بماند. به این ترتیب سربازان روس که در ایران بودند از نان سنتی کشور خود استفاده می‌کردند.

در نان قلاج از جوش شیرین استفاده نمی‌شود و هیچ ماده افزودنی دیگری نیز ندارد. خمیر قالاج به خواب بیشتری نسبت به سایر نان‌ها نیاز دارد و این سبب می‌شود مولکول‌های نان تجزیه و گاز‌های سمی بخار شوند. مزیت دیگر خوب خواباندن خمیر این است که نشاسته خمیر از دست می‌رود و این برای مبتلایان به دیابت مفید است.

در این نانوایی خمیر قالاج را در کاسه‌هایی از جنس روی می‌ریزند تا به اصطلاح ور بیاید. بعد از این کار هم نان‌های پخته شده را از تنور بیرون می‌آورند.

بوی مطبوع آن احساس می‌شود، بسیار گرم و خوشمزه است، بنابراین بهتر است تا چند ساعت نان خورده نشود تا خوب خنک شود، زیرا قالاج سرد برای معده شفابخش است.

اولین بار زن و شوهری مهاجر که از باکو به ایران آمده بودند، این نان را در قائمشهر رواج دادند و پخت قالاج را از شاطر‌هایی که شاگردی شاطر‌های روسی را کرده بودند، آموختند. حالا این کار به‌صورت موروثی در این شهر ادامه پیدا کرده است.

این نان در هیچ جای دیگر ایران و حتی در روسیه و کشور‌های دیگر نیز پخت نمی‌شود. قالاج نانی است که دیر بیات می‌شود و کپک نمی‌زند؛ مادربزرگ‌های شمالی در گذشته بعد از گذشت ۲ هفته هم از این نان استفاده می‌کردند، اگر نان خشک می‌شد آن را روی برنج می‌گذاشتند تا هنگامی که برنج دم می‌کشد با بخار آن نرم شود. الان هم از خشک شده این نان به عنوان آرد سوخاری استفاده می‌کنند.