جایگزین اروپایی‌ها برای سفرهای هوایی

سرویس «نایت‌جت» (Nightjet) که توسط شرکت ترابری ریلی اتریشی «اوبی‌بی» (OBB) اداره می‌شود، ساعت هفت‌ونیم عصر از  ایستگاه شرقی پاریس حرکت می‌کند و ساعت ۱۰ صبح روز بعد به «وین» ‌پایتخت اتریش می‌رسد. ارزان‌ترین بلیت این سفر از ۲۹.۹۰ یورو آغاز می‌شود. این یکی از چندین خط راه‌آهن جدید است که در سراسر اروپا برای متصل کردن شهرهای بزرگ با خطوط ریلی راه‌اندازی شده است.

شرکت ایتالیایی «TrenItalia» امیدوار است که راه‌آهن مستقیمِ «پاریس ـ مادرید» را تا پایان سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی کند. این شرکت پیش‌تر خطوطی را برای اتصال ‌پاریس، لیون، تورین و میلان در سال ۲۰۲۱ تاسیس کرده بود.

یک قطار بین پاریس و برلین مجهز به تخت‌خواب، قرار است در پایان سال ۲۰۲۳ حرکت کند و یک اتصال سریع‌السیر جدید بین دو پایتخت تا سال ۲۰۲۴ ایجاد کند و به این ترتیب، زمان سفر ۱۰ ساعته فعلی را به ۷ ساعت کاهش دهد.

«مارک اسمیت»، کارشناس راه‌آهن و صاحب یک وب‌سایت سفر با قطار معتقد است که علاقه به سفرهای قطاری طولانی‌مدت در هشت سال گذشته به طور پیوسته در حال افزایش بوده است و امروزه مسافرانِ رو به رشد قطار، دو انگیزه اصلی دارند؛ آن‌ها از سفرهای هوایی اشباع شده‌اند و می‌خواهند ردپای کربنی از خود به جای نگذارند.

استدلال‌های زیست‌محیطی وجود دارد که برای سفر با قطار قانع‌کننده است. طبق محاسبات (OBB)، یک پرواز دوساعته از «پاریس» به «وین» منجر به انتشار ۴۱۹.۶ کیلوگرم کربن در مقایسه با ۴۱.۵ کیلوگرم در سفر با «نایت‌جت» می‌شود.

با این وجود، فقدان اقدام سیاسی برای اولویت‌ دادن به روش حمل و نقل سازگار با محیط زیست همچنان وجود دارد. اگرچه قانونی که در ماه می در فرانسه معرفی شد، پروازهای کوتاه‌مدت را به دلایل زیست‌محیطی در صورت وجود راه‌آهن جایگزین که کمتر از دو ساعت طول بکشد، ممنوع می‌کند، اما این قانون دارای خلأهای زیادی بود که تنها سه مسیر سفری را شامل شد.

هنوز هم می‌توان از پاریس به «لیون» یا «بوردو» پرواز کرد، حتی اگر معادل‌های راه‌آهن پرسرعت وجود داشته باشد و انجام این کار نسبتاً ارزان است. گزارش «صلح سبز» (Greenpeace) در سال ۲۰۲۳ نشان داد که بلیت قطار در مسیرهای برون‌مرزی در اروپا به طور متوسط ‌دو برابر گران‌تر از بلیت هواپیما است که بخشی از آن به دلیل معافیت‌های مالیاتی اعطاشده به خطوط هوایی است.

ظهور سفرهای هوایی مقرون به صرفه در دهه ۱۹۹۰ بود که ایده سفرهای سریع و ارزان را که می‌توانستند در برنامه تعطیلات آخر هفته گنجانده شوند، مطرح کرد و قطارهای شبانه اروپا را که عمدتاً سودی برای مسافران نداشتند از گزینه‌ها حذف کرد.

هرچند سفرهای هوایی دشوارتر شد، حمله تروریستی یازده سپتامبر سال ۲۰۰۱ به طور قابل‌توجهی تقاضا برای حفظ امنیت فرودگاه و زمان انتظار مسافران در فرودگاه‌ها را افزایش داد. برای مثال، یک پرواز یک ساعت و نیمه بین «پاریس» و «نیس»، دیگر خیلی سریع‌تر یا راحت‌تر از یک سفر پنج ساعت و نیمه با راه‌آهن نبود و موقعیت قطار در شهر، ایستگاه‌ها و امکانات سخاوتمندانه در قطارها نیز در نظر گرفته شد.

این به آن معنا نیست که سفر با قطارهای طولانی‌مدت در اروپا همیشه ساده است. عبور از یک یا چند مرز بین‌المللی با قطار می‌تواند به معنای رزرو از طریق چندین ارائه‌دهنده راه‌آهن ملی باشد.

«جان ورث» که مسؤولیت یک پروژه راه‌آهن مرزی را برعهده دارد، می‌گوید که مسیرها و قیمت‌ها اغلب توسط بازارهای منطقه‌ای تعیین می‌شود و صنعت راه‌آهن در اروپا هنوز به شدت ملی است و آن‌ها عمدتاً به خدماتی که در بازارهای ملی خود ارائه خواهند داد فکر می‌کنند.

خط مستقیمی که «پاریس» و «بارسلونا» را به هم متصل می‌کند، مظهر بسیاری از مزایا و معایب سفر به اروپا با قطار است. به لطف صدها میلیون یورو بودجه اتحادیه اروپا برای ارتقای این مسیر، خط آهن پاریس ـ بارسلونا به یک مسیر پرسرعت با مدت زمان شش‌ونیم ساعت تبدیل شده است. به این ترتیب مسافران اگر بلیت این قطار را تهیه کنند، می‌توانند برای صبحانه به صرف یک کروسان در پایتخت فرانسه باشند، در ایستگاه «لیون» قدم بزنند و به موقع برای ناهار زیر آفتاب مدیترانه به ایستگاه راه‌آهن «بارسلون سانتس» برسند.

البته در برخی از نقاط اروپا قطارهای بسیار کمی تردد می‌کنند. شرکت ملی راه‌آهن فرانسه، تنها دو قطار سریع‌السیر را در روز راهی می‌کند که قیمت گران‌ترین بلیت‌های آن برای سفر یک‌طرفه به ۲۵۰ یورو می‌رسد. این درحالی است که در همین مسیر، ده‌ها پرواز در روز و شب با قیمت مناسب‌تر انجام می‌شود.

با تمام این تفاسیر، ‌ قطارها تقریبا همیشه با ظرفیت تکمیل‌شده حرکت می‌کنند، به خصوص در فصل تابستان که صندلی‌ها از ماه‌ها قبل فروخته می‌شوند.

«اسمیت»،  کارشناس راه‌آهن معتقد است که افزایش تقاضا برای سفر با قطار مسلماً از سوی دولت و قطعاً از سوی شرکت‌های قطار نبوده و اساسا این تقاضا در بین مردم شکل گرفته است.